Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

ΙΣΟΚΡ επιστ 7.1–5

Έπαινος του Τιμόθεου – Συμβουλές για τον τρόπο διακυβέρνησης

Με την επιστολή αυτή ο Ισοκράτης συμβουλεύει τον Τιμόθεο, που έγινε τύραννος της Ηράκλειας του Πόντου μετά τον θάνατο του πατέρα του, του Κλεάρχου, να ασκήσει την εξουσία με πραότητα και σωφροσύνη.

[1] Περὶ μὲν τῆς οἰκειότητος τῆς ὑπαρχούσης ἡμῖν πρὸς
ἀλλήλους οἶμαί σε πολλῶν ἀκηκοέναι, συγχαίρω δέ σοι
πυνθανόμενος, πρῶτον μὲν ὅτι τῇ δυναστείᾳ τῇ παρούσῃ
κάλλιον χρῇ τοῦ πατρὸς καὶ φρονιμώτερον, ἔπειθ’ ὅτι προαιρεῖ
δόξαν καλὴν κτήσασθαι μᾶλλον ἢ πλοῦτον μέγαν συναγαγεῖν.
σημεῖον γὰρ οὐ μικρὸν ἐκφέρεις ἀρετῆς, ἀλλ’ ὡς δυνατὸν
μέγιστον, ταύτην ἔχων τὴν γνώμην· ὥστ’ ἢν ἐμμείνῃς τοῖς
περὶ σοῦ νῦν λεγομένοις, οὐκ ἀπορήσεις τῶν ἐγκωμιασομέ-
νων τήν τε φρόνησιν τὴν σὴν καὶ τὴν προαίρεσιν ταύτην.
[2] ἡγοῦμαι δὲ καὶ τὰ διηγγελμένα περὶ τοῦ πατρός σου
συμβαλεῖσθαι μεγάλην πίστιν πρὸς τὸ δοκεῖν εὖ φρονεῖν σε
καὶ διαφέρειν τῶν ἄλλων· εἰώθασι γὰρ οἱ πλεῖστοι τῶν
ἀνθρώπων οὐχ οὕτως ἐπαινεῖν καὶ τιμᾶν τοὺς ἐκ τῶν
πατέρων τῶν εὐδοκιμούντων γεγονότας, ὡς τοὺς ἐκ τῶν
δυσκόλων καὶ χαλεπῶν, ἤν περ φαίνωνται μηδὲν ὅμοιοι τοῖς
γονεῦσιν ὄντες. μᾶλλον γὰρ ἐπὶ πάντων κεχαρισμένον
αὐτοῖς ἐστὶ τὸ παρὰ λόγον συμβαῖνον ἀγαθὸν τῶν εἰκότως
καὶ προσηκόντως γιγνομένων.

[3] Ὧν ἐνθυμούμενον χρὴ ζητεῖν καὶ φιλοσοφεῖν ἐξ
ὅτου τρόπου καὶ μετὰ τίνων καὶ τίσι συμβούλοις χρώμενος
τάς τε τῆς πόλεως ἀτυχίας ἐπανορθώσεις καὶ τοὺς πολίτας
ἐπί τε τὰς ἐργασίας καὶ τὴν σωφροσύνην προτρέψεις καὶ
ποιήσεις αὐτοὺς ἥδιον ζῆν καὶ θαρραλεώτερον ἢ τὸν παρ-
ελθόντα χρόνον· ταῦτα γάρ ἐστιν ἔργα τῶν ὀρθῶς καὶ
φρονίμως τυραννευόντων. [4] ὧν ἔνιοι καταφρονήσαντες
οὐδὲν ἄλλο σκοποῦσι, πλὴν ὅπως αὐτοί θ’ ὡς μετὰ πλείστης
ἀσελγείας τὸν βίον διάξουσι, τῶν τε πολιτῶν τοὺς βελτί-
στους καὶ πλουσιωτάτους καὶ φρονιμωτάτους λυμανοῦνται
καὶ δασμολογήσουσι, κακῶς εἰδότες ὅτι προσήκει τοὺς εὖ
φρονοῦντας καὶ τὴν τιμὴν ταύτην ἔχοντας μὴ τοῖς τῶν
ἄλλων κακοῖς αὑτοῖς ἡδονὰς παρασκευάζειν, ἀλλὰ ταῖς
αὑτῶν ἐπιμελείαις τοὺς πολίτας εὐδαιμονεστέρους ποιεῖν,
[5] μηδὲ πικρῶς μὲν καὶ χαλεπῶς διακεῖσθαι πρὸς ἅπαντας,
ἀμελεῖν δὲ τῆς αὑτῶν σωτηρίας, ἀλλ’ οὕτω μὲν πράως καὶ
νομίμως ἐπιστατεῖν τῶν πραγμάτων ὥστε μηδένα τολμᾶν
αὐτοῖς ἐπιβουλεύειν, μετὰ τοσαύτης δ’ ἀκριβείας τὴν τοῦ
σώματος ποιεῖσθαι φυλακὴν ὡς ἁπάντων αὐτοὺς ἀνελεῖν
βουλομένων. ταύτην γὰρ τὴν διάνοιαν ἔχοντες αὐτοί τ’ ἂν
ἔξω τῶν κινδύνων εἶεν καὶ παρὰ τοῖς ἄλλοις εὐδοκιμοῖεν·
ὧν ἀγαθὰ μείζω χαλεπὸν εὑρεῖν ἐστίν.

***
Περί μεν λοιπόν της οικειότητος που υπάρχει μεταξύ μας νομίζω ότι συ έχεις ακούσει από πολλούς, σε συγχαίρω δε πρώτον μεν διότι πληροφορούμαι, ότι ασκείς την εξουσίαν που έχεις τώρα καλύτερον του πατρός σου και φρονιμώτερον, έπειτα δε διότι προτιμάς να αποκτήσης μάλλον φήμην καλήν παρά να συναθροίσης πλούτον πολύν. Διότι παρουσιάζεις σημείον όχι μικρόν της αρετής σου, αλλ' όσον το δυνατόν μέγιστον, έχων ταύτην την γνώμην· ώστε, αν μείνης σταθερός εις όσα λέγονται τώρα διά σε, δεν θα έχης έλλειψιν εκείνων, οι οποίοι θα επαινέσουν και την φρόνησίν σου και το ότι επροτίμησες τοιούτον τρόπον ζωής. Νομίζω δε ότι και όσα έχουν αναγγελθή διά τον πατέρα σου συμβάλλουν πολύ ώστε να γίνεται πιστευτόν και να φαίνεσαι ότι σκέπτεσαι ορθώς και ότι διαφέρεις των άλλων· διότι οι πλείστοι των ανθρώπων συνηθίζουν να μη επαινούν και να τιμούν τόσον πολύν τους καταγομένους από πατέρας που έχουν υπόληψιν, όσον τους καταγομένους από δυστρόπους και σκληρούς γονείς, αν φαίνωνται ότι δεν είναι καθόλου όμοιοι προς αυτούς. Διότι περισσότερον από όλα τα αγαθά είναι ευχάριστον εις τους ανθρώπους το συμβαίνον αγαθόν χωρίς να το περιμένουν, παρά εκείνα που συμβαίνουν ευλόγως και πρεπόντως.

Ταύτα έχων υπ' όψιν πρέπει να ερευνάς και να σκέπτεσαι, με ποίον τρόπον και με ποίους ως συμβούλους και τας ατυχίας της πόλεως θα επανορθώσης και τους πολίτας θα προτρέψης προς τας εργασίας των και την σωφροσύνην και θα τους κάμης να ζουν ευχαριστότερον και θαρραλεώτερον παρά κατά το παρελθόν, διότι τούτο είναι το έργον των ορθώς και φρονίμως ασκούντων την μοναρχικήν εξουσίαν. Ταύτα μερικοί καταφρονήσαντες ουδέν άλλο έχουν κατά νουν παρά πώς και αυτοί θα περάσουν τον βίον των όσον το δυνατόν με μεγαλυτέραν ακολασίαν και πώς τους αρίστους εκ των πολιτών και πλουσιωτάτους και φρονιμωτάτους θα βλάψουν και θα φορολογήσουν, έχοντες σχηματίσει εσφαλμένην γνώμην, διότι πρέπει οι ορθώς σκεπτόμενοι και έχοντες το αξίωμα αυτό (του τυράννου) να μη παρασκευάζουν διά τους εαυτούς των ευχαριστήσεις με τας δυστυχίας των άλλων, αλλά με τας ιδικάς των φροντίδας να καθιστώσι τους πολίτας ευτυχεστέρους· επίσης δεν πρέπει να συμπεριφέρωνται προς όλους σκληρώς και να παραμελούν την σωτηρίαν των, αλλά με τόσην πραότητα και νομιμότητα να ασκούν την εξουσίαν των, ώστε κανείς να μη τολμά να σκέπτεται κακόν εναντίον των, με τόσον δε μεγάλην επιμέλειαν να φυλάττουν το σώμα των, ωσάν όλοι να πρόκειται να τους φονεύσουν· αυτά σκεπτόμενοι και οι ίδιοι θα είναι εκτός των κινδύνων και θα έχουν υπόληψιν εκ μέρους των άλλων· μεγαλύτερα τούτων αγαθά είναι δύσκολον να εύρη τις.