Φιλόδημος: Θυμώνουν οι θεοί;

Και ο σοφός έχει αισθήματα. Έτσι θα εχθρεύεται, από ό,τι μας λέει ο Φιλόδημος, σε ακραίο βαθμό αυτόν που του έκανε κακό και θα τον μισεί. Επειδή θα τον έχει βλάψει σε μεγάλο βαθμό. Όμως δεν θα ταραχθεί. Διότι θα θεωρήσει την οργή ως στιγμιαία. Και φυσικά δεν θα επιδιώξει εκδίκηση. Διότι η εκδίκηση κατά τον σοφό είναι γνώρισμα κατώτερου ανθρώπου. Και επιπλέον, ότι η εκδίκηση στρέφεται ενάντια στον εκδικητή.

Το “Περί Οργής” του Φιλόδημου αναφέρεται στο συναίσθημα του φόβου, του μένους, και της οργής.

Στις εξορίες βρίσκουν άλλους οργίλους. Και σχετίζονται με αυτούς που ο θυμός τους δεν έχει τελειωμό. Αυτούς τους οργίλους-θυμωμένους που παραλογίζονται και πικραίνονται και αγανακτούν. Και συχνά μιμούνται άτοπα την οργή των θεών. Όπως τουλάχιστον μας έχει παραδοθεί ο θυμός των θεών μέσα από την μυθολογία.

Και σαν από θεϊκή έμπνευση, καθυβρίζουν τους γονείς τους. Όπως πραγματικά καθύβρισαν στην μυθολογία τους γονείς τους, οι συγγενείς και οι γιοί του Οιδίποδα, του Πέλοπα, του Πλεισθένη. Όπως ακριβώς καθυβρίζουν μυριάδες άλλοι γιοί τους γονείς τους, και στο παρελθόν και στο τώρα.

Σίγουρα αυτό το κακό είναι πιο κραυγαλέο ακόμα και από την ερωτική επιθυμία. Και, ενώ ξεκινά ο θυμός από ασήμαντη αφορμή, οδηγεί τους ανθρώπους ώστε να εξοκείλουν ως τα έσχατα. Γιατί οδηγεί ακόμα καί σε ασέβεια εναντίον των ιερέων. Επίσης οδηγεί καί σε εξύβριση καί σε παροξυσμό εναντίον των ικετών. Καί τους οργίλους πιάνει μία βακχική μανία εναντίον πολλών άλλων παρομοίων καταστάσεων.

Γι’ αυτό οι ψυχές των οργίλων-θυμωμένων συνταράσσονται με πολλά απ’ όλα όσα συντελούνται και συμβαίνουν. Και λένε πως έχουν πάντα δίκιο. Και δεν πρέπει να αμφισβητείς την γνώμη τους εάν με θυμό, σου την λένε.

Επιπλέον, δεν μετανοούν για όσα έκαναν ακόμα κι αν περάσει πολύς καιρός. Αλλά, μόλις το θυμηθούν, αμέσως κάθονται και τραβούν τα μαλλιά τους και κλαίνε γι αυτούς με τους οποίους ερεθίστηκαν. Και τέλος, κάποτε αυτοτραυματίζονται.

Επίσης, τόσο τους παρασύρει το πάθος αυτό του θυμού, που κάνει τον θυμωμένο να βάζει στην άκρη ακόμα και τις σφοδρότερες επιθυμίες του.

Για παράδειγμα, ο θυμωμένος έχει μια κάποια οικονομική συναλλαγή με κάποιον άπληστο και απατεώνα άνθρωπο από την Φοινίκη σε ένα πλοίο. Και πάνω στην συναλλαγή ο Φοίνικας έχει χάσει ένα χάλκινο νόμισμα που χρωστά στον θυμωμένο. Τότε αυτός τον βρίζει λέγοντάς του “βαδίζεις χάσκοντας και δεν προσέχεις”. Και μετά αναγκάζει τον Φοίνικα να μετρήσει πολλές φορές τα χρήματά του για να συμπληρώσει το τετράδραχμο που χρωστάει ο Φοίνικας στον θυμωμένο. Αλλά ο θυμωμένος από τα νεύρα του ρίχνει μία μπουνιά στο χέρι του Φοίνικα, με αποτέλεσμα να του πέσουν όλα τα χρήματα του στο πέλαγος.

Έτσι λοιπόν είναι φανερό πως και τον εαυτό του έβλαψε, αφού δεν πήρε αυτά που του χρώσταγε ο Φοίνικας, και ο φιλοχρήματος Φοίνικας έχασε τα λεφτά του.

Ο Δίας κανονικά, αν ανακατευότανε στα ανθρώπινα, θα έπρεπε να ρίξει σε όλους τους κεραυνούς του, για να πουν όλοι “θαύμα ιδέσθαι” (θαύμα οφθαλμών).

Αυτά λοιπόν γίνονται ένεκα του θυμού. Και εκδικούνται με φόνο οι θυμωμένοι, όπως ακριβώς μας λέει ο μύθος ότι ο Απόλλωνας, όταν φόνευσε τα αγόρια της Νιόβης επειδή φώναζαν “να ντρέπεστε και τον ιερέα” και η αδελφή του η Άρτεμις [1]όταν σκότωσε τα κορίτσια της Νιόβης.

Επίσης το ίδιο έκανε και Διόνυσος [2] όταν έβαλε την μάνα του την Σεμέλη να κομματιάσει με τα ίδια της τα χέρια τον εγγονό του Κάδμου, Πενθέα και την μητέρα του. Την μητέρα του Πενθέα την Αγαύη που ήταν η αδελφή της μάνας του, της Σεμέλης.

Ακόμα οι οργίλοι καταντούν, όπως και οι θεοί, να ταράσσονται εύκολα από το πάθος του θυμού και να είναι επιρρεπείς στον παραλογισμό. Και πιστεύουν οι θεοί στις συκοφαντίες των τυχόντων. Και καμιά φορά πιστεύουν και τις συκοφαντίες των εχθρών τους ενάντια στα αγαπημένα τους πρόσωπα.

----------------------------

[1] Η Νιόβη ήταν κόρη του βασιλιά της Φρυγίας Ταντάλου και της Διώνης. Ήταν σύζυγος του Θηβαίου Αμφίονα και μητέρα από τον ίδιο, πολλών και ωραίων τέκνων. Κάποτε η Νιόβη υπερηφανεύτηκε για την ευγονία και την ομορφιά των τέκνων της έναντι των παιδιών της Λητούς. Την Άρτεμη και τον Απόλλωνα. Τότε η Λητώ παρακινεί τα παιδιά της να σκοτώσουν τα παιδιά της Νιόβης. Οι δύο θεοί τόξευσαν με τα αλάθητα βέλη τους, η μεν Άρτεμη τις κόρες, ο δε Απόλλων τους γιους.
[2] Ο Διόνυσος επανήλθε στη Βοιωτία. Δηλαδή στον τόπο καταγωγής της μητέρας του. Στη Θήβα τότε βασίλευε ο Πενθέας, ο διάδοχος του Κάδμου. Ο Διόνυσος τότε καθιέρωσε τα Βακχανάλια. Βακχικές γιορτές, στις οποίες όλος ο λαός, αλλά κυρίως οι γυναίκες, καταλαμβανόταν από μυστική έκσταση. Διέσχιζαν τους αγρούς βγάζοντας τελετουργικές κραυγές. Ο Πενθέας αντιστάθηκε στην εισαγωγή τόσο επικίνδυνων τελετουργιών. Γι’ αυτό τιμωρήθηκε και ο ίδιος και η μητέρα του Αγαύη, η οποία ήταν αδελφή της Σεμέλης. Ως γνωστό η Σεμέλη ήταν η μάνα του Διονύσου. Η Σεμέλη λοιπον, μέσα στην έκστασή της, κομμάτιασε με τα ίδια της τα χέρια τον Πενθέα και την Αγαύη στον Κιθαιρώνα.