ΠΛΑΤΩΝ: Ἴων (539d-540e)

ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Καὶ σύ γε, ὦ Ἴων, ἀληθῆ ταῦτα λέγεις. ἴθι δὴ καὶ σὺ ἐμοί, ὥσπερ ἐγὼ σοὶ ἐξέλεξα καὶ ἐξ Ὀδυσσείας καὶ ἐξ Ἰλιάδος ὁποῖα τοῦ μάντεώς ἐστι καὶ ὁποῖα τοῦ ἰατροῦ καὶ [539e] ὁποῖα τοῦ ἁλιέως, οὕτω καὶ σὺ ἐμοὶ ἔκλεξον, ἐπειδὴ καὶ ἐμπειρότερος εἶ ἐμοῦ τῶν Ὁμήρου, ὁποῖα τοῦ ῥαψῳδοῦ ἐστιν, ὦ Ἴων, καὶ τῆς τέχνης τῆς ῥαψῳδικῆς, ἃ τῷ ῥαψῳδῷ προσήκει καὶ σκοπεῖσθαι καὶ διακρίνειν παρὰ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους.
ΙΩΝ. Ἐγὼ μέν φημι, ὦ Σώκρατες, ἅπαντα.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Οὐ σύ γε φῄς, ὦ Ἴων, ἅπαντα· ἢ οὕτως ἐπιλήσμων εἶ; καίτοι οὐκ ἂν πρέποι γε ἐπιλήσμονα εἶναι ῥαψῳδὸν ἄνδρα.
[540a] ΙΩΝ. Τί δὲ δὴ ἐπιλανθάνομαι;
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Οὐ μέμνησαι ὅτι ἔφησθα τὴν ῥαψῳδικὴν τέχνην ἑτέραν εἶναι τῆς ἡνιοχικῆς;
ΙΩΝ. Μέμνημαι.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Οὐκοῦν καὶ ἑτέραν οὖσαν ἕτερα γνώσεσθαι ὡμολόγεις;
ΙΩΝ. Ναί.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Οὐκ ἄρα πάντα γε γνώσεται ἡ ῥαψῳδικὴ κατὰ τὸν σὸν λόγον οὐδὲ ὁ ῥαψῳδός.
ΙΩΝ. Πλήν γε ἴσως τὰ τοιαῦτα, ὦ Σώκρατες.
[540b] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Τὰ τοιαῦτα δὲ λέγεις πλὴν τὰ τῶν ἄλλων τεχνῶν σχεδόν τι· ἀλλὰ ποῖα δὴ γνώσεται, ἐπειδὴ οὐχ ἅπαντα;
ΙΩΝ. Ἃ πρέπει, οἶμαι ἔγωγε, ἀνδρὶ εἰπεῖν καὶ ὁποῖα γυναικί, καὶ ὁποῖα δούλῳ καὶ ὁποῖα ἐλευθέρῳ, καὶ ὁποῖα ἀρχομένῳ καὶ ὁποῖα ἄρχοντι.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Ἆρα ὁποῖα ἄρχοντι, λέγεις, ἐν θαλάττῃ χειμαζομένου πλοίου πρέπει εἰπεῖν, ὁ ῥαψῳδὸς γνώσεται κάλλιον ἢ ὁ κυβερνήτης;
ΙΩΝ. Οὔκ, ἀλλὰ ὁ κυβερνήτης τοῦτό γε.
[540c] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Ἀλλ᾽ ὁποῖα ἄρχοντι κάμνοντος πρέπει εἰπεῖν, ὁ ῥαψῳδὸς γνώσεται κάλλιον ἢ ὁ ἰατρός;
ΙΩΝ. Οὐδὲ τοῦτο.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Ἀλλ᾽ οἷα δούλῳ πρέπει, λέγεις;
ΙΩΝ. Ναί.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Οἷον βουκόλῳ λέγεις δούλῳ ἃ πρέπει εἰπεῖν ἀγριαινουσῶν βοῶν παραμυθουμένῳ, ὁ ῥαψῳδὸς γνώσεται ἀλλ᾽ οὐχ ὁ βουκόλος;
ΙΩΝ. Οὐ δῆτα.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Ἀλλ᾽ οἷα γυναικὶ πρέποντά ἐστιν εἰπεῖν ταλασιουργῷ περὶ ἐρίων [540d] ἐργασίας;
ΙΩΝ. Οὔ.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Ἀλλ᾽ οἷα ἀνδρὶ πρέπει εἰπεῖν γνώσεται στρατηγῷ στρατιώταις παραινοῦντι;
ΙΩΝ. Ναί, τὰ τοιαῦτα γνώσεται ὁ ῥαψῳδός.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Τί δέ; ἡ ῥαψῳδικὴ τέχνη στρατηγική ἐστιν;
ΙΩΝ. Γνοίην γοῦν ἂν ἔγωγε οἷα στρατηγὸν πρέπει εἰπεῖν.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Ἴσως γὰρ εἶ καὶ στρατηγικός, ὦ Ἴων. καὶ γὰρ εἰ ἐτύγχανες ἱππικὸς ὢν ἅμα καὶ κιθαριστικός, ἔγνως ἂν ἵππους [540e] εὖ καὶ κακῶς ἱππαζομένους· ἀλλ᾽ εἴ σ᾽ ἐγὼ ἠρόμην· «Ποτέρᾳ δὴ τέχνῃ, ὦ Ἴων, γιγνώσκεις τοὺς εὖ ἱππαζομένους ἵππους; ᾗ ἱππεὺς εἶ ἢ ᾗ κιθαριστής;» τί ἄν μοι ἀπεκρίνω;
ΙΩΝ. Ἧι ἱππεύς, ἔγωγ᾽ ἄν.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Οὐκοῦν εἰ καὶ τοὺς εὖ κιθαρίζοντας διεγίγνωσκες, ὡμολόγεις ἄν, ᾗ κιθαριστὴς εἶ, ταύτῃ διαγιγνώσκειν, ἀλλ᾽ οὐχ ᾗ ἱππεύς.
ΙΩΝ. Ναί.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Ἐπειδὴ δὲ τὰ στρατιωτικὰ γιγνώσκεις, πότερον ᾗ στρατηγικὸς εἶ γιγνώσκεις ἢ ᾗ ῥαψῳδὸς ἀγαθός;
ΙΩΝ. Οὐδὲν ἔμοιγε δοκεῖ διαφέρειν.

***
ΣΩ. Κι εσύ, Ίωνα, σωστά τα λες αυτά. Έλα λοιπόν τώρα κι εσύ, και όπως έψαξα εγώ και σου βρήκα από την Οδύσσεια και την Ιλιάδα τί ανήκει στην αρμοδιότητα του μάντη και τί στου γιατρού και [539e] τί στου ψαρά, έτσι κι εσύ ξεχώρισέ μου —μια που είσαι και πιο εξοικειωμένος απ᾽ ό,τι εγώ με τα ποιήματα του Ομήρου— τί ανήκει στην αρμοδιότητα του ραψωδού, Ίωνα, και της ραψωδικής τέχνης, για τα οποία ο ραψωδός είναι αρμοδιότερος από τους άλλους ανθρώπους να τα εξετάζει και να τα κρίνει.
ΙΩΝ. Εγώ, πάντως, Σωκράτη, υποστηρίζω ότι όλα ανεξαιρέτως.
ΣΩ. Όχι, Ίωνα, εσύ δεν ισχυρίζεσαι κάτι τέτοιο· ή μήπως ξεχνάς τόσο εύκολα; Κι όμως δεν θα ᾽πρεπε ποτέ ένας ραψωδός να ξεχνάει τόσο εύκολα.
[540a] ΙΩΝ. Τί έχω ξεχάσει δηλαδή;
ΣΩ. Δεν θυμάσαι ότι υποστήριζες πως η τέχνη του ραψωδού είναι διαφορετική από την τέχνη του ηνιόχου;
ΙΩΝ. Το θυμάμαι.
ΣΩ. Και δεν παραδέχτηκες ότι αφού είναι διαφορετική, θα είναι διαφορετικά και τα πράγματα που θα γνωρίζει;
ΙΩΝ. Ναι.
ΣΩ. Άρα, σύμφωνα με τα λεγόμενά σου, δεν θα τα κρίνει όλα η ραψωδική τέχνη ούτε και ο ραψωδός.
ΙΩΝ. Εκτός ίσως από κάτι τέτοιας λογής, Σωκράτη.
[540b] ΣΩ. Λέγοντας «τέτοιας λογής» εννοείς, υποθέτω, όσα ανήκουν στις άλλες τέχνες· ποιά όμως είναι αυτά που θα τα γνωρίζει ο ραψωδός, μια που δεν θα τα γνωρίζει όλα;
ΙΩΝ. Κατά τη γνώμη μου, θα γνωρίζει ποιά πράγματα ταιριάζει να πει ένας άνδρας και ποιά μια γυναίκα, ποιά ένας δούλος και ποιά ένας ελεύθερος, ποιά ένας άρχοντας και ποιά ένας αρχόμενος.
ΣΩ. Άραγε εννοείς ότι ποιά πράγματα πρέπει να πει ο κυβερνήτης ενός πλοίου που θαλασσοδέρνεται στο πέλαγος θα τα ξέρει ο ραψωδός καλύτερα από τον κυβερνήτη;
ΙΩΝ. Όχι· αυτό θα το ξέρει ο κυβερνήτης, οπωσδήποτε.
[540c] ΣΩ. Τί όμως πρέπει να πει κάποιος που κατευθύνει τη θεραπεία ενός αρρώστου, ποιός θα το γνωρίζει καλύτερα: ο ραψωδός ή ο γιατρός;
ΙΩΝ. Ούτε αυτό.
ΣΩ. Μήπως όμως εννοείς όσα ταιριάζουν σ᾽ ένα δούλο;
ΙΩΝ. Ναι.
ΣΩ. Δηλαδή εννοείς ότι όσα πρέπει να πει ένας δούλος αγελαδάρης προσπαθώντας να καθησυχάσει μια αγέλη εξαγριωμένα βόδια τα ξέρει ο ραψωδός κι όχι ο αγελαδάρης;
ΙΩΝ. Όχι βέβαια.
ΣΩ. Αλλά μήπως όσα πρέπει να πει για την κατεργασία των μαλλιών μια γυναίκα [540d] που υφαίνει;
ΙΩΝ. Όχι.
ΣΩ. Αλλά μήπως θα ξέρει τί πρέπει να πει ένας στρατηγός για να δώσει θάρρος στους στρατιώτες;
ΙΩΝ. Ναι, τέτοια πράγματα ο ραψωδός θα τα ξέρει.
ΣΩ. Μα πώς; Η τέχνη του ραψωδού είναι στρατηγική;
ΙΩΝ. Εν πάση περιπτώσει, εγώ ξέρω τί πρέπει να πει ένας στρατηγός.
ΣΩ. Επειδή είναι πιθανό να είσαι γνώστης και της στρατηγικής τέχνης, Ίωνα. Γιατί αν συνέβαινε να ξέρεις από άλογα και συνάμα να ξέρεις και κιθάρα, θα μπορούσες να διακρίνεις [540e] ποιά άλογα ιππεύονται καλά και ποιά όχι· αν όμως σε ρωτούσα «Με τη βοήθεια ποιάς από τις δύο τέχνες, Ίωνα, διακρίνεις τα άλογα που ιππεύονται καλά: αυτής με την οποία είσαι ιππέας ή αυτής με την οποία είσαι κιθαριστής;», τί θα μου απαντούσες;
ΙΩΝ. Αυτής με την οποία είμαι ιππέας· έτσι θα απαντούσα, εγώ τουλάχιστον.
ΣΩ. Κι αν επίσης διέκρινες ποιοί παίζουν καλά κιθάρα, θα παραδεχόσουν ότι τους διακρίνεις με τη βοήθεια της τέχνης διαμέσου της οποίας είσαι κιθαριστής, κι όχι με τη βοήθεια εκείνης διαμέσου της οποίας είσαι ιππέας.
ΙΩΝ. Ναι.
ΣΩ. Κι επειδή συμβαίνει να ξέρεις τα στρατιωτικά πράγματα, διαμέσου ποιάς τέχνης τα ξέρεις: αυτής με την οποία είσαι γνώστης των στρατιωτικών ή αυτής με την οποία είσαι καλός ραψωδός;
ΙΩΝ. Δεν νομίζω ότι υπάρχει καμία διαφορά.