Τρίτη 11 Ιουνίου 2019

Ολιστική ψυχολογία και φιλοσοφικό κίνημα Νέας Στοάς

Εντύπωση προκαλούν στις μέρες μας τα προοδευτικά βήματα στο τομέα της ατομικής και κοινωνικής ψυχολογίας που είχαν κάνει οι διανοούμενοι συγγραφείς και φιλόσοφοι της Νέας Στοάς.

Πρόκειται για το πνευματικό κίνημα των πρώτων τριών μεταχριστιανικών αιώνων ή αυτοκρατορικών χρόνων, δηλαδή του ρωμαϊκού αυτοκρατορικού πολιτικού συστήματος (imperium romanum) που επικράτησε στον αρχαιοελληνικό κόσμο των 1ου 2ου και 3ου μ.Χ. αιώνων.

Εκείνη η εποχή της Pax Romana ονομάζεται και Δεύτερη Σοφιστική, ονομασία που έδωσε ο Φλάβιος Φιλόστρατος στην πνευματική και πολιτιστική αναγέννηση που είχε ελληνικό «χρώμα» γιατί η ελληνική γλώσσα ήταν η lingua franca της ελληνορωμαϊκού κράτους.
 

Η ψυχολογία της Νέας Στοάς και οι βασικοί εκπρόσωποι της


Εκτός από τη φιλοσοφία και την ψυχολογία της Νέας Στοάς έχουμε μεγάλη άνθιση των ανθρωπιστικών και φυσικών επιστημών, όπως της ρητορικής, της ιστοριογραφίας, της λογοτεχνικής σάτιρας, της ιατρικής, της μηχανικής, της γεωγραφίας κ.ά.

Βασικοί εκπρόσωποι της Νέας Στοάς ήταν ο πρώην δούλος, φιλόσοφος και δάσκαλος Επίκτητος, ο αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος και ο πολιτικός διανοούμενος Σενέκας ο Νεώτερος. Η φιλοσοφία του Στωικισμού είναι ο κοινός παρονομαστής των στοχαστών αυτών, οι οποίοι ανήκουν σε διαφορετικές κοινωνικές τάξεις και εθνότητες. Ο ανθρωπιστής φιλόσοφος Σωκράτης ο Αθηναίος τους εμπνέει πάντα και ο Κυνισμός τους έχει επηρεάσει επίσης.

Στο έργο και στη διδασκαλία τους τόνισαν την απλότητα του βίου, την ηρεμία της ψυχής, την αποδοχή των δυσάρεστων καταστάσεων με μετριοπάθεια (η παροιμιώδης «απάθεια» των Στωικών) και το πεπερασμένο της ανθρώπινης ζωής.

Ολιστικά βλέπουν την ανθρώπινη ύπαρξη οι Στωικοί. Η ψυχή δεν διαχωρίζεται από το πνεύμα, δηλαδή τα ψυχολογικά προβλήματα σχετίζονται με τις αντιλήψεις και τις αποφάσεις μας, επομένως διορθώνονται από τη στιγμή που εκλογικευθούν! Ψάχνοντας μέσα μας για λύσεις κάνουμε έναν εσωτερικό διάλογο και αναζητούμε με το μυαλό τα αίτια που προκάλεσαν μια έντονη ψυχική διαταραχή.

Το σώμα, επίσης, δεν διαχωρίζεται από την ψυχοπνευματική ολότητα και γι’ αυτό το λόγο παρατηρούμε δεκάδες ψυχοσωματικά νοσήματα. Όπως η σωματική υγεία εξαρτάται από την βιολογική ομοιόσταση του οργανισμού, έτσι και η εσωτερική υγεία εξαρτάται από την ψυχική ομοιόσταση (ισορροπία της ψυχής).

Εκτός από την έμφαση που δίνουν οι Στωικοί στην δύναμη της ηθικής αρετής, δεν αρνούνται τα εγκόσμια αγαθά, όπως τον πλούτο και την εξουσία. Συμφωνούν πως ο άνθρωπος είναι Κοσμοπολίτης, πολίτης του μεγάλου ελληνορωμαϊκού κόσμου και του φυσικού \ θεϊκού κόσμου και όσοι έχουν κοινές ιδεολογικές απόψεις και ένα ικανοποιητικό επίπεδο παιδείας μπορούν να συγκροτήσουν πολιτική κοινωνία, ανεξάρτητα από τον τόπο καταγωγής τους. Εννοούν πως η ελληνική κλασική παιδεία ενώνει τους ανθρώπους και ήταν υποχρεωτική για όσους ήθελαν να κάνουν καριέρα στην πολιτική ή στον στρατό.

Οι συμβουλές του Επίκτητου


Μικρές συμβουλές καθημερινού βίου μας παραδίδει ο Επίκτητος μέσω του «Εγχειριδίου» του. Πρόκειται για τις διδακτικές παραδόσεις στη σχολή του στη Νικόπολη της Ηπείρου, που κατέγραψε και διέσωσε ο άξιος μαθητής του Φλάβιος Αρριανός, ο οποίος συνέγραψε, μεταξύ άλλων, και το πολύτιμο «Αλεξάνδρου Ανάβασις».

Ο Επίκτητος λέει: «Των όντων τα μεν εστί εφ’ ημίν, τα δε ουκ εφ’ ημίν». Από όσα υπάρχουν, άλλα εξαρτώνται από εμάς και άλλα όχι. Από εμάς εξαρτάται η αντίληψη, η ορμή, η όρεξη, η έκκλιση (αποστροφή). Από μας δεν εξαρτάται το σώμα, τα αποκτήματα, οι δοξασίες, τα αξιώματα και γενικά όσα δεν είναι έργα δικά μας. Όσα εξαρτώνται από μας είναι φύσει ελεύθερα, ακώλυτα, ανεμπόδιστα, ενώ όσα δεν εξαρτώνται από εμάς είναι υποδουλωμένα, ασθενή και αλλότρια (ξένα)…

Η ελευθερία και η ευδαιμονία επιτυγχάνονται με τον αξιοπρεπή βίο ενώ ο τραχύς εγωισμός οδηγεί συχνά στην αποτυχία και στη δυστυχία.

Υπάρχουν κανόνες, τονίζει ο Επίκτητος, με τους οποίους πρέπει να εξετάζουμε «πάσα φαντασία», δηλαδή κάθε υπόθεση που κάνουμε για ένα θέμα, έτσι ώστε να πετύχουμε το όφελος μέσω της ορθολογικής σκέψης που οδηγεί στον ρεαλισμό και όχι μέσω της «φαντασμένης σκέψης» που επηρεάζεται από τον συναισθηματικό μας κόσμο και δεν κοιτά κατάματα την πραγματικότητα.

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου