Η βασική σημειολογία των διαφορών μεταξύ λυρικής περιγραφής και επικής αφήγησης από φιλολογική και ευρύτερα ποιητολογική πλευρά κρίνεται απολύτως αναγκαία στο πλαίσιο μιας κεντρικής γραμματολογικής διάκρισης. Από τεχνική άποψη, πλάι στο μακροσκελές αδόμενο και, αργότερα, απαγγελλόμενο επικό δημιούργημα, η καταστατικά βραχεία λυρική ποίηση αδόταν εξαρχής -μόνο ο ίαμβος και η ελεγεία απαγγέλλονταν recitativο. Στην τριτοπρόσωπη επική αφήγηση γεγονότων μέσα στον χρόνο, ο φορμαλιστιστικός ορισμός της λυρικής ποίησης παραπέμπει σε πρωτοπρόσωπη σύνθεση που περιγράφει καταστάσεις με χρήση ονοματικών μερών του λόγου και ρημάτων που εκφράζουν κατάσταση. Τέλος, στην προφορική σύνθεση του έπους (με την εφαρμογή τεχνικών όπως η κυκλική σύνθεση, το προσθετικό ύφος κ.ά.) το λυρικό ποίημα ανταποκρίνεται πλήρως στους κανόνες της γραφής (χωρίς, ωστόσο, να παραμελεί τις νόρμες της προφορικής σύνθεσης).
Σε ιδεολογικό επίπεδο, το έπος αφηγείται και υπερτιμά μια μυθική ιστορία, η πλοκή της οποίας εξαντλείται στο απώτερο παρελθόν, στην εποχή των θεών, των ημιθέων και των ηρώων-βασιλέων. Αντίθετα το λυρικό ποίημα αναφέρεται στο παρόν και το τιμά. Οι μυθικές πράξεις του παρελθόντος δεν αποτελούν αυτοσκοπό αλλά βοηθητικό μέσο που συμβάλλει στην εξύψωση του παρόντος. Στις ακλόνητες αξίες του έπους και στη σταθερότητα των χαρακτήρων του, στα κλέα ἀνδρῶν που περιγράφονται με γλώσσα εξόχως υψηλή και περίτεχνη, η λυρική σύνθεση αντιπαραβάλλει νέες, μεταβαλλόμενες αξίες, προβάλλοντας την ευμεταβλητότητα της ανθρώπινης φύσης με γλώσσα και ύφος σε όλο το βάθος της μεγάλης «φυσικής» απλότητας.
Η λέξη και το πράγμα
Το ουσιαστικό μέλος είναι η αρχαιότερη γνωστή έννοια για το τραγούδι. Μαρτυρείται ήδη από τον Αρχίλοχο (7ος αι.) ενώ στον Όμηρο απαντά επίσης η λέξη μολπή (από το ρ. μέλπεσθαι) το οποίο κάποιοι συνδέουν ετυμολογικά με το ουσιαστικό μέλος. Από τον 5ο αι. π.Χ. απαντά και το σύνθετο μελοποιός. Οι δύο όροι «λυρικός» και «μελικός» χρησιμοποιήθηκαν σε όλη την όψιμη αρχαιότητα ως ισοδύναμα εναλλακτικά για την κυρίως λυρική ποίηση. Το επίθετο λυρικός παράγεται από το ουσιαστικό λύρα και χρησιμοποιείται για πρώτη φορά από τους Αλεξανδρινούς γραμματικούς (1ος ή 2ος αι. π.Χ.) καθαρά φορμαλιστικά για να προσδιορίζει την ποίηση που άδεται με συνοδεία λύρας. Χαρακτηριστικά, ο Φιλόδημος, φιλόσοφος και επιγραμματοποιός του 1ου αι. π.Χ. στο έργο του Περὶ Ποιημάτων τριχοτομούσε την ποίηση (σ)τα κωμικά και τραγικά καὶ λυρικά. Έτσι θα ήταν εφικτό να γίνει διάκριση ανάμεσα στους ελεγειακούς που χρησιμοποιούσαν τον αυλό και τους ιαμβογράφους που χρησιμοποιούσαν την ιαμβύκη και τον κλεψίαμβο.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου