Διατηρείται ο εαυτός στην άνοια;

Ο εαυτός μας είναι το μέσο μέσα από το οποίο αντιλαμβανόμαστε και βιώνουμε τον κόσμο γύρω μας. Αποτελείται από το σώμα, τις σκέψεις, τα συναισθήματα, και τις συμπεριφορές μας.

Η άνοια είναι μία νευροεκφυλιστική νόσος που προοδευτικά πλήττει ολόκληρο τον εγκέφαλο και τις λειτουργίες του. Έτσι σταδιακά, επηρεάζεται το σώμα, η νόηση, το συναίσθημα και οι συμπεριφορές – συνολικά επηρεάζεται ο εαυτός.

Στο παρελθόν ήταν γενικώς αποδεκτό πως ο εαυτός ‘χάνεται’ στην άνοια, δηλαδή πως καθώς η πάθηση προοδεύει και οι πτυχές του εαυτού σταδιακά σβήνουν. Αυτή η άποψη όμως είναι ιδιαίτερα προβληματική. Εάν κανείς δεχθεί πως τα άτομα με άνοια δεν έχουν εαυτό, τότε τόσο η επαγγελματική φροντίδα θα χάσει την ανθρωπιστική της πλευρά, όσο και η οικογενειακή φροντίδα θα χάσει την ποιότητά της. Αξίζει να σημειωθεί πως συχνά οι φροντιστές ατόμων με άνοια πιστεύουν πως ο άνθρωπός τους έχει χάσει τον εαυτό του, και έτσι μπορεί να θρηνούν για το άτομο όσο αυτό είναι ακόμα εν ζωή, κάνοντας την διαδικασία της προσφοράς δύσκολη. Επίσης, πολλοί επιστήμονες έθεσαν την ερώτηση: εάν ο άνθρωπος χάσει τον εαυτό του, τι μένει; Τι είναι;

Μπορούμε να δούμε πως η άποψη ότι ο εαυτός χάνεται στην άνοια δεν είναι λειτουργική.

Στο σήμερα, μερικοί επιστήμονες ασχολήθηκαν με την διερεύνηση του εαυτού, και υποστήριξαν πως ο εαυτός διατηρείται στην άνοια, αρκεί να ξέρουμε που να κοιτάξουμε! Εάν αντιμετωπίσουμε τον εαυτό ως κάτι το δυναμικό (δηλαδή με την δυνατότητα να μεταβάλλεται με τον καιρό) και πολύπλευρο τότε μπορούμε να ισχυριστούμε με σιγουριά πως ο εαυτός διατηρείται στην άνοια!

Ο εαυτός μας μπορεί να ενσωματώσει τις αλλαγές του χρόνου (όπως από μικρά παιδιά σε ενήλικες, έτσι και από ενήλικες σε υπερήλικες με άνοια), και να εκφράζεται μέσα από την νόησή μας, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές μας. Έτσι, ακόμα και άτομα με άνοια τελευταίου σταδίου φαίνονται και φέρονται διαφορετικά – κάποιος μπορεί να είναι περισσότερο αντιδραστικός, άλλος πιο ήπιος – όλα αυτά είναι εκφάνσεις του εαυτού!

Πρόσφατες έρευνες υποστηρίζουν την άποψη αυτή: με ιδιαίτερα τεστ δομημένα για την άνοια μπόρεσαν οι επιστήμονες να καταλήξουν στο συμπέρασμα πως ο εαυτός διατηρείται. Για παράδειγμα άτομα μεσαίων σταδίων άνοιας μπόρεσαν να συμπληρώσουν δέκα προτάσεις που άρχιζαν με την φράση ‘Είμαι…’, κάτι που υποδηλώνει τόσο τον εαυτό όσο και την συνειδητότητα γύρω από αυτόν.

Το ζήτημα της ύπαρξης εαυτού στην άνοια είναι ιδιαίτερης σημασίας, τόσο πρακτικά όσο και θεωρητικά. Στην θεωρεία ο εαυτός αποτελεί τον πυρήνα μας, και η ύπαρξη αυτού σε παθήσεις όπως η άνοια υποδηλώνει την δύναμη αυτού. Γενικεύοντας, μπορεί οι νευρολογικές, ψυχιατρικές ή και σωματικές παθήσεις να επηρεάζουν τον εαυτό μας, όμως ο εαυτός παραμένει παρά τις παθήσεις! Στην πράξη, μία τέτοια άποψη οδηγεί σε ουσιαστική προσωποκεντρική φροντίδα που στοχεύει στο να βελτιώσει την καθημερινότητα του ατόμου.

Ας κρατήσουμε κατά νου πως παρά την όποια πάθηση, ο εαυτός παραμένει εκεί, προσφέροντας την δική μας μοναδική ματιά για τον κόσμο. Μπορούμε λοιπόν να εστιάζουμε πρώτα στον άνθρωπο, και μετά στην πάθηση.