Prima facie σημαίνει “εκ πρώτης όψεως”.Αυτό το σύστημα, ένα παρακλάδι της ηθικής αρετής, αναπτύχθηκε τον 20ό αιώνα από τον Ουίλιαμ Ρος, που ασχολήθηκε με την εφαρμοσμένη ηθική.
Θεωρεί ότι κάθε ανθρώπινο πλάσμα συμμετέχει σε ένα κοινωνικό συμβόλαιο, από το οποίο λαμβάνουμε κάποια νόμιμα δικαιώματα και ηθικά οφέλη και στο οποίο οφείλουμε ορισμένα νόμιμα καθήκοντα και ηθικές υποχρεώσεις.
Στις πολιτισμένες χώρες, οι πολίτες απολαμβάνουν ένα πλήθος δικαιωμάτων και οφελών, αλλά την ίδια στιγμή επίσης έχουν καθήκοντα και υποχρεώσεις – για παράδειγμα, προς τους συντρόφους μας, τα παιδιά μας, τους φίλους, τους γείτονες, τους συναδέλφους, τους συνεταίρους, τους εργοδότες, τους εργαζόμενους και ούτω καθεξής – για να μην αναφέρω και το καθήκον του ενόρκου.
Τώρα προκύπτει ένα ερώτημα: Τι γίνεται όταν δύο ή περισσότερα καθήκοντα έρχονται σε σύγκρουση, έτσι ώστε τιμώντας το ένα σημαίνει να μην τιμάς το άλλο και αντιστρόφως;
Για παράδειγμα, υποθέστε ότι έχω υποσχεθεί να συναντήσω ένα συνέταιρο για φαγητό, ο οποίος θέλει να συζητήσουμε μια επιχειρηματική πρόταση. Τώρα υποθέστε ότι είμαι στο δρόμο για το γεύμα, αλλά ξαφνικά με καλούν στο σχολείο να πάρω το παιδί μου, που στραμπούληξε τον αστράγαλό του κατά τη διάρκεια του μαθήματος της γυμναστικής.
Τα καθήκοντα εκ πρώτης όψεως (prima facie) θα υποστήριζαν την προφανή απάντηση, ότι το καθήκον μου απέναντι στο παιδί μου που βρίσκεται σε έκτακτη ανάγκη έχει προτεραιότητα έναντι του καθήκοντός μου προς τον συνέταιρο για μια επιχειρηματική συνάντηση. Είναι πολύ αργά για να “αναβάλουμε” τον τραυματισμό του πιτσιρίκου· αλλά σίγουρα μπορούμε να αναβάλουμε τη συνάντηση.
Δεν είναι πάντα τόσο εύκολο να βάλουμε προτεραιότητα στα καθήκοντα κάποιου, όμως.
Ο Ζαν Πολ Σαρτρ έγραψε σχετικά ένα παράδειγμα που περιλάμβανε έναν από τους μαθητές του, ο οποίος έπρεπε να διαλέξει ανάμεσα στο να καταταγεί στη γαλλική Αντίσταση για να πολεμήσει τους Ναζί ή να μείνει στο σπίτι για να φροντίζει την ηλικιωμένη μητέρα του.
Δεν υπάρχει κάποιος καθαρός τρόπος για να θέσεις προτεραιότητες σε τέτοια συγκρουόμενα καθήκοντα. Και η ουμανιστική ηθική του Σαρτρ δεν βοηθούσε και πολύ.
Η υπόθεση του Ρομπέν των Δασών είναι κατά τον ίδιο περίπου τρόπο περίπλοκη. Συμπεραίνουμε ότι ο Ρομπέν είναι ένας ξεχωριστός πολίτης, ο οποίος αγκαλιάζει τις δίδυμες αξίες της ατομικής τελειότητας (στην περίπτωσή του, στην τοξοβολία) και της κοινωνικής συνεργατικότητας (οι άντρες του είναι χαρούμενοι μαζί, δεν συγκρούεται ο ένας με τον άλλο). Μπορούμε να υποθέσουμε ότι το καθήκον του πολέμου ενάντια στην τυραννία, για τη δικαιοσύνη, προηγείται από τα καθήκοντα του να είναι υπάκουος υπήκοος και να κάνει οικογένεια με τη λαίδη Μάριον.
Εάν υπερισχύσει στη μάχη του, ίσως μπορέσει να απολαύσει μια κανονική ζωή στη συνέχεια.
Σημειώστε όμως ότι τα εκ πρώτης όψεως καθήκοντα δεν υποχρεώνουν όλους να κάνουν την επιλογή του Ρομπέν: Μερικοί τον ακολουθούν στο δάσος, ενώ άλλοι μένουν στο σπίτι και τιμούν τις προηγούμενες δεσμεύσεις τους.
Μερικά (καθήκοντα) στηρίζονται και μόνο στο γεγονός ότι υπάρχουν άλλα πλάσματα στον κόσμο των οποίων την κατάσταση μπορούμε να κάνουμε καλύτερη. – ΟΥΙΛΙΑΜ ΡΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου