Ο ρόλος της μητέρας στην αντιμετώπιση της ψυχικής ασθένειας

Σε πρόσφατη έρευνα των Markowitz, Angell και Greenberg (2011), μελετήθηκε η επιρροή που άσκησαν οι αξιολογήσεις των μητέρων για την στιγματισμένη ταυτότητα των ψυχικά άρρωστων παιδιών τους πάνω στις κατοπτρισμένες αυτό-αξιολογήσεις τους. Επίσης μελετήθηκε ο τρόπος με τον οποίο οι αξιολογήσεις αυτές επηρεάζουν το αποτέλεσμα της ανάρρωσης. Χρησιμοποιήθηκαν 129 μητέρες ως δείγμα και τα ενήλικα παιδιά τους με σχιζοφρένεια.

Η έρευνα εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο η ψυχική ασθένεια οδηγεί σε μια «κατεστραμμένη ταυτότητα» όσον αφορά τα χαρακτηριστικά της εικόνας του εαυτού (π.χ. αναξιόπιστος, ανώριμος, κουτός, ανίκανος) κάτι που στη συνέχεια επηρεάζει το αποτέλεσμα της ανάρρωσης. Το στίγμα μπορεί να επηρεάσει αυτές τις διαστάσεις του εαυτού, προκαλώντας σημαντικές συνέπειες για την ανάρρωση. Για παράδειγμα, τα άτομα που θεωρούν τον εαυτό τους ως λιγότερο ικανό, ή επιτυχημένο ίσως ενεργήσουν με τρόπους που αντιστοιχούν στην στιγματισμένη εικόνα του εαυτού που μειώνουν την ποιότητα της ζωής τους, όπως το να μην κάνουν φίλους, να μην επεκτείνουν την εκπαίδευση τους ή να μην αναζητούν εργασία.

Όπως αναφέρει ο Goffman (1963), το στίγμα που σχετίζεται με την ψυχική ασθένεια αποτελεί τεράστιο εμπόδιο στην ανάρρωση, καθώς έχει την δυνατότητα να μεταμορφώσει την ταυτότητα κάποιου «από ένα ολόκληρο συνηθισμένο άτομο σε ένα αλλοιωμένο». Η ψυχική ασθένεια συνδέεται με ένα σύνολο αρνητικών στερεοτυπικών χαρακτηριστικών (π.χ. επικινδυνότητα, ανικανότητα), γενικά κατά κάποιο τρόπο παρεξηγείται από το γενικό σύνολο και συχνά προβάλλεται αρνητικά και ανακριβώς στα Μ.Μ.Ε. (Phelan et al. 2000; Martin, Pescosolido, and Tuch 2000;Wahl 1995).

Έρευνες έχουν δείξει ότι το εσωτερικευμένο στίγμα σχετίζεται με την απώλεια της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης, τον περιορισμό του κοινωνικού δικτύου, την χαμηλότερη αυτό-εκτίμηση και την μείωση της ποιότητας ζωής (Link and Phelan 2001; Markowitz 1998; Rosenfield 1997).

Τα αποτελέσματα της έρευνας δηλώνουν ότι τα αρχικά συμπτώματα και η λειτουργικότητα των ψυχικά ασθενών, σχετίζονται με το πόσο σημαντικά θεωρούν οι άλλοι τα άρρωστα μέλη της οικογένειάς τους, το πώς τα άτομα με ψυχική ασθένεια θεωρούν ότι οι άλλοι τα αντιλαμβάνονται και το πώς αντιλαμβάνονται τα ίδια τον εαυτό τους.

Όπως αναμένονταν, η έρευνα έδειξε ότι τα αρχικά επίπεδα των συμπτωμάτων, η αυτό-αποτελεσματικότητα και η ποιότητα της ζωής σχετίζονται με τον τρόπο με τον οποίο αξιολογούν οι μητέρες τους γιούς και τις κόρες τους με ψυχική ασθένεια. Εκείνα τα άτομα που βελτιώνονται όσον αφορά τα συμπτώματα και την κοινωνική ευημερία καθώς και τα άτομα με υψηλότερα επίπεδα προσωπικού ελέγχου, εκλαμβάνονται από τις μητέρες τους ως πιο ικανά και πιο υγιή σε σχέση με τα άτομα που δεν τα πηγαίνουν τόσο καλά.

Επίσης τα ευρήματα της έρευνας έδειξαν ότι οι αξιολογήσεις των μητέρων αντανακλώνται στις αντιλήψεις των ασθενών για το τι πιστεύουν για αυτούς οι μητέρες τους.

Τα ευρήματα δηλώνουν ότι ως κάποιο βαθμό, η ανάρρωση αποτελεί μια διαδικασία που επηρεάζεται από τις προσδοκίες και την ανατροφοδότηση από σημαντικούς άλλους στην ζωή ατόμων με ψυχική ασθένεια.

Όπως δηλώνει ο Renshaw (2008) σε μια πρόσφατη θεώρηση του, το επίπεδο κριτικής που λαμβάνουν οι ασθενείς από τους φροντιστές τους αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα πρόβλεψης του αρνητικού κλινικού αποτελέσματος μεταξύ ατόμων με σοβαρή ψυχική ασθένεια. Η έρευνα δηλώνει ότι η αντιλαμβανόμενη κριτική από την πλευρά των ατόμων με ψυχική ασθένεια δεν αποτελεί απλά ψευδαίσθηση ή δημιουργία των συμπτωμάτων παράνοιας, αλλά εν μέρει αποτελεί μια αντανάκλαση της γνώμης των μελών της οικογένειας που τα φροντίζει.