Γιατί μένω αφού υποφέρω;

Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει φίλο ή φίλη να μας εκμυστηρεύεται τα "βάσανα" που περνάει στη σχέση ή στο γάμο του; Γκρίνια, κλάματα πολλές φορές, θυμός, αγανάκτηση και δηλώσεις του τύπου: "δεν αντέχω άλλο, μου έχει σπάσει τα νεύρα!", "μου έχει καταστρέψει τη ζωή", "με καταπιέζει, δε μ' αφήνει να αναπνεύσω", "είναι τρελός-ή από ζήλια, δεν υποφέρεται!" κλπ. Εμείς από την άλλη μεριά παρηγορούμε κι εύλογα ρωτάμε: "Γιατί δε φεύγεις αφού υποφέρεις;" Οι απαντήσεις που παίρνουμε από τα "θύματα" ποικίλουν από το πιο σύνηθες σε γάμους "μένω για τα παιδιά" ή "δεν έχω δικά μου λεφτά", μέχρι το "φοβάμαι πως θα με κυνηγήσει, θα με εκδικηθεί" ή "φοβάμαι να μείνω μόνος-η", για σχέσεις. Φυσικά όλα τα παραπάνω αποτελούν προφάσεις και η αλήθεια βρίσκεται αλλού.

Καθαρά και ξάστερα, ο λόγος για τον οποίον κάποιος άνθρωπος διατηρεί μια σχέση η οποία σαφώς φαίνεται πως είναι αρρωστημένη και του δημιουργεί πολλά προβλήματα, είναι η ανασφάλεια. Όχι η οικονομική, σε καμία περίπτωση, παρά μόνο η συναισθηματική ανασφάλεια. Για κάποιον λόγο που προφανώς κι ο ίδιος δε γνωρίζει, ούτε καταλαβαίνει, αυτόν τον άνθρωπο που χαρακτηρίζει ως βασανιστή του, τον θέλει στη ζωή του. Δε μπορεί να ζήσει χωρίς αυτόν, δε μπορεί να ισορροπήσει έξω από αυτή τη σχέση κι αυτή είναι η μοναδική αλήθεια, όσο παράλογη κι αν ακούγεται. Αφορά τόσο γυναίκες που κακοποιούνται, όσο και άντρες που δέχονται παθολογική ζήλια και γκρίνια από τις συντρόφους τους κι ένα σωρό άλλες περιπτώσεις.

Όταν κάνουμε μια επιλογή συντρόφου που στο πέρασμα του χρόνου αποδεικνύεται λανθασμένη, δεν αρκεί να πούμε εκ των υστέρων ότι κάναμε λάθος. Πρέπει να βρούμε γιατί το κάναμε το λάθος αυτό. Κι αν δεν έχουμε αυτογνωσία και δεν ψάξουμε καλά μέσα μας, είναι σχεδόν βέβαιο ότι το ίδιο λάθος θα το επαναλάβουμε στην πορεία της ζωής μας με κάποιον άλλον εξίσου λάθος σύντροφο. Οι ψυχολόγοι και ψυχαναλυτές υποστηρίζουν πως «το δικό μας άρρωστο κομμάτι έλκεται από το άρρωστο κομμάτι αυτού που επιλέγουμε για ερωτικό σύντροφο». Δεν είναι απλώς ότι ο έρωτας μας τυφλώνει και δε βλέπουμε καθαρά τα ελαττώματα του άλλου. Ίσα ίσα, διατείνονται οι ειδικοί, πως αυτά τα ελαττώματα είναι που μας γοητεύουν!

Για παράδειγμα, ένας άντρας από την αρχή διαπιστώνει ότι η γυναίκα που έχει σχετιστεί είναι πολύ ζηλιάρα και κτητική, επιλέγει όμως να προχωρήσει μαζί της και να την παντρευτεί. Με τα χρόνια αυτή η κτητικότητα της συντρόφου τον καταπιέζει και εκείνος διαμαρτύρεται, ποτέ όμως δε θα φύγει από τη σχέση γι’ αυτό το λόγο. Μπορεί να προφασιστεί αυτό, δε θα είναι όμως η πραγματική αιτία, αν τελικά όντως χωρίσουν. Ακριβώς γιατί η κτητική της συμπεριφορά ήταν που τον γοήτευσε αρχικά και τον έκανε να την ερωτευτεί, καλύπτοντας κάποια δική του συναισθηματική ανεπάρκεια και ανασφάλεια.

Δείτε περιπτώσεις γυναικών που κακοποιούνται συστηματικά από τους συζύγους τους. Μπορεί κανείς να πιστέψει ότι μια τέτοια γυναίκα αγαπάει τον βασανιστή της και τον έχει ανάγκη; Μπορεί κανείς να πιστέψει πως αυτή η γυναίκα μέσα της πιστεύει πως θα είναι ακόμα χειρότερα χωρίς αυτόν; Κι όμως...

Δεν είναι εύκολο να διεισδύσουμε στα άδυτα της ψυχής του ανθρώπου και να εξηγήσουμε παγιωμένες συμπεριφορές και αντιδράσεις, που έχουν τις ρίζες τους πολύ βαθιά, συνήθως στην παιδική μας ηλικία. Είναι δεδομένο όμως ότι ο τρόπος που έχει μεγαλώσει ο καθένας, τα πρότυπα και οι επιρροές που έχει δεχτεί από τους γονείς του και το γενικότερο οικογενειακό του περιβάλλον, καθορίζουν σε πολύ μεγάλο ποσοστό τις μετέπειτα σχέσεις της ενήλικης ζωής του. Δύο παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο εδώ: η δύναμη της συνήθειας από τη μια μεριά κι από την άλλη η χαμηλή αυτοεκτίμηση των ανθρώπων, που τους κρατά δέσμιους σε σχέσεις που ουσιαστικά τους αρρωσταίνουν.

Απλοποιημένα θα λέγαμε ότι ο λόγος που μένει κάποιος σε μια σχέση ενώ υποφέρει, είναι επειδή κατά βάθος νιώθει πως θα υποφέρει περισσότερο χωρίς αυτή τη σχέση. Όσο κι αν διαμαρτυρόμαστε για την κακή συμπεριφορά του συντρόφου μας απέναντί μας, υποσυνείδητα πιστεύουμε πως ακριβώς αυτή τη συμπεριφορά αξίζουμε και τίποτα καλύτερο. Ο άνθρωπος που πιστεύει ότι αξίζει καλύτερη συμπεριφορά, τη διεκδικεί και τελικά την κερδίζει, όσο κι αν οι συνθήκες είναι αντίξοες. Ούτε τα παιδιά σ' ένα γάμο, ούτε η οικονομική ανεπάρκεια, ούτε η κοινωνική κατακραυγή είναι οι πραγματικές αιτίες για τις οποίες δεν τερματίζουμε μια σχέση που δεν μας κάνει ευτυχισμένους. Είναι η παγιωμένη συνήθεια που μας δημιουργεί μια ισορροπία, έστω και διαταραγμένη και η συναισθηματική ανασφάλεια που μας κρατά δέσμιους σε αυτήν.

Τι κάνουμε λοιπόν αν βρεθούμε σε μια τέτοια θέση; Όταν βλέπουμε ότι υπάρχουν άλυτα προβλήματα, τα συναισθήματα έχουν ξεφτίσει και κυρίως όταν η συμπεριφορά του συντρόφου μας προσβάλει την αξιοπρέπειά μας; Όταν πλέον η σχέση αυτή δεν έχει τίποτα να μας προσφέρει και μας κάνει δυστυχείς;

Δύο δρόμοι υπάρχουν και θα πρέπει να είμαστε αυστηροί με τον εαυτό μας:
Ή παραμένουμε στη σχέση, για τους λόγους που εμείς ξέρουμε και υποστηρίζουμε την επιλογή μας, παραδεχόμενοι την αδυναμία μας ή την τερματίζουμε και φεύγουμε. Σε κάθε περίπτωση όμως θα πρέπει να το κάνουμε συνειδητά. Κι αν έχουμε αποφασίσει να μείνουμε, ή για να το πούμε αλλιώς, αν δεν έχουμε αποφασίσει να φύγουμε, δε γυρνάμε από δω κι από κει να κλαιγόμαστε για τα βάσανά μας. Είναι τραγικό να κατηγορούμε τον σύντροφό μας, να κάνουμε παράπονα σε όλο το περιβάλλον μας και να παρουσιάζουμε τον εαυτό μας σαν θύμα, όταν στην ουσία εμείς οι ίδιοι είμαστε οι θύτες του εαυτού μας. Αυτόν τον άνθρωπο επιλέξαμε κι αν έχει αποδειχτεί πως κάναμε λάθος, το μόνο που χρειάζεται να κάνουμε είναι να ανασυγκροτηθούμε, να πιστέψουμε στον εαυτό μας και στην αξία μας και να γυρίσουμε σελίδα στη ζωή μας. Όσο δεν το κάνουμε, δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να γκρινιάζουμε για την ίδια την επιλογή μας. Όσο περισσότερο κατηγορούμε τον άλλον άνθρωπο για την κακή του συμπεριφορά απέναντί μας, τόσο περισσότερο θίγουμε και προσβάλουμε τον εαυτό μας, που ανεχόμαστε αυτή την συμπεριφορά.

Η απάντηση λοιπόν στο ερώτημα, που συνήθως κάνουμε στον καθρέφτη μας, "γιατί μένω ενώ υποφέρω;", είναι μόνο μία: "γιατί δε θέλω να φύγω". Κι όταν με ειλικρίνεια δώσουμε εμείς οι ίδιοι την απάντηση στον εαυτό μας, ας ψάξουμε να βρούμε το γιατί δε θέλουμε να φύγουμε κι ας πιστέψουμε ότι όταν το θελήσουμε πραγματικά, τότε θα το καταφέρουμε. Μέχρι τότε όμως, από το να αναλωνόμαστε σε γκρίνιες και θυμούς μάταιους, ας κάνουμε την ενδοσκόπησή μας, προκειμένου ν' ανακαλύψουμε τις πραγματικές μας ανάγκες και επιθυμίες και να βρούμε τον δρόμο για την ευτυχία. Είναι δική μας η ζωή και μόνο εμείς είμαστε απολύτως υπεύθυνοι για το πώς επιλέγουμε να την ζήσουμε. Κι αφού έχουμε κάνει την επιλογή μας, υπεύθυνα και ώριμα, οφείλουμε να την υπερασπιστούμε.