Αποτυγχάνοντας μπορούμε να πετύχουμε!

Η επιστήμη της Θετικής Ψυχολογίας

«Κανένας απαισιόδοξος
δεν ανακάλυψε ποτέ το μυστικό των αστεριών,
ούτε ταξίδεψε ποτέ σε μια άγνωστη γη»
Helen Keller(1880-1968) Αμερικανίδα συγγραφέας

Συνήθως άνθρωποι επιτυχημένοι δηλώνουν ότι είναι ιδιαίτερα αισιόδοξοι. Και ενώ μπορεί κανείς εύκολα να υποθέσει ότι η αισιοδοξία έρχεται με την επιτυχία, μάλλον αποτελεί βασική της προϋπόθεση.

Θετική Ψυχολογία

Ένας βασικός διαχωρισμός είναι μεταξύ της δυναμικής και της παθητικής αισιοδοξίας. Σύμφωνα με τον Max More οι δυναμικοί αισιόδοξοι είναι πιο ενεργητικοί, δραστήριοι και λειτουργούν δημιουργώντας ευκαιρίες για επιτυχία και αξιοποιώντας τις ήδη υπάρχουσες.

Οι παθητικοί αισιόδοξοι είναι αυτοί που κάνουν θετικές δηλώσεις αλλά στην ουσία προσπαθούν να πείσουν τους εαυτούς τους ότι όλα θα πάνε καλά χωρίς να μπορούν να κάνουν τη θετική τους σκέψη δράση.

Αισιοδοξία και Θετική ψυχολογία

Ο απαισιόδοξος βλέπει δυσκολίες σε κάθε ευκαιρία.
Ο αισιόδοξος βλέπει ευκαιρίες σε κάθε δυσκολία
Winston Churchill, Αγγλία

Η θετική σκέψη και η αισιοδοξία είναι κάτι διαφορετικό από τη θετική ψυχολογία. Η Θετική ψυχολογία, αν και μπορούμε να βρούμε κάποιες ρίζες της στον Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, μιας και η άνθρωποι αναζητούσαν την «καλή ζωή» εδώ και αιώνες, είναι ένας νέος κλάδος της ψυχολογίας, ο σκοπός του οποίου συνοψίστηκε το 1998 από τον Martin Seligman και τον Mihaly Csikszentmihalyi:

«Πιστεύουμε ότι η ψυχολογία της θετικής ανθρώπινης λειτουργίας θα εξελιχθεί, η οποία επιτυγχάνει την επιστημονική κατανόηση καθώς και αποτελεσματικές παρεμβάσεις για τη δημιουργία ατόμων, οικογενειών, και κοινοτήτων που θα ευημερούν.

Οι θετικοί ψυχολόγοι περισσότερο ψάχνουν να βρουν και να καλλιεργήσουν την ιδιοφυΐα και το ταλέντο και να κάνουν την καθημερινή ζωή πιο ικανοποιητική, παρά απλά να θεραπεύουν την ψυχική ασθένεια. Η θετική ψυχολογία ασχολείται κυρίως με τη χρήση της ψυχολογική θεωρίας, της έρευνας και των τεχνικών παρέμβασης, για να κατανοήσει τις θετικές, προσαρμοστικές, δημιουργικές πτυχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς, καθώς και αυτές που προσφέρουν συναισθηματική ολοκλήρωση.»

Κάποια από τα ευρήματα της θετικής ψυχολογίας μπορεί να μοιάζουν με κοινή λογική όμως βασίζονται σε επιστημονική θεωρία και έρευνα. Κάποιες φορές η «λαϊκή σοφία» είναι σωστή και κάποιες λάθος. Μερικά από τα ευρήματα της θετικής ψυχολογίας σύμφωνα με το Κέντρο Θετικής Ψυχολογίας της Pennsylvania.

Κάποια από τα ευρήματα της θετικής ψυχολογίας μπορεί να μοιάζουν με κοινή λογική όμως βασίζονται σε επιστημονική θεωρία και έρευνα. Κάποιες φορές η «λαϊκή σοφία» είναι σωστή και κάποιες λάθος. Μερικά από τα ευρήματα της θετικής ψυχολογίας σύμφωνα με το Κέντρο Θετικής Ψυχολογίας της Pennsylvania.

Ο πλούτος συνδέεται ελάχιστα με την ευτυχία (Diener & Diener, 1996)
Δραστηριότητες που κάνουν τους ανθρώπους χαρούμενους σε μικρές δόσεις –ψώνια, καλό φαγητό, να βγάζουν λεφτά- δεν οδηγούν σε συναισθηματική ολοκλήρωση μακροπρόθεσμα (Myer 2000, Ryan& Deci, 2000).

Άνθρωποι που εκφράζουν σε τακτική βάση ευγνωμοσύνη έχουν καλύτερη φυσική κατάσταση, αισιοδοξία, προχωρούν προς τους στόχους τους, έχουν ευεξία και βοηθούν περισσότερο τους άλλους (Emmons& Crumpler, 2000).

Η προσπάθεια μεγιστοποίησης της ευτυχίας μπορεί να οδηγήσει σε δυστυχία (Schwartz et al., 2002)
Όσοι δηλώνουν περισσότερα θετικά συναισθήματα στην εφηβεία ζουν περισσότερο και έχουν πιο υγιείς ζωές (Danner, Snowdon, & Friesen, 2001).

Οι άνθρωποι αποτυγχάνουν να προβλέψουν πόσο καιρό θα είναι χαρούμενοι ή δυστυχείς μετά από ένα σημαντικό (Gilber, Pinel, Wilson, Blumberg & Wheatley, 1998; Wilson, Meyers, & Gilbert, 2001). Αυτοί οι ερευνητές βρήκαν ότι οι άνθρωποι συνήθως υπερεκτιμούν το πόσο καιρό θα είναι δυστυχείς μετά από ένα δυσάρεστο γεγονός, όπως είναι ένας χωρισμός, αλλά αποτυγχάνουν να μάθουν από τις επαναλαμβανόμενες εμπειρίες ότι οι προβλέψεις τους είναι λάθος.

Μαθαίνεται η αισιοδοξία;

«Η απαισιοδοξία είναι θέμα διάθεσης.
Η αισιοδοξία είναι θέμα θέλησης.»
Émile Chartier (Alain) (1868-1951) Γάλλος φιλόσοφος

Η απάντηση είναι ναι. Μπορούμε να μάθουμε να σκεφτόμαστε θετικά, να επιλέγουμε που θα εστιάσουμε την προσοχή μας, να αξιοποιούμε ευκαιρίες, να είμαστε πιο αισιόδοξοι και να βλέπουμε το ποτήρι μισογεμάτο και όχι μισοάδειο.

Μπορούμε επίσης να εκπαιδευτούμε σ’ αυτό τον τρόπο σκέψης. Το πιο σημαντικό είναι πως μπορούμε να μάθουμε τα παιδιά από νεαρή ηλικία να σκέφτονται θετικά. Το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανια δημιούργησε ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα για παιδιά ηλικίας 8-15 ετών, το Penn Resiliency Program, στο οποίο τα παιδιά μαθαίνουν γνωσιο-συμπεριφοριστικές δεξιότητες καθώς και δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων και βασίζεται σε ένα μέρος στη γνωστικο-συμπεριφοριστική θεωρία του Aaron Beck, του Albert Ellis, και του Martin Seligman για την κατάθλιψη.

Το μοντέλο αυτό βασίζεται κυρίως στην ιδέα ότι οι πεποιθήσεις μας για τα γεγονότα επιδρούν στα συναισθήματα και τη συμπεριφορά μας. Στο πρόγραμμα αυτό οι μαθητές μαθαίνουν να εντοπίζουν μη ακριβείς σκέψεις, να εξετάζουν την ορθότητα αυτών των σκέψεων και να αντιμετωπίζουν τις αρνητικές σκέψεις με την εύρεση εναλλακτικών υποθέσεων. Μαθαίνουν τεχνικές για την αυτοπεποίθηση, την διαπραγμάτευση, τη λήψη αποφάσεων, την επίλυση κοινωνικών προβλημάτων και τη χαλάρωση.

Πιο αναλυτικά, μαθαίνουν να συσχετίζουν τις σκέψεις με τα συναισθήματα τους, διάφορους τρόπους σκέψης (αισιόδοξος - απαισιόδοξος), το πώς να επανεκτιμούν τις σκέψεις και τις αποφάσεις τους (και να τις βάζουν σε μια προοπτική), νέες δεξιότητες διαπραγμάτευσης σε προσωπικό, διαπροσωπικό και κοινωνικό επίπεδο, αλλά και τρόπους αντιμετώπισης διαφορετικών καταστάσεων. Επίσης, εκπαιδεύονται στο πώς να αντιμετωπίζουν την αναβλητικότητα, μαθαίνοντας να οργανώνουν το χρόνο τους με μικρότερους στόχους που οδηγούν στην επιτυχία.

Με λίγα λόγια είναι ένα ιδανικό πρόγραμμα για μικρούς και μεγάλους που μάλλον, άλλος λίγο και άλλος πολύ, όλοι το έχουμε ανάγκη. Ειδικά αυτούς τους δύσκολους καιρούς που ακούμε συνέχεια αρνητικά και δυσάρεστα πράγματα, η διατήρηση μιας αισιόδοξης και θετικής στάσης είναι κάτι παραπάνω από σημαντική για την σωματική και την ψυχική μας υγεία.

Αν δούμε πως δεν μπορούμε να βρούμε τίποτα θετικό στη ζωή μας και πως η αρνητική μας διάθεση ολοένα και χειροτερεύει, η βοήθεια από έναν ειδικό μπορεί να μας δείξει νέους τρόπους προσέγγισης και μια διαφορετική ματιά στα πράγματα.

Γιατί ακόμα και εκεί που δεν υπάρχει δρόμος, μπορούμε να φτιάξουμε εμείς έναν!