Η σαύρα που αλλάζει φύλο όταν ζεσταίνεται

Αυτό το ερπετό προτιμά να γίνεται γυναίκα όταν ο καιρός είναι καλός: ερευνητές στην Αυστραλία περιγράφουν ένα είδος σαύρας της οποίας το φύλο δεν εξαρτάται μόνο από τα χρωμοσώματα αλλά και από τη θερμοκρασία.

Πολλά ακόμα ερπετά, από τους κροκόδειλους μέχρι τις χελώνες, είναι γνωστό ότι μπορούν να αλλάζουν φύλο ανάλογα με τη θερμοκρασία επώασης των αβγών, τουλάχιστον σε εργαστηριακές συνθήκες. Η τελευταία μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στο περιοδικό Nature, είναι η πρώτη που παρατηρεί το φαινόμενο στη φύση, καμαρώνουν οι ερευνητές.

Ερπετολόγοι του Πανεπιστημίου της Καμπέρα και του Πανεπιστημίου La Trobe της Μελβούρνης μελέτησαν τη σαύρα Pogona vitticeps, ένα είδος που μπορεί να ξεπεράσει σε μήκος το μισό μέτρο και είναι μάλιστα δημοφιλές κατοικίδιο.
Στη θέση των ανθρώπινων φυλετικών χρωμοσωμάτων Χ και Υ, πολλά ερπετά, καθώς και τα περισσότερα πτηνά, χρησιμοποιούν τα χρωμοσώματα Z και W -ο συνδυασμός ΖΖ δίνει αρσενικά άτομα ενώ το ZW θηλυκά.
Στην περίπτωση του Pogona vitticeps, ο καθορισμός του φύλου αποδεικνύεται πως εξαρτάται όχι μόνο από αυτά τα χρωμοσώματα αλλά και από την υψηλή θερμοκρασία κατά την επώαση των αβγών, η οποία ευνοεί την εκκόλαψη θηλυκών ατόμων.
Συνδυάζοντας παρατηρήσεις για 131 ενήλικες σαύρες με πειράματα ελεγχόμενης αναπαραγωγής, οι ερευνητές εντόπισαν 11 θηλυκά σαυράκια με αρσενικό γονότυπο ZZ.
Το εντυπωσιακό είναι ότι, μετά την ενηλικίωσή τους, τα θηλυκά αυτά γεννούσαν διπλάσια αβγά σε σχέση με τα κανονικά θηλυκά ZW. Επιπλέον, το χρωμόσωμα W εξαφανίστηκε από τους απογόνους τους, των οποίων το φύλο καθοριζόταν πλέον αποκλειστικά από τη θερμοκρασία.
Παραμένει ασαφές σε τι εξυπηρετεί η τακτική αυτής της σαύρας, πιθανότατα όμως επιτρέπει στους πληθυσμούς του ζώου να προσαρμόζονται σε κλιματικές μεταβολές -για παράδειγμα, η διαθεσιμότητα τροφής ίσως είναι περιορισμένη σε συνθήκες ψύχους, οπότε οι σαύρες δεν θα είχαν συμφέρον να γεννηθούν θηλυκές και να γεννήσουν αβγά.
Σε κάθε περίπτωση, η ευαισθησία της σαύρας στη θερμοκρασία θα μπορούσε ενδεχομένως να απειλήσει την επιβίωσή της σε συνθήκες κλιματικής αλλαγής.
Πράγματι, το ποσοστό των θηλυκών με αρσενικό γονότυπο αυξανόταν κάθε χρόνο στη διάρκεια της μελέτης, από το 6,7% το 2003 στο 13,6% το 2004 και το 22,2% το 2011.
Αυτό αποτελεί ένδειξη μιας ισχυρής τάσης, η οποία θα επηρέαζε τη σύσταση του πληθυσμού.