Εκεί μένουν οι Πτολεμαίοι και η Αυλή. Με τη λέξη αυλή εννοείται ταυτόχρονα ο βασιλικός θεσμός, το περιβάλλον του ηγεμόνα και οι επίσημοι χώροι, όπου εκδηλώνεται η εξουσία· από τ’ άλλο μέρος ο όρος (τα) βασίλεια θυμίζει με περισσότερη ακρίβεια τον χώρο των ανακτόρων, που πιάνει μια μεγάλη συνοικία της χερσονήσου Λοχιάδας προς το εσωτερικό της πόλης.
Ο Πτολεμαίος είναι μαζί βασιλιάς Μακεδόνας και φαραώ. Μολονότι η εξουσία του είναι διττή, με την παραπάνω έννοια, ο Λαγίδης ηγεμόνας μένει ξένος απέναντι στον χιλιόχρονο πολιτισμό των αιγυπτιακών του κτήσεων.
Υιοθετεί, βέβαια, τους τίτλους και τα βασιλικά σύμβολα των φαραώ. Στην Αλεξάνδρεια όμως, που είναι περισσότερο ελληνική παρά αιγυπτιακή, εκδηλώνονται με δύναμη οι ελληνομακεδονικές του ρίζες, όπως θυμίζει ο Παυσανίας: «Γιατί στους βασιλιάδες της Αιγύπτου άρεσε να ονομάζονται Μακεδόνες, όπως ήταν πραγματικά».
Αυτές τις μακεδονικές ρίζες θυμίζει το ίδιο το όνομα των ηγεμόνων, Πτολεμαίος, που μεταβιβάζεται αμετάβλητο από τον γιο του Λάγου, ιδρυτή της δυναστείας, ως τον δέκατο πέμπτο και τελευταίο με αυτό το όνομα, τον Πτολεμαίο Καισαρίωνα, γιο της Κλεοπάτρας Ζ΄ και του Καίσαρα.
Ο Πτολεμαίος, ο γιος του Λάγου, ανήκει στη μακεδονική δυναστεία. Απόγονος, από τη μητέρα του, του μεγάλου βασιλιά Αμύντα Α΄, επικαλείται, καθώς οι πρόγονοί του, τον θεϊκό Ηρακλή.
Στη Μακεδονία, καθώς ήταν ένας από τους ακόλουθους της Αυλής, έκανε παρέα δίχως άλλο με τον Αλέξανδρο –είχαν την ίδια ηλικία και– πήρε μέρος δίπλα του στις πρώτες ηπειρωτικές εκστρατείες, πριν να μπλεχτεί στη μεγάλη ασιατική περιπέτεια.
Ο άντρας, αποτραβηγμένος και σταθερός, αληθινός στρατιωτικός, δεν διακρίθηκε με καμιά λαμπρή πράξη στη διάρκεια της κατάκτησης. Ωστόσο ήταν παρών, όταν μοιράζονταν τα εδάφη, που υποτάχτηκαν στον νόμο του Αλεξάνδρου. Από τους συγγενείς του Αλεξάνδρου θα είναι ο τελευταίος που θα επιζήσει.
Με τον θάνατο του Αλεξάνδρου παίρνει την Αίγυπτο στο μοίρασμα των εδαφών, που κατακτήθηκαν από τον ελληνομακεδονικό στρατό.
Ο Πτολεμαίος ονομάστηκε σατράπης της Αιγύπτου το 322 και πήρε τον τίτλο βασιλεύς το 305 π.Χ. κατά την επέτειο του θανάτου του Μεγάλου Αλεξάνδρου αρχίζοντας τη βασιλεία του από τη θλιβερή αυτή ημερομηνία. Βρίσκεται στην αρχή μιας μακριάς σειράς, που σβήνει μετά την καταστροφή του Ακτίου, το 30 π.Χ.
Μέσα στην πρωτεύουσα η εκλογή του ηγεμόνα φαίνεται πως επικυρωνόταν από τη Συνέλευση των Μακεδόνων, εμπνευσμένη πλασματικά από τον τρόπο εκλογής στην αυλή της Μακεδονίας. Μια επικύρωση περισσότερο τυπική, δίχως άλλο, παρά πραγματική.
Ωστόσο οι προσωπικές και θρησκευτικές διαστάσεις της βασιλείας των Λαγιδών, το ανέβασμα των δυναστικών λατρειών και η επίδραση της περσικής και της αιγυπτιακής μοναρχίας της δίνουν μια μορφή εντελώς ειδική.
Αν από το τέλος του 3ου αιώνα π.Χ. η πάλη για την εξουσία απασχολεί την πολιτική σκηνή στην Αλεξάνδρεια και στα εδάφη, που βρίσκονται κάτω από τον έλεγχο των Λαγιδών, η διαδοχή στον θρόνο παραμένει οικογενειακή υπόθεση, που μερικές φορές ρυθμίζεται μέσα στο σόι.
Το όνομα του βασιλιά ακολουθείται από επίθετα που εξυμνούν τα χαρίσματά του: Ο Πτολεμαίος ο Α΄ είναι «Σωτήρ», ο Πτολεμαίος Β΄ «Ευεργέτης». Άλλα χαρακτηριστικά επίθετα μαρτυρούν την εσωτερική δομή της διαδοχής: ο Πτολεμαίος Β΄ είναι αυτός «που αγαπά την αδερφή του» (ή τον αδερφό του), «Φιλάδελφος», τίτλος που αναφέρεται στη συμβασιλεία ενός αδερφού και μιας αδερφής· ο Πτολεμαίος Στ΄, ακριβώς όπως ο Πτολεμαίος Ι΄, είναι αυτός «που αγαπά τη μητέρα του» (Φιλομήτωρ)· ο τίτλος δείχνει συμβασιλεία μητέρας και γιου.
Ο Μακεδόνας βασιλεύς είναι και βασιλιάς της Αιγύπτου· όσο ζει, ο Μέγας Αλέξανδρος θεωρείται από τους Αιγυπτίους σαν ένας φαραώ και μετά τον θάνατό του οι Πτολεμαίοι υιοθετούν τη φαραωνική διατύπωση του τίτλου· αυτή αποτελείται από πέντε ονόματα, πριν από τα οποία μπαίνει ένας ειδικός τίτλος: «Ώρος», «(Κύριος) των δυο θεαινών», «Χρυσός Ώρος», «Βασιλιάς της Άνω και Κάτω Αιγύπτου», και «Γιος του Ρα».
Καθένα από τα πέντε ονόματα έχει μια ξεκάθαρη θεολογική εμβέλεια. Παρά την απουσία ασφαλών πιστοποιητικών για τις τελετές ενθρόνισης πριν από τον Πτολεμαίο Ε΄ Επιφανή, είναι πάρα πολύ πιθανό πως οι πρώτοι Πτολεμαίοι έλαβαν «κατοχή του θρόνου» και στέφθηκαν φαραώ στη Μέμφιδα.
Αλλά η αιγυπτιακή έκφραση της βασιλείας και των τυπικών της ασκείται προπάντων στην επαρχία. Στην Αλεξάνδρεια ο φαραώ μένει στη σκιά του Μακεδόνα βασιλιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου