§ 145. Nomina agentis ως β΄ συνθετικά συναντήσαμε στους προθετικούς (§ 44) και επιρρηματικούς προσδιορισμούς (§ 62) και στα ρηματικά εξαρτημένα σύνθετα (§ 97 κεξξ., 105 κεξ.). Εδώ ταιριάζει ακόμα μια λέξη σχετικά με τα ρηματικά αφηρημένα ουσιαστικά ως β΄ συνθετικά.
Τα nomina agentis ("δηλωτικά ενέργειας") συντίθενται μόνο με προρηματικά (του τύπου ἀνά-στασις, § 43), καθώς προϋποθέτουν ένα ρήμα και το ρήμα συντίθεται μόνο με προρηματικά.
Κατά τα άλλα, ως αφηρημένο ουσιαστικό εμφανίζεται κάποιο παράγωγο του σύνθετου επιθέτου ή του nomen agentis: βοηλασίη 'κλοπή βοδιών' (Όμ.), παράγωγο του βο-ηλάτης 'βοϊδολάτης' (κλασ.), απέναντι στα ἔλασις, ἐξέλασις κτλ.· μονομαχία (κλασ.) από το μονο-μάχος (κλασ.), απέναντι στο μάχη· δυσ-θεσία 'κακή κατάσταση' (Ιπποκράτης) από το δύσ-θετος 'που τακτοποιείται δύσκολα' (Ιππ.), απέναντι στα θέσις, ὑπό-θεσις [1] κτλ.· ἀβουλία 'απερισκεψία' (κλασ.), από το ἄβουλος 'απερίσκεπτος' (κλασ.), απέναντι στα βουλή, ἐπι-βουλή κτλ. Οι εξαιρέσεις είναι μόνο φαινομενικές: το μισθο-φορά (κλασ.) δεν ταυτίζεται με το κανονικό αφηρημένο μισθοφορία (κλασ.) 'αμειβόμενη υπηρεσία', παρά σημαίνει 'ειλημμένη αμοιβή' και γι' αυτό θυμίζει το φορά· και το οἰνο-χόη (Ησίοδος) είναι συγκεκριμένο = 'κρασοκανάτα' (χοή 'χύσιμο'), το ίδιο και τα ἐτν-ήρυσις (Αριστοφ.) 'κουτάλα σούπας', ξενό-στασις (Σοφ.) 'τόπος υποδοχής ξένων'. Το οἰκο-δομή (ελληνιστ.), που σημαίνει 'οικοδομή' και με τη συγκεκριμένη και με την αφηρημένη έννοια, ό,τι δηλαδή λεγόταν παλιότερα οἰκοδομία, -μημα, -μησις, δεν το αντιλαμβάνονταν πια ως σύνθετο, καθώς το δέμειν δεν ήταν πια ζωντανή λέξη (το δομή πρωτοεμφανίζεται στους ποιητές της ελληνιστικής περιόδου).
-----------------------
[1] Από τα ὑπο-τίθεσθαι, ἐπι-βουλεύειν, ενώ ένα *δυσ-τίθεσθαι, *ἀ-βουλεύειν είναι αδύνατο. Φυσικά δίπλα στο συμβουλεύειν - συμβουλή μπορεί να σχηματιστεί και ένα σύμβουλος - συμβουλία· πρβ. ἀποστασία - ἀπόστασις § 43.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου