ΞΕΝ Απομν 1.3.1–1.3.4
Ο Σωκράτης και η λατρεία των θεών
Μετά την αναφορά στη δίκη του Σωκράτη και τις παρανοήσεις της φιλοσοφίας του, που οδήγησαν στην καταδίκη του, ο Ξενοφώντας περνά στην εξέταση συγκεκριμένων πτυχών της διδασκαλίας και της δράσης του.
[1.3.1] Ὡς δὲ δὴ καὶ ὠφελεῖν ἐδόκει μοι τοὺς συνόντας τὰ μὲν
ἔργῳ δεικνύων ἑαυτὸν οἷος ἦν, τὰ δὲ καὶ διαλεγόμενος,
τούτων δὴ γράψω ὁπόσα ἂν διαμνημονεύσω. τὰ μὲν τοίνυν
πρὸς τοὺς θεοὺς φανερὸς ἦν καὶ ποιῶν καὶ λέγων ᾗπερ ἡ
Πυθία ἀποκρίνεται τοῖς ἐρωτῶσι πῶς δεῖ ποιεῖν ἢ περὶ
θυσίας ἢ περὶ προγόνων θεραπείας ἢ περὶ ἄλλου τινὸς τῶν
τοιούτων· ἥ τε γὰρ Πυθία νόμῳ πόλεως ἀναιρεῖ ποιοῦντας
εὐσεβῶς ἂν ποιεῖν, Σωκράτης τε οὕτω καὶ αὐτὸς ἐποίει καὶ
τοῖς ἄλλοις παρῄνει, τοὺς δὲ ἄλλως πως ποιοῦντας περιέρ-
γους καὶ ματαίους ἐνόμιζεν εἶναι. [1.3.2] καὶ ηὔχετο δὲ πρὸς τοὺς
θεοὺς ἁπλῶς τἀγαθὰ διδόναι, ὡς τοὺς θεοὺς κάλλιστα
εἰδότας ὁποῖα ἀγαθά ἐστι· τοὺς δ’ εὐχομένους χρυσίον ἢ
ἀργύριον ἢ τυραννίδα ἢ ἄλλο τι τῶν τοιούτων οὐδὲν διάφορον
ἐνόμιζεν εὔχεσθαι ἢ εἰ κυβείαν ἢ μάχην ἢ ἄλλο τι εὔχοιντο
τῶν φανερῶς ἀδήλων ὅπως ἀποβήσοιτο. [1.3.3] θυσίας δὲ θύων
μικρὰς ἀπὸ μικρῶν οὐδὲν ἡγεῖτο μειοῦσθαι τῶν ἀπὸ πολλῶν
καὶ μεγάλων πολλὰ καὶ μεγάλα θυόντων. οὔτε γὰρ τοῖς
θεοῖς ἔφη καλῶς ἔχειν, εἰ ταῖς μεγάλαις θυσίαις μᾶλλον
ἢ ταῖς μικραῖς ἔχαιρον· πολλάκις γὰρ ἂν αὐτοῖς τὰ παρὰ
τῶν πονηρῶν μᾶλλον ἢ τὰ παρὰ τῶν χρηστῶν εἶναι κεχαρι-
σμένα· οὔτ’ ἂν τοῖς ἀνθρώποις ἄξιον εἶναι ζῆν, εἰ τὰ παρὰ
τῶν πονηρῶν μᾶλλον ἦν κεχαρισμένα τοῖς θεοῖς ἢ τὰ παρὰ
τῶν χρηστῶν· ἀλλ’ ἐνόμιζε τοὺς θεοὺς ταῖς παρὰ τῶν
εὐσεβεστάτων τιμαῖς μάλιστα χαίρειν. ἐπαινέτης δ’ ἦν καὶ
τοῦ ἔπους τούτου·
Καδδύναμιν δ’ ἔρδειν ἱέρ’ ἀθανάτοισι θεοῖσι,
καὶ πρὸς φίλους δὲ καὶ ξένους καὶ πρὸς τὴν ἄλλην δίαιταν
καλὴν ἔφη παραίνεσιν εἶναι τὴν Καδδύναμιν δ’ ἔρδειν. [1.3.4] εἰ
δέ τι δόξειεν αὐτῷ σημαίνεσθαι παρὰ τῶν θεῶν, ἧττον ἂν
ἐπείσθη παρὰ τὰ σημαινόμενα ποιῆσαι ἢ εἴ τις αὐτὸν ἔπειθεν
ὁδοῦ λαβεῖν ἡγεμόνα τυφλὸν καὶ μὴ εἰδότα τὴν ὁδὸν ἀντὶ
βλέποντος καὶ εἰδότος· καὶ τῶν ἄλλων δὲ μωρίαν κατηγόρει,
οἵτινες παρὰ τὰ ὑπὸ τῶν θεῶν σημαινόμενα ποιοῦσί τι,
φυλαττόμενοι τὴν παρὰ τοῖς ἀνθρώποις ἀδοξίαν· αὐτὸς δὲ
πάντα τἀνθρώπινα ὑπερεώρα πρὸς τὴν παρὰ τῶν θεῶν
συμβουλίαν.
***
Πώς δε λοιπόν μου εφαίνετο, ότι και ωφέλει τους μαθητάς του άλλοτε μεν με το να δείχνη εμπράκτως οποίος ήτο, άλλοτε δε και με το να συζητή, απ' αυτά θα γράψω όσα ενθυμηθώ. Ως προς μεν λοιπόν την λατρείαν των θεών ήτο φανερός, ότι και έκαμνε και έλεγε, καθώς ακριβώς η Πυθία αποκρίνεται εις εκείνους, που την ερωτούν πώς πρέπει να κάμουν προκειμένου ή περί θυσίας ή περί τιμής των προγόνων ή περί άλλου κανενός από τα τοιαύτα· διότι και η Πυθία χρησμοδοτεί, ότι, εάν κάμνουν ο,τιδήποτε σύμφωνα με τα ήθη της πόλεως, κάμνουν έργα ευσεβή, και ο Σωκράτης κατ' αυτόν τον τρόπον και ο ίδιος έκαμνε και τους άλλους προέτρεπεν, εκείνους δε, που έκαμναν κατ' άλλον τρόπον, τους ενόμιζεν, ότι είναι άνθρωποι ασχολούμενοι με περιττά και κούφιοι. Και ηύχετο δε προς τους θεούς απλώς να δίδουν τα αγαθά διότι εφρόνει, ότι οι θεοί πάρα πολύ καλά γνωρίζουν τι είδους πράγματα είναι αγαθά· εκείνοι δε, που ζητούν διά των ευχών των ή χρυσά ή αργυρά νομίσματα ή αρχήν τυράννου ή τίποτε άλλο από τα τοιαύτα, ουδόλως διάφορον πράγμα ενόμιζεν ότι εύχονται από το να εύχωνται ή επιτυχίαν εις τους κύβους ή επιτυχίαν εις την μάχην ή άλλο τίποτε από τα προφανώς άγνωστα πώς θα αποβούν. Θυσιάζων δε μικράς θυσίας από μικράν περιουσίαν ουδόλως ενόμιζεν, ότι είναι κατώτερος από εκείνους που θυσιάζουν πολλάς και μεγάλας θυσίας από μεγάλην περιουσίαν. Διότι, έλεγεν, ούτε διά τους θεούς θα ήτο τιμητικόν, εάν ηυχαριστούντο περισσότερον διά τας μεγάλας θυσίας παρά διά τας μικράς· διότι πολλάκις εις αυτούς θα ήσαν πλέον ευχάριστα τα εκ μέρους των πονηρών μάλλον παρά τα εκ μέρους των χρηστών προσφερόμενα· ούτε θα ήξιζε να ζουν οι άνθρωποι, εάν ήσαν περισσότερον ευχάριστα εις τους θεούς τα εκ μέρους των πονηρών προσφερόμενα παρά τα εκ μέρους των χρηστών· αλλά παρεδέχετο, ότι οι θεοί προ πάντων ευχαριστούνται διά τας εκ μέρους των ευσεβεστάτων ανθρώπων τιμάς. Επαινούσε δε και τούτον τον επικόν στίχον·
Θυσία πρόσφερε στα θεία κατά τη δύναμή σου·
και προς τους φίλους και προς τους ξένους και προς τας άλλας ανάγκας του βίου, έλεγεν, ότι ήτο καλή παραίνεσις το «πρόσφερε κατά τη δύναμή σου». Οσάκις δε ενόμιζεν ότι φανερώνεται τίποτε εις αυτόν διά σημείων εκ μέρους των θεών, ολιγώτερον θα επείθετο να κάμη τίποτε παραβαίνων τα σημεία των θεών παρά εάν κανείς τον έπειθε να λάβη οδηγόν του δρόμου τυφλόν και που δεν ηξεύρει τον δρόμον, αντί οδηγού που βλέπει και ηξεύρει· και τους άλλους κατηγόρει ως μωρούς, οι οποίοι ενεργούν αντιθέτως με εκείνα που φανερώνουν οι θεοί με σημεία επειδή θέλουν ν' αποφύγουν την εκ μέρους των ανθρώπων κακήν υπόληψιν· αυτός όμως όλα τα ανθρώπινα τα περιεφρόνει απέναντι της συμβουλής των θεών.
Πώς δε λοιπόν μου εφαίνετο, ότι και ωφέλει τους μαθητάς του άλλοτε μεν με το να δείχνη εμπράκτως οποίος ήτο, άλλοτε δε και με το να συζητή, απ' αυτά θα γράψω όσα ενθυμηθώ. Ως προς μεν λοιπόν την λατρείαν των θεών ήτο φανερός, ότι και έκαμνε και έλεγε, καθώς ακριβώς η Πυθία αποκρίνεται εις εκείνους, που την ερωτούν πώς πρέπει να κάμουν προκειμένου ή περί θυσίας ή περί τιμής των προγόνων ή περί άλλου κανενός από τα τοιαύτα· διότι και η Πυθία χρησμοδοτεί, ότι, εάν κάμνουν ο,τιδήποτε σύμφωνα με τα ήθη της πόλεως, κάμνουν έργα ευσεβή, και ο Σωκράτης κατ' αυτόν τον τρόπον και ο ίδιος έκαμνε και τους άλλους προέτρεπεν, εκείνους δε, που έκαμναν κατ' άλλον τρόπον, τους ενόμιζεν, ότι είναι άνθρωποι ασχολούμενοι με περιττά και κούφιοι. Και ηύχετο δε προς τους θεούς απλώς να δίδουν τα αγαθά διότι εφρόνει, ότι οι θεοί πάρα πολύ καλά γνωρίζουν τι είδους πράγματα είναι αγαθά· εκείνοι δε, που ζητούν διά των ευχών των ή χρυσά ή αργυρά νομίσματα ή αρχήν τυράννου ή τίποτε άλλο από τα τοιαύτα, ουδόλως διάφορον πράγμα ενόμιζεν ότι εύχονται από το να εύχωνται ή επιτυχίαν εις τους κύβους ή επιτυχίαν εις την μάχην ή άλλο τίποτε από τα προφανώς άγνωστα πώς θα αποβούν. Θυσιάζων δε μικράς θυσίας από μικράν περιουσίαν ουδόλως ενόμιζεν, ότι είναι κατώτερος από εκείνους που θυσιάζουν πολλάς και μεγάλας θυσίας από μεγάλην περιουσίαν. Διότι, έλεγεν, ούτε διά τους θεούς θα ήτο τιμητικόν, εάν ηυχαριστούντο περισσότερον διά τας μεγάλας θυσίας παρά διά τας μικράς· διότι πολλάκις εις αυτούς θα ήσαν πλέον ευχάριστα τα εκ μέρους των πονηρών μάλλον παρά τα εκ μέρους των χρηστών προσφερόμενα· ούτε θα ήξιζε να ζουν οι άνθρωποι, εάν ήσαν περισσότερον ευχάριστα εις τους θεούς τα εκ μέρους των πονηρών προσφερόμενα παρά τα εκ μέρους των χρηστών· αλλά παρεδέχετο, ότι οι θεοί προ πάντων ευχαριστούνται διά τας εκ μέρους των ευσεβεστάτων ανθρώπων τιμάς. Επαινούσε δε και τούτον τον επικόν στίχον·
Θυσία πρόσφερε στα θεία κατά τη δύναμή σου·
και προς τους φίλους και προς τους ξένους και προς τας άλλας ανάγκας του βίου, έλεγεν, ότι ήτο καλή παραίνεσις το «πρόσφερε κατά τη δύναμή σου». Οσάκις δε ενόμιζεν ότι φανερώνεται τίποτε εις αυτόν διά σημείων εκ μέρους των θεών, ολιγώτερον θα επείθετο να κάμη τίποτε παραβαίνων τα σημεία των θεών παρά εάν κανείς τον έπειθε να λάβη οδηγόν του δρόμου τυφλόν και που δεν ηξεύρει τον δρόμον, αντί οδηγού που βλέπει και ηξεύρει· και τους άλλους κατηγόρει ως μωρούς, οι οποίοι ενεργούν αντιθέτως με εκείνα που φανερώνουν οι θεοί με σημεία επειδή θέλουν ν' αποφύγουν την εκ μέρους των ανθρώπων κακήν υπόληψιν· αυτός όμως όλα τα ανθρώπινα τα περιεφρόνει απέναντι της συμβουλής των θεών.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου