Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟΣ

ΙΣΟΚΡ 12.49–52

Οι Αθηναίοι ως ευεργέτες των υπόλοιπων Ελλήνων: η ναυμαχία της Σαλαμίνας

Περνώντας στο αντικείμενο της κυρίως πραγμάτευσης, ο ρήτορας ξεκίνησε τον έπαινο της Αθήνας αφηγούμενος τις ευεργεσίες της προς τους υπόλοιπους Έλληνες. Με αφετηρία τα γεγονότα μετά την καταστροφή των μυκηναϊκών ακροπόλεων, προσπάθησε να δείξει ότι, σε αντίθεση με τους Σπαρτιάτες, οι Αθηναίοι δεν ενδιαφέρθηκαν για την επέκταση της χώρας τους, αλλά για την αντιμετώπιση των βαρβάρων και την αρωγή προς τους υπόλοιπους Έλληνες. Φτάνει, έτσι, στην εποχή των περσικών πολέμων.

[49] Χρόνῳ δ’ ὕστερον γενομένου τοῦ Περσικοῦ πολέ-
μου, καὶ Ξέρξου τοῦ τότε βασιλεύοντος τριήρεις μὲν συν-
αγαγόντος τριακοσίας καὶ χιλίας, τῆς δὲ πεζῆς στρατιᾶς
πεντακοσίας μὲν μυριάδας τῶν ἁπάντων, ἑβδομήκοντα δὲ
τῶν μαχίμων, τηλικαύτῃ δὲ δυνάμει στρατεύσαντος ἐπὶ
τοὺς Ἕλληνας, [50] Σπαρτιᾶται μὲν ἄρχοντες Πελοπον-
νησίων εἰς τὴν ναυμαχίαν τὴν ποιήσασαν ῥοπὴν ἅπαντος
τοῦ πολέμου δέκα μόνον συνεβάλοντο τριήρεις, οἱ δὲ πατέ-
ρες ἡμῶν ἀνάστατοι γενόμενοι καὶ τὴν πόλιν ἐκλελοιπότες
διὰ τὸ μὴ τετειχίσθαι κατ’ ἐκεῖνον τὸν χρόνον πλείους
ναῦς παρέσχοντο καὶ μείζω δύναμιν ἐχούσας ἢ σύμπαντες
οἱ συγκινδυνεύσαντες· [51] καὶ στρατηγὸν οἱ μὲν Εὐρυβιά-
δην, ὃς εἰ τέλος ἐπέθηκεν οἷς διενοήθη πράττειν, οὐδὲν
ἂν ἐκώλυεν ἀπολωλέναι τοὺς Ἕλληνας, οἱ δ’ ἡμέτεροι
Θεμιστοκλέα τὸν ὁμολογουμένως ἅπασιν αἴτιον εἶναι
δόξαντα καὶ τοῦ τὴν ναυμαχίαν γενέσθαι κατὰ τρόπον καὶ
τῶν ἄλλων ἁπάντων τῶν ἐν ἐκείνῳ τῷ χρόνῳ κατορθωθέν-
των. [52] τεκμήριον δὲ μέγιστον· ἀφελόμενοι γὰρ Λακε-
δαιμονίους τὴν ἡγεμονίαν οἱ συγκινδυνεύσαντες τοῖς ἡμε-
τέροις παρέδοσαν. καίτοι τίνας ἄν τις κριτὰς ἱκανωτέρους
ποιήσαιτο καὶ πιστοτέρους τῶν τότε πραχθέντων ἢ τοὺς
ἐν αὐτοῖς τοῖς ἀγῶσι παραγενομένους; τίνα δ’ ἄν τις εὐεργε-
σίαν εἰπεῖν ἔχοι ταύτης μείζω, τῆς ἅπασαν τὴν Ἑλλάδα
σῶσαι δυνηθείσης;

***
Βραδύτερον, όταν έγινεν ο Περσικός πόλεμος και ο Ξέρξης, ο οποίος εβασίλευε τότε, συνεκέντρωσε τριήρεις μεν χιλίας τριακοσίας, πεζικόν δε στρατόν εν γένει πέντε εκατομμυρίων, εκ των οποίων αι επτακόσιαι χιλιάδες ήσαν μάχιμοι, και με τόσον μεγάλην δύναμιν εξεστράτευσε κατά της Ελλάδος, οι μεν Σπαρτιάται, οι οποίοι ήσαν άρχοντες των Πελοποννησίων, εις την ναυμαχίαν, η οποία έδωσεν αποφασιστικήν τροπήν εις όλον τον πόλεμον, δέκα μόνον τριήρεις συνεισέφερον, ενώ οι πατέρες μας, αφού εξεδιώχθησαν από την χώραν των και εγκατέλειψαν την πόλιν των, διότι κατ' εκείνον τον χρόνον δεν ήτο τειχισμένη, παρέσχον ναυς περισσοτέρας, αι οποίαι είχον επ' αυτών στρατιώτας περισσοτέρους από όλους τους άλλους κινδυνεύσαντας μετ' αυτών· και οι μεν Λακεδαιμόνιοι έστειλαν ως στρατηγόν τον Ευρυβιάδην, ο οποίος, αν επραγματοποίει όσα διενοήθη, τίποτε δεν θα ημπόδιζε να μη καταστραφούν οι Έλληνες, οι δε πρόγονοί μας εξέλεξαν ως αρχηγόν τον Θεμιστοκλέα, ο οποίος κατά την ομολογίαν όλων θεωρείται ότι υπήρξεν η αιτία, και η ναυμαχία να αποβή όπως έπρεπε (νικηφόρως) και όλων των άλλων κατορθωμάτων κατά την εποχήν εκείνην. Μεγίστη δε απόδειξις είναι η εξής· οι Έλληνες δηλαδή οι οποίοι επολέμησαν μαζύ μας, αφού αφήρεσαν την ηγεμονίαν από τους Λακεδαιμονίους, την παρέδωσαν εις τους προγόνους μας. Και πράγματι, ποίους ήθελε τις θεωρήσει κριτάς ικανωτέρους και ασφαλεστέρους των γεγονότων της εποχής εκείνης παρά εκείνους, οι οποίοι έλαβον μέρος εις τους αγώνας τούτους; Ποίαν δε ευεργεσίαν μεγαλυτέραν ταύτης δύναται τις να αναφέρη, η οποία ηδυνήθη να σώση ολόκληρον την Ελλάδα;