ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Αἴας (1316-1345)

ΧΟ. ἄναξ Ὀδυσσεῦ, καιρὸν ἴσθ᾽ ἐληλυθώς,

εἰ μὴ ξυνάψων, ἀλλὰ συλλύσων πάρει.
ΟΔ. τί δ᾽ ἔστιν, ἄνδρες; τηλόθεν γὰρ ᾐσθόμην
βοὴν Ἀτρειδῶν τῷδ᾽ ἐπ᾽ ἀλκίμῳ νεκρῷ.
1320 ΑΓ. οὐ γὰρ κλύοντές ἐσμεν αἰσχίστους λόγους,
ἄναξ Ὀδυσσεῦ, τοῦδ᾽ ὑπ᾽ ἀνδρὸς ἀρτίως;
ΟΔ. ποίους; ἐγὼ γὰρ ἀνδρὶ συγγνώμην ἔχω
κλύοντι φλαῦρα συμβαλεῖν ἔπη κακά.
ΑΓ. ἤκουσεν αἰσχρά· δρῶν γὰρ ἦν τοιαῦτά με.
1325 ΟΔ. τί γάρ σ᾽ ἔδρασεν, ὥστε καὶ βλάβην ἔχειν;
ΑΓ. οὔ φησ᾽ ἐάσειν τόνδε τὸν νεκρὸν ταφῆς
ἄμοιρον, ἀλλὰ πρὸς βίαν θάψειν ἐμοῦ.
ΟΔ. ἔξεστιν οὖν εἰπόντι τἀληθῆ φίλῳ
σοὶ μηδὲν ἧσσον ἢ πάρος ξυνηρετεῖν;
1330 ΑΓ. εἴπ᾽· ἦ γὰρ εἴην οὐκ ἂν εὖ φρονῶν, ἐπεὶ
φίλον σ᾽ ἐγὼ μέγιστον Ἀργείων νέμω.
ΟΔ. ἄκουέ νυν. τὸν ἄνδρα τόνδε πρὸς θεῶν
μὴ τλῇς ἄθαπτον ὧδ᾽ ἀναλγήτως βαλεῖν·
μηδ᾽ ἡ βία σε μηδαμῶς νικησάτω
1335 τοσόνδε μισεῖν ὥστε τὴν δίκην πατεῖν.
κἀμοὶ γὰρ ἦν ποθ᾽ οὗτος ἔχθιστος στρατοῦ,
ἐξ οὗ ᾽κράτησα τῶν Ἀχιλλείων ὅπλων,
ἀλλ᾽ αὐτὸν ἔμπας ὄντ᾽ ἐγὼ τοιόνδ᾽ ἐμοὶ
οὐκ οὖν ἀτιμάσαιμ᾽ ἄν, ὥστε μὴ λέγειν
1340 ἕν᾽ ἄνδρ᾽ ἰδεῖν ἄριστον Ἀργείων, ὅσοι
Τροίαν ἀφικόμεσθα, πλὴν Ἀχιλλέως.
ὥστ᾽ οὐκ ἂν ἐνδίκως γ᾽ ἀτιμάζοιτό σοι·
οὐ γάρ τι τοῦτον, ἀλλὰ τοὺς θεῶν νόμους
φθείροις ἄν. ἄνδρα δ᾽ οὐ δίκαιον, εἰ θάνοι,
1345 βλάπτειν τὸν ἐσθλόν, οὐδ᾽ ἐὰν μισῶν κυρῇς.

***ΧΟ. Ω βασιλιά Οδυσσέα, μάθε πως έφτασες στην ώρα,
φτάνει να μην οξύνει η παρουσία σου τη σύγκρουση, αλλά
να φέρει συνδιαλλαγή.
ΟΔ. Τί τρέχει, φίλοι; από μακριά πήρε το αυτί μου φωνές
των Ατρειδών, πάνω σ᾽ αυτόν τον έντιμο νεκρό.
1320 ΑΓ. Δεν είμαστε εμείς που, ώρα τώρα, βασιλιά Οδυσσέα,
ακούμε απ᾽ αυτόν εδώ τόσο προσβλητικές βρισιές;
ΟΔ. Σαν τί λογής; Γιατί εγώ κατανοώ, αν κάποιος
εξυβρίζεται, να αντιδρά αναλόγως.
ΑΓ. Άκουσε πράγματι κι αυτός βρισιές, αλλά
κι εκείνος μ᾽ έβρισε.
ΟΔ. Τί έκανε εις βάρος σου που θα μπορούσε να σε βλάψει;
ΑΓ. Είπε πως δεν αφήνει χωρίς ταφή να μείνει
το σώμα του νεκρού, αλλά πως θα το θάψει,
παρά την εντολή μου.
ΟΔ. Έχει την άδεια ένας φίλος, λέγοντας την αλήθεια,
να παραμείνει φιλικός, όσο και πριν;
1330 ΑΓ. Μίλησε ελεύθερα. Δεν θα ᾽μουνα αλλιώς
στα συγκαλά μου, αφού σε λογαριάζω φίλο καλύτερο
απ᾽ όλους τους Αργίτες.
ΟΔ. Άκου λοιπόν. Τον άνδρα αυτόν —στους αθανάτους
σ᾽ εξορκίζω— μην τον πετάξεις ανελέητα χωρίς ταφή·
με τίποτα στη βία μην ενδώσεις, δείχνοντας τόσο μίσος,
που καταργεί το δίκαιο.
Υπήρξε κάποτε αυτός ο μεγαλύτερος εχθρός μου
μέσα στον στρατό, αφότου έγιναν δικά μου
του Αχιλλέα τα όπλα.
Και παρά ταύτα, ας φάνηκε τέτοιος μαζί μου,
δεν πρόκειται ποτέ να τον υποτιμήσω, ώστε να μην παραδεχτώ
1340 πως αναγνώρισα σ᾽ αυτόν τον πιο γενναίο ανάμεσά μας,
όσοι προφτάσαμε στην Τροία, μ᾽ εξαίρεση τον Αχιλλέα.
Δεν θα ᾽ταν δίκαιο λοιπόν ν᾽ ατιμαστεί τώρα από σένα.
Δεν θίγεις τόσο αυτόν, όσο προσβάλλεις
των θεών τους νόμους· άδικο είναι έναν γενναίο άντρα
πεθαμένο, εσύ να θέλεις να τον βλάψεις, έστω
κι αν ένιωθες μίσος γι᾽ αυτόν.

Αρχαία Ελληνική Γραμματολογία: 2. Αρχαϊκή εποχή (700-508 π.Χ.)

2.2. Κοινωνία

Με τον αποικισμό και τη γεωγραφική εξάπλωση, ο ελληνικός ορίζοντας μεγάλωσε, οι ελληνικοί πληθυσμοί ήρθαν σε επαφή με πλήθος λαούς και οι πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις πολλαπλασιάστηκαν. Από την ελληνική πλευρά, ιδιαίτερα αισθητές τον 7ο π.Χ. αιώνα είναι οι ανατολικές επιδράσεις, που οι περισσότερες, όπως και θα το περιμέναμε, οφείλονται στο συναπάντημα των ελληνικών αποικιών της Μικρασίας με τους ανατολίτες γειτόνους τους.

Τα διάφορα ελληνικά φύλα εξακολούθησαν φυσικά να μιλούν καθένα τη διάλεκτό του, όπως και ο κάθε τόπος το ιδίωμά του· και οι γλωσσικές αποκλίσεις μεταφέρονταν και στις αποικίες, που πάλι η καθεμιά τους κρατούσε τη διάλεκτο και το ιδίωμα της μητρόπολης. Γλώσσα κοινή στα αρχαϊκά χρόνια δεν είχε σχηματιστεί, αλλά βέβαια η συνεννόηση των Πανελλήνων μεταξύ τους δεν παρουσίαζε ιδιαίτερες δυσκολίες

Η διασπορά του Ελληνισμού στις αποικίες και ο επιμερισμός του σε μικρότερες πολιτικές ενότητες, τις πόλεις-κράτη, αντισταθμίστηκε από ισχυρές ενωτικές δυνάμεις. Οι ιδιαίτερες σχέσεις που γεφύρωναν τις αποκεντρωμένες αποικίες με τις ελλαδικές μητροπόλεις τους, οι ποικίλες συμφωνίες ανάμεσα στις πόλεις-κράτη, οι αμυντικές συμμαχίες, οι θρησκευτικές ενώσεις (ἀμφικτυονίαι), οι πανελλήνιοι αγώνες και τα πανελλήνια μαντεία, γιορτές και προσκυνήματα - όλα αυτά όχι μόνο συγκράτησαν αλλά και δυνάμωσαν στην Αρχαϊκή εποχή την ενότητα και την αυτοσυνειδησία των Ελλήνων.

Εξαιρετική θέση κρατούσε στην κοινωνική ζωή των αρχαϊκών αιώνων η θρησκεία. Τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινοτικό επίπεδο, τόσο στις περιορισμένες τοπικές λατρείες όσο και στα πανελλήνια ιερά, τόσο στην επίσημη λατρεία των Ολύμπιων, όπως την είχαν καθιερώσει ο Όμηρος και ο Ησίοδος, όσο και στις απόκρυφες οργιαστικές και μυστηριακές της εκδηλώσεις, η αρχαϊκή ευσέβεια ήταν βαθύτερη και εντονότερη παρά ποτέ άλλοτε στον αρχαίο κόσμο. Χαρακτηριστική ήταν η ραγδαία αύξηση της σημασίας του μαντείου των Δελφών,[1] στον ὀμφαλόν της γης, όπου ο αυστηρός και απόμακρος θεός Απόλλωνας είχε παραχωρήσει δίπλα του μια θέση στον πιο λαοφίλητο, οργιαστικό θεό, τον Διόνυσο.
--------------------------
1. Η σημασία του μαντείου ήταν και στο πολιτικό πεδίο μεγάλη, καθώς οι πόλεις έστελναν να ρωτήσουν τον Απόλλωνα οἰκιστήν αν πρέπει ή δεν πρέπει να ιδρύσουν αποικία και πού.

Καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλο, μα κάθε άνθρωπος μπορεί να εξηγήσει μόνο τον εαυτό του

Η ζωή κάθε ανθρώπου είναι ένας δρόμος προς τον εαυτό του, το πρόπλασμα ενός δρόμου, το προσχέδιο ενός μονοπατιού.

Κανένας άνθρωπος δεν έφτασε να είναι εντελώς ο εαυτός του, ωστόσο, οι πάντες φιλοδοξούν να το κατορθώσουν, άλλοι στα τυφλά, άλλοι µε περισσότερο φως, ο καθένας όπως μπορεί.

Όλοι μας ως το τέλος της ζωής μας κουβαλάμε τα υπολείμματα από τη γέννησή μας, τις μεμβράνες και το κέλυφος από τ’ αυγό ενός αρχέγονου κόσμου.

Πολλοί δεν καταφέρνουν ποτέ να γίνουν άνθρωποι.

Παραμένουν βάτραχοι, σαύρες, μυρμήγκια.

Πολλοί είναι άνθρωποι από τη μέση κι απάνω και ψάρια από τη μέση και κάτω.

Ο καθένας, ωστόσο, αντιπροσωπεύει μια προσπάθεια της φύσης να δημιουργήσει μια ανθρώπινη ύπαρξη.

Οι ρίζες μας είναι κοινές. Όλοι προερχόμαστε από την ίδια μήτρα.

Το κάθε άτομο ξεπετιέται από την ίδια άβυσσο, αγωνίζεται να πετύχει το σκοπό του.

Καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλο, μα κάθε άνθρωπος μπορεί να εξηγήσει μόνο τον εαυτό του.

Η ζωή δεν είναι τόσο σοβαρή όσο την κάνει ο νους μου

-Η θέαση της ομορφιάς σε ένα λουλούδι θα μπορούσε να αφυπνίσει τους ανθρώπους έστω και για λίγο, στην ομορφιά που αποτελείς ουσιαστικό μέρος της δικής τους εσώτερης Ύπαρξης, της αληθινής τους φύσης.

-H αναγνώριση των συλλογικά αποκτηθέντων μέσω εξαρτημένης μάθησης νοητικών διεργασιών που διαιωνίζουν τη μη αφυπνισμένη κατάσταση.

-Ο ανθρώπινος νους είναι εξαιρετικά ευφυής. Ωστόσο, η ίδια του η ευφυία είναι μολυσμένη από παραφροσύνη.

-Αν η ιστορία της ανθρωπότητας ήταν η κλινική περίπτωση ενός μεμονομένου ανθρώπου, η διάγνωση θα έπρεπε να είναι: χρόνια παρανοϊκά παραληρήματα, παθολογική ροπή προς τη διάπραξη φόνου και πράξεων ακραίας βίας και ωμότητας, εναντίον αυτών που αντιλαμβάνεται ως «εχθρούς» του – καθώς η δική του έλλειψη συνειδητότητας προβάλεται προς τα έξω.

–Φόβος, απληστία και επιθυμία για εξουσία είναι οι ψυχολογικές παρωθητικές δυνάμεις όχι μόνο πίσω από τον πόλεμο και τη βία μεταξύ εθνών, φυλών, θρησκειών και ιδεολογιών, αλλά και η αιτία ατέρμονης σύγκρουσης στις προσωπικές σχέσεις.

–Δε γίνεσαι καλός προσπαθώντας να είσαι καλός, αλλά βρίσκοντας την καλοσύνη που είναι ήδη εντός σου επιτρέπονται σ΄ αυτή την καλοσύνη να αναδυθεί.

-Κάνουν σχέδια χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους το πρότυπο για τη δυσλειτουργία που κουβαλάει κάθε άνθρωπος μέσα του: το Εγώ.

-Ένα μεγάλης κλίμακας άνοιγμα πνευματικότητας έξω από τις θρησκευτικές δομές είναι μια εντελώς καινοτόμος εξέλιξη.

-Αν οι δομές του ανθρώπινου νου παραμείνουν αμετάβλητες, θα καταλήγουμε πάντα να αναδημιουργούμε τον ίδιο κόσμο, τα ίδια δεινά, την ίδια δυσλειτουργία

-Όταν έχεις προσαρτήσεις μια λέξη σε κάτι, γνωρίζεις τι είναι. Η πραγματικότητα είναι: Δεν γνωρίζεις τι είναι, απλώς έχεις καλύψει το μυστήριο με μια ετικέτα.

-Όταν το κοιτάζεις ή το κρατάς και του επιτρέπεις να υπάρχει χωρίς να του επιβάλλεις μια λέξη ή μια νοητική ετικέτα μια αίσθηση δέους, θαυμασμού ξυπνάει μέσα σου. Η ουσία του κοινωνείται σιωπηλά σ΄ εσένα και αντανακλά τη δική σου ουσία πίσω σ΄ εσένα.

–Όταν δεν καλύπτεις τον κόσμο με λέξεις και ετικέτες, επιστρέφει στη ζωή σου μια αίσθηση του θαυμαστού που έχει χαθεί εδώ και πολύ καιρό, από τότε που η ανθρωπότητα, αντί να χρησιμοποιεί τη σκέψη κατακυριεύτηκε από αυτήν. Ένα βάθος επιστρέφει στη ζωή σου.

-Όταν βλέπεις ποιος δεν είσαι, η πραγματικότητά του ποιος είσαι αναδύεται από μόνη της.

-Δεν συνειδητοποιούσα ακόμα ότι η σκέψη δίχως συναίσθηση είναι το κύριο δίλημμα της ανθρώπινης ύπαρξης.

–Η ζωή δεν είναι τόσο σοβαρή όσο την κάνει ο νους μου.

-Οι περισσότεροι άνθωποι δεν κατοικούν σε μια ζωντανή πραγματικότητα αλλά σε μια εννοιοποιημένη.

–Ο ανεξέλεγκτος αγώνας για περισσότερα, για ατέρμονη ανάπτυξη αποτελεί δυσλειτουργεία και ασθένεια. Είναι η ίδια δυσλειτουργία που εκδηλώνει το καρκινικό κύτταρο, που ο μοναδικός του στόχος είναι να πολλαπλασιαστεί, χωρίς να έχει επίγνωση του ότι επιφέρει την ίδια του την καταστροφή καταστρέφοντας τον οργανισμό του οποίου είναι μέρος.

–Αν μπορώ να νιώσω το «Υπάρχω» τόσο έντονα, τότε αυτό που είμαι δεν έχει μειωθεί καθόλου. Μπορώ να το νιώθω και τώρα, κάτι γαλήνιο και πολύ ζωντανό.

–Την Ύπαρξη πρέπει να την νιώσεις. Δεν μπορείς να τη σκεφτείς. Το Εγώ δεν τη γνωρίζει επειδή αποτελείται από σκέψη.

-Όλα όσα επιζητεί το Εγώ και στα οποία δεν μπορεί να νιώσει.

-Μερικές φορές το να παραιτείσαι από πράγματα είναι μια πράξη πολύ μεγαλύτερης δύναμης από το να τα υπερασπίζεσαι ή να γατζώνεσαι πάνω τους.

–Η ζωή θα σου δώσει όποια εμπειρία είναι πιο βοηθητική για την εξέλιξη της συνειδητότητάς σου.

–Το Εγώ δεν είναι λάθος, είναι απλώς μη συνειδητό… το Εγώ δεν είναι προσωπικό. Δεν είναι αυτό που είσαι.

-Το να βγάζεις τον εαυτό σου σωστό και τους άλλους λάθος είναι ένα από τα κύρια εγωϊκά πρότυπα, μια από τις κύριες μορφές της μη συνείδησης.

-Επομένως η επιθυμία διατηρεί το Εγώ ζωντανό πολύ περισσότερο από το έχω… Είναι μια εθιστική ανάγκη, όχι μη αυθεντική.

-Η έσχατη αλήθεια του ποιος είσαι δεν είναι «είμαι αυτός», «είμαι εκείνος» αλλά Είμαι

Σωκράτης: Απώλεια της διπλής άγνοιας

Ο φιλόσοφος Σωκράτης πρέσβευε ότι, για να φιλοσοφήσει κανείς πραγματικά και να συλλάβει την αλήθεια, θα έπρεπε να γνωρίσει τον πραγματικό εαυτό του (αυτογνωσία).

Ποιος ήταν, κατά τη γνώμη του, ο τρόπος που επιτυγχάνεται η γνώση του πραγματικού εαυτού μας; Η απώλεια της διπλής άγνοιας.

Δηλαδή, μας λέει ο Σωκράτης ότι όλοι οι άνθρωποι αρχικά αγνοούν δύο πράγματα νομίζοντας:

• ότι είναι βέβαιοι για οτιδήποτε γνωρίζουν (ακόμα και τον εαυτό τους)
• ότι γνωρίζουν πώς είναι ο κόσμος και η ζωή

Και τα δύο, μας λέει ο Σωκράτης, αποτελούν άγνοια, αμαρτάνουν (δεν έχει σχέση με τη χριστιανική θεώρηση –αμαρτάνω σημαίνει κινούμαι έξω από τις μοίρες > εκ του ρήματος “μείρομαι”).

Για να συλλάβει κανείς τον πραγματικό εαυτό του και να γνωρίσει τον τρόπο που υπάρχει ο κόσμος, πρέπει:

• να σταματήσει να νομίζει ότι είναι βέβαιος για αυτά που γνωρίζει
• να σταματήσει να νομίζει ότι ξέρει πώς είναι ο κόσμος

Αν αποβάλλει κανείς αυτές τις δύο μορφές άγνοιας, τότε έχει τη δυνατότητα να εισέλθει στην ΕΝΔΟΣΚΟΠΗΣΗ και να διανύσει τον δρόμο προς το γνώθι σ’ αυτόν!

Να θυμίσουμε τον μύθο με τον Οιδίποδα και τη Σφίγγα. Γιατί κανείς περαστικός δεν έβρισκε τη λύση του αινίγματος της Σφίγγας που είχε σχέση με το πόσα πόδια “έχει” ο άνθρωπος σε κάθε ηλικία; Γιατί απλά δεν γνώριζαν ότι ήταν άνθρωποι! (Γνώθι σ΄αυτόν).

Ας σκεφτούμε επίσης ότι μόνο ο Οιδίποδας βρήκε τη λύση. Αλήθεια, γιατί το όνομά του σήμαινε “αυτόν με το πρησμένο πόδι” και είχε σχέση με τα πόδια του αινίγματος;

Η αιώνια σοφία για τον άνθρωπο, το θείο και τον κόσμο, είναι κρυμμένη μέσα στην ελληνική φιλοσοφία και μυθολογία.

Παρατίθεται στο βίντεο ένα απόσπασμα από τον διάλογο Αλκιβιάδης του Πλάτωνα, στον οποίο ο Σωκράτης αναλύει αυτήν τη διπλή άγνοια.

Συνοδοιπόροι

Άλλο είναι να συμπορεύεσαι με κάποιον,
κι άλλο να κρέμεσαι από πάνω του.

Άλλο είναι να ζητάς βοήθεια,
κι άλλο να εξαρτάσαι.

Άλλο είναι να περπατάς δίπλα σε κάποιον,
κι άλλο να τον ακολουθείς.

Ο συνοδοιπόρος δεν αποτελεί αναγκαστικά αρωγό αλλά καλό θα ήταν να μην αποτελεί ούτε εμπόδιο.

Δεν αποτελεί ένδειξη ότι είμαστε στη σωστή κατεύθυνση, πόσο μάλλον να καθορίσει το ρυθμό ή την ταχύτητά μας.

Η πνευματικότητα είναι εμπειρία εσωτερική και απολύτως προσωπική, επομένως, ας μη βιαζόμαστε να προφτάσουμε τους άλλους κι ας μη μένουμε στάσιμοι περιμένοντάς τους.

Εγώ μπορώ να δω το τραύμα σου ή ν’ αγγίξω μια φλεγμονή σου, ποτέ όμως δε θα μπορέσω να πονέσω στη θέση σου και να νιώσω μέσα μου τη φωτιά που σε καίει.

Άλλο είναι να τείνεις χείρα βοηθείας
κι άλλο να παίρνεις πάνω σου ξένη ευθύνη.

Άλλο είναι να μοιράζεσαι μια ιδέα
κι άλλο να προσπαθείς να την επιβάλλεις.

Άλλο είναι να διαφωνείς
κι άλλο να κρίνεις τον διπλανό σου.

Αυτά ζητάμε από σένα εμείς, οι φίλοι σου, αυτά σου ταιριάζουν, γι’ αυτά γεννήθηκες

Επειδή όμως τα γηρατειά δεν έχουν όλα τα κακά, κατά τον Ευριπίδη, ούτε και η βλακεία των φίλων, πρέπει να βλέπει κανείς όχι μόνο τα σφάλματα αλλά και τις επιτυχίες τους και, μα τον Δία, να τους επαινεί αρχικά, έπειτα όμως, όπως ο σίδηρος πήζει με το πάγωμα και επιδέχεται τη στόμωση, αφού πρώτα διασταλεί και μαλακώσει με τη θερμότητα, έτσι και στους φίλους, χαλαροί καθώς είναι και θερμοί από τους επαίνους, μπορεί εύκολα κανείς να εφαρμόσει την παρρησία, σαν εμβάπτιση στο κατάλληλο υγρό. Παρουσιάζεται, πράγματι, η ευκαιρία να πει κανείς: “Αξίζουν άραγε αυτά να παραβληθούν με εκείνα; Βλέπεις τι καρπούς αποδίδει το καλό; Αυτά ζητάμε από σένα εμείς, οι φίλοι σου, αυτά σου ταιριάζουν, γι’ αυτά γεννήθηκες. Τα άλλα πρέπει να ριχτούν στα βουνά ή στο κύμα της πολύβουης θάλασσας (ΟΜΗΡΟΣ).

Τίποτε άλλο δεν προσφέρεται περισσότερο για να λυπήσει όσο το δυνατόν λιγότερο τον αποδέκτη της παρρησίας και να το θεραπεύσει όσο το δυνατόν καλύτερα από το να μετριάζει κανείς την οργή στη συμπεριφορά του και να αντιμετωπίζει καλοπροαίρετα όσους κάνουν λάθη.

Επομένως, δεν πρέπει ούτε να τους επικρίνει κανείς άγρια, αν αρνούνται (τα λάθη τους), ούτε να τους εμποδίζει, αν θέλουν να απολογηθούν, αλλά και δικαιολογίες εύσχημες να τους βοηθάει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να βρουν και να απορρίπτει τη χειρότερη εξήγηση της πράξης τους, προτείνοντάς τους άλλη πιο μετριοπαθή, όπως ο Έκτωρ,

Τρελέ, καλό δεν είναι να βάζεις τέτοια οργή στην ψυχή σου, (ΟΜΗΡΟΣ)

προς τον αδερφό του, επειδή τάχα δεν ήταν λιποταξία ή δειλία η αναχώρησή του από τη μάχη αλλά αντίδραση οργής.

Και προς τον Αγαμέμνονα ο Νέστωρ:

Συ όμως στη μεγαλοπρεπή οργή σου υπάκουσες, (ΟΜΗΡΟΣ)

Πιο ψυχολογημένο, θαρρώ, είναι να πεις “φέρθηκες άσχημα” παρά “φέρθηκες άδικα”, “δεν σκέφτηκες σωστά” παρά “αδιαφόρησες”, “μην τσακώνεσαι με τον αδερφό σου” παρά “μην φθονείς τον αδερφό σου” και “απόφυγε τη γυναίκα που σε καταστρέφει” παρά “πάψε να καταστρέφεις τη γυναίκα”.

Τέτοιου είδους μέθοδο αναζητεί η επανορθωτική παρρησία, ενώ η προληπτική την αντίθετη.

Πράγματι, όταν χρειαστεί είτε να αποτρέψει κανείς ανθρώπους που πρόκειται να κάνουν λάθος είτε θελήσουμε να τονώσουμε και να παροτρύνουμε ανθρώπους που στέκονται αδρανείς απέναντι σε κάποια βίαιη αντίδραση ή είναι μαλθακοί και απρόθυμοι να κάνουν το καλό, πρέπει να αποδίδουμε το φαινόμενο σε αιτίες άτοπες και άπρεπες.

Έτσι, στο έργο του Σοφοκλή, ο Οδυσσέας, προσπαθώντας να ερεθίσει τον Αχιλλέα, δεν λέει πως η οργή του έχει να κάνει με το δείπνο, αλλά:

Τώρα είναι η θέα των επάλξεων της Τροίας που σε τρομάζει;

Και πάλι, ενώ ο Αχιλλέας αγανακτεί και λέει ότι θα αποπλεύσει:

Ξέρω εγώ τι προσπαθείς να αποφύγεις· όχι τα λόγια σε βάρος σου,
αλλά τον Έκτορα που είναι κοντά.

Ωραίο πράγμα στ’ αλήθεια, ο θυμός.

Τρομάζοντας τον ψυχωμένο άντρα με την ιδέα ότι θα αποκτήσει φήμη δειλού, τον μετρημένο και κόσμιο ακόλαστου, τον γενναιόδωρο και μεγαλόπρεπο με το ότι θα αποκτήσει φήμη μίζερου και τσιγκούνη, τους παροτρύνουν προς ωραίες πράξεις και τους αποτρέπουν από τις άσχημες, μένοντας μετρημένοι στις κριτικές τους σε περιπτώσεις ανίατες και προσθέτοντας στην παρρησία περισσότερη λύπη και συμμετοχή στον πόνο του άλλου παρά ψόγο, ενώ, όταν πρόκειται να εμποδίσουν τον άλλο να διαπράξει το λάθος ή να (τον κάνουν να) αντισταθεί στο πάθος του, είναι σφοδροί, άτεγκτοι και επίμονοι. Τούτη είναι, όντως, η ευκαιρία να φανεί η ακλόνητη αφοσίωση και η αληθινή παρρησία.

Τον ψόγο, αντίθετα, για όσα έχουν ήδη γίνει βλέπουμε να εφαρμόζουν και οι εχθροί μεταξύ τους, όπως ακριβώς έλεγε ο Διογένης ότι αυτός που είναι να σωθεί πρέπει να έχει φίλους καλούς ή σφοδρούς εχθρούς, διότι οι πρώτοι νουθετούν, οι δεύτεροι επικρίνουν.

Είναι καλύτερο όμως να πείθεται κανείς χάρη σε όσους τον συμβουλεύουν και να αποφεύγει τα σφάλματα, παρά να σφάλει και να μετανοεί λόγω αυτών που τον κακολογούν.

Για τούτο χρειάζεται τέχνη η παρρησία, στον βαθμό που είναι το μεγαλύτερο και πιο δυνατό φάρμακο στη φιλία, εφόσον χρειάζεται πάντοτε να πέφτει την κατάλληλη στιγμή και να είναι ισορροπημένη.

Επειδή λοιπόν η παρρησία, όπως έχει λεχθεί, πολλές φορές είναι από τη φύση της λυπηρή γι’ αυτόν που θεραπεύεται, πρέπει να μιμείται κανείς τους γιατρούς.

Πράγματι, ούτε εκείνοι, όταν κάνουν τομή, αφήνουν το μέρος που πάσχει να πονάει και να υποφέρει, αλλά το πλένουν μαλακά και το καταβρέχουν, ούτε όσοι νουθετούν, αφού πετάξουν διακριτικά την πικρή και δηκτική παρατήρησή τους, φεύγουν μακριά, αλλά με άλλες συζητήσεις και λόγους ευχάριστους, τους καταπραΰνουν και τους ψυχαγωγούν, όπως ακριβώς οι λιθοξόοι λειαίνουν και βερνικώνουν τα μέρη των αγαλμάτων που χτύπησαν με τη σμίλη και έκοψαν.

Αυτόν όμως που χτυπήθηκε και χαρακώθηκε από την παρρησία, αν τον αφήσεις τραχύ, με εξογκώματα και ανωμαλίες από την οργή, είναι δύσκολο να τον επαναφέρεις και να τον παρηγορήσεις.

Γι’ αυτό, τούτο είναι από τα κυριότερα που πρέπει να προσέχουν όσοι νουθετούν και να μην το παραμελούν ούτε η τελευταία γεύση που αφήνουν στη συντροφιά και την παρέα να είναι η λύπη και η πίκρα στους φίλους.

Δεν υπάρχει πάθος που να ταράζει τόσο τη διαύγεια της κρίσης μας όσο η οργή

Μέσα από την οργή, τα λάθη μας φαίνονται μεγαλύτερα, όπως τα αντικείμενα στην ομίχλη. Όποιος πεινάει, ας φάει φαΐ· ποτέ όμως δεν πρέπει να πεινάει ούτε να διψάει, αν έχει σκοπό να επιβάλει τιμωρία.

«Ὡς γάρ δι’ ὁμίχλης τα σώματα, καί δι’ ὀργῆς τα πράγματα μείζονα φαίνεται… Τροφῇ μέν γάρ ὁ πεινῶν κατά φύσιν χρῆται, τιμωρία δέ ὁ μή πεινῶν μηδέ διψῶν αὐτῆς, μηδέ ὥσπερ ὄψου πρός τό κολάσαι τοῦ θυμοῦ δεόμενος, ἀλλ’ ὅταν πορρωτάτω τοῦ ὀρέγεσθαι γένηται, προσάγων τόν λογισμόν ἀναγκαίως». (Πλούταρχος, Περί ἀοργησίας, ΧΙ)

Ο Αρχύτας ο Ταραντίνος, επιστρέφοντας από έναν πόλεμο όπου ήταν στρατηγός, βρήκε τα πάντα άνω κάτω στο σπιτικό του και τα χωράφια του χέρσα από την κακή διαχείριση του επιστάτη του· και αφού έβαλε να τον φωνάξουν, του είπε: “Πήγαινε! Αν δεν ήμουν οργισμένος, θα σου άργαζα το τομάρι”!

Το ίδιο και ο Πλάτων: καθώς είχε κορώσει εναντίον ενός δούλου του, επιφόρτισε τον Σπεύσιππο να τον τιμωρήσει, με τη δικαιολογία πως δεν ήθελε να ασχοληθεί αυτός ο ίδιος με κάποιον που τον είχε θυμώσει.

Ο Χάριλλος ο Λακεδαιμόνιος είπε σε έναν είλωτα, που φερόταν με υπερβολική θρασύτητα κι αυθάδεια απέναντί του: “Μα τους Θεούς, αν δεν ήμουν θυμωμένος, θα σε έκανα να πεθάνεις ετούτη τη στιγμή κιόλας”. (ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ)

Ο θυμός είναι πάθος αυτάρεσκο και κολακεύει τον εαυτό του. Πόσες φορές, όταν είμαστε ταρακουνημένοι από λαθεμένη αιτία, αν έρθει κανείς να μας παρουσιάσει κάποια καλή απολογία ή δικαιολογία, χολωνόμαστε εναντίον της ίδιας της αλήθειας και της αθωότητας;

Συγκράτησα σχετικά ένα θαυμάσιο παράδειγμα της αρχαιότητας.

Ο Πίσων, άτομο κατά τα άλλα αξιοσημείωτης αρετής, εκνευρισμένος εναντίον ενός στρατιώτη του από το γεγονός ότι, όταν επέστρεψε μόνος από την κοπή χόρτου [για ζωοτροφές], δεν ήξερε να του δώσει λογαριασμό που είχε αφήσει ένα σύντροφό του, θεώρησε βέβαιο πως τον είχε σκοτώσει και μεμιάς τον καταδίκασε σε θάνατο. Την ώρα που ήταν στην κρεμάλα, να που φτάνει εκείνος ο χαμένος σύντροφος.

Όλο το στράτευμα έκαμε μεγάλες χαρές και ύστερα από πλήθος χάδια και αγκαλιές των δύο συντρόφων, ο δήμιος οδηγεί τον έναν και τον άλλο μπροστά στον Πίσωνα, περιμένοντας όλη η ομήγυρη με βεβαιότητα πως αυτό θα του ήταν και εκείνου του ίδιου μεγάλη ευχαρίστηση. Συνέβη το ακριβώς αντίθετο: γιατί από αμηχανία και δυσαρέσκεια, η μανία του, που ήταν ακόμα ισχυρή, διπλασιάστηκε· και με ένα εύστροφο εύρημα, που το πάθος του του πρόσφερε ξαφνικά, όρισε και τους τρεις ένοχους, επειδή ένας τους είχε βρεθεί αθώος και έβαλε να τους στείλουν και τους τρεις στον άλλο κόσμο· τον πρώτο στρατιώτη, επειδή υπήρχε καταδικαστική απόφαση εναντίον του· τον δεύτερο που είχε χαθεί, επειδή ήταν αιτία του θανάτου του συντρόφου του· και τον δήμιο επειδή δεν είχε υπακούσει στη διαταγή που του είχε δοθεί.

Εκείνοι που έχουν να διαπραγματευθούν με γυναίκες ξεροκέφαλες, μπορεί να έχουν δοκιμάσει σε τι λύσσα πέφτουν, όταν αντιπαραθέτει κανείς στην ταραχή τους τη σιωπή και την κρυάδα και απαξιοί να συνδαυλίσει το θυμό τους.

Ο Φωκίων, μπροστά σε κάποιον που διέκοπτε τον λόγο του εκστομίζοντας τις χειρότερες ύβρεις, δεν έκαμε άλλο παρά να σωπαίνει και να του δίνει όλο το χρόνο να εξαντλήσει την οργή του· όταν αυτό έγινε, δίχως να αναφέρει αυτή τη διατάραξη, ξανάρχισε το λόγο του από το σημείο όπου τον είχε διακόψει. Δεν υπάρχει απόκριση τόσο δηκτική όσο μια τέτοια περιφρόνηση. (ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ)

Κατά τη γνώμη μου, δεν είναι καλή διαχείριση των υποθέσεών σου να τρώγεσαι εσωτερικά.

Η οργή χώνεται στο σώμα, όταν την κρύβουμε, όπως είπε ο Διογένης στον Δημοσθένη, ο οποίος, από φόβο μήπως τον δουν σε μια ταβέρνα, πήγαινε στο βάθος:

“Όσο πιο πολύ πηγαίνεις κατά πίσω, τόσο περισσότερο μπαίνεις βαθύτερα” (ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ)

Και θα προτιμούσα να φέρω στο φως τα πάθη μου παρά να τα κλωσάω σε βάρος μου· ατονούν, όταν ξεθυμαίνουν και όταν εκφράζονται· αξίζει περισσότερο η αιχμή τους να χώνεται προς τα έξω παρά να τη στρέφουμε εναντίον μας.

“Όλα τα κακά είναι ελαφρότερα, όταν είναι φανερά· και πιο ολέθρια, όταν κρύβονται υπό το μανδύα υγείας” (ΣΕΝΕΚΑΣ)

Νουθετώ τα μέλη της οικογένειάς μου που έχουν δικαίωμα να δείχνουν το θυμό τους: πρώτον, να είναι φειδωλοί στην οργή τους και να μην την σκορπίζουν όπως λάχει, γιατί αυτό εμποδίζει την αποτελεσματικότητά της και το βάρος της· η απερίσκεπτη και συνεχής φωνασκία γίνεται συνήθεια και κάνει τον καθένα να την περιφρονεί. Δεύτερον, να μην θυμώνουν καθόλου στον αέρα και να κοιτάζουν η επίπληξή τους να φτάνει σε εκείνον για τον οποίο παραπονούνται· γιατί συνήθως φωνάζουν πριν εκείνος βρεθεί μπροστά τους και συνεχίζουν να φωνάζουν έναν αιώνα μετά που έχει φύγει:

Η οξύθυμη παραφροσύνη κατά του εαυτού της στρέφεται (ΚΛΑΥΔΙΑΝΟΣ)

Τα βάζουν με τη σκιά τους και μεταφέρουν αυτή τη τρικυμία σε μέρη που ούτε τιμωρείται κανείς ούτε υποφέρει τις συνέπειες της, εκτός από όποιον δεν μπορεί να αντέξει το σαματά της φωνής τους. Ομοίως μέμφομαι εκείνους που προκαλούν και φουρτουνιάζουν σε καβγάδες, όπου δεν έχουν αντίπαλο.

Όταν θυμώνω, αυτό γίνεται όσο πιο σφοδρά, αλλά επίσης όσο πιο σύντομα και μυστικά μπορώ· χάνω για τα καλά την ψυχραιμία μου ταχύτατα και βίαια, όχι όμως με τέτοια ταραχή, ώστε να φτάνω στο σημείο να πετάω δώθε κείθε και δίχως επιλογή κάθε λογής υβριστικές λέξεις και να μην εξετάζω αν ρίχνω επιτήδεια τα βέλη μου, όπου κρίνω πως τραυματίζουν περισσότερο (γιατί δεν χρησιμοποιώ συνήθως παρά τη γλώσσα μου).

Η θύελλα προκαλείται μόνο από τη συρροή των θυμών, από τους οποίους ο ένας πρόθυμα γεννάει τον άλλο, ενώ και οι δυο τους δεν γεννιούνται την ίδια στιγμή.

Αφήνοντας κάθε οργή να πάρει το δρόμο της, τότε θα έχουμε πάντα ειρήνη. Χρήσιμη συνταγή, δύσκολη όμως να γίνει στην πράξη.

ΔΙΩΝ O ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ: Πολλοί ισχυρίζονται ότι η τύχη είναι άκριτη και ότι παραμένει σε κακούς ανθρώπους, ενώ αμελεί τους καλούς. Είναι όμως αυτή η αλήθεια;

Μου φαίνεται ότι οι περισσότεροι κατηγορούν πάρα πολύ άδικα την τύχη. Γιατί τώρα την κατηγορούν λέγοντας ότι είναι αναξιόπιστη και ότι δεν έχει καμία σταθερότητα. Αν όμως παρέμενε πάντα στους ίδιους, οπωσδήποτε θα λάμβανε κατηγορία από κάθε άποψη μεγαλύτερη και δικαιότερη. Γιατί, αφού τώρα βλέπετε όσους ευτυχούν να είναι τόσο κακοί και αντιπαθητικοί, και μάλιστα ενώ το μέλλον είναι άγνωστο, με πόση υπεροψία και προστυχιά πιστεύετε ότι αυτοί θα ήταν γεμάτοι, αν δεν είχαν στον νου τους καθόλου την υποψία της αλλαγής;

Πολλοί ισχυρίζονται ότι η τύχη είναι άκριτη και ότι παραμένει σε κακούς ανθρώπους, ενώ αμελεί τους καλούς, όταν βλέπουν όσους έχουν κριθεί άξιοι για τα αγαθά που προέρχονται από εκείνη να είναι φορτικοί και δύστροποι και αγενείς. Μου φαίνεται, όμως, πως η τύχη δίκαια θα έλεγε σε αυτούς ότι, επειδή είναι εκ φύσεως φιλάνθρωπη, πάντοτε παρουσιάζεται σε κάποιους από εμάς, χωρίς να επιλέγει τους άξιους ή τους κακούς, και ότι πάντα αυτοί στους οποίους τυχόν εμφανίζεται αποδεικνύονται να είναι στον χαρακτήρα τέτοιοι που ήταν. Γιατί είναι κάτι παρόμοιο σαν κάποιος, ενώ υπάρχουν πολλά αγγεία και δεν είναι κανένα καλό, να κατηγορεί αυτόν που ρίχνει μέσα το υγρό, επειδή βλέπει συνεχώς να τρέχει το περιεχόμενο. Γιατί θα του απαντούσε: «Μα όλα είναι έτσι, αλλά, όσο είναι άδεια, δεν φαίνονται».

Απορώ πώς, τέλος πάντων, οι περισσότεροι λένε ότι η τύχη είναι επικίνδυνη και ότι κανένα από τα δώρα της δεν είναι σίγουρο. Γιατί, όταν εκείνη δώσει σε κάποιον τα αγαθά της (κι αυτά είναι χρήματα, δύναμη, δόξα, τιμές), δεν εμποδίζει κανέναν να τα χρησιμοποιεί όπως πρέπει και, μα τον Δία, να τα αποθηκεύσουν σε μέρος ασφαλές για τους ίδιους και δεν εννοώ μέσα στο σπίτι ή στην αποθήκη ούτε βάζοντας κλειδαριές και αμπάρες (γιατί κανένα από τα δώρα της δεν φυλάγεται με τέτοια) αλλά στη συμπάθεια προς τους ανθρώπους, στην ευεργεσία προς την πατρίδα, στη βοήθεια προς τους φίλους. Ποτέ, λοιπόν, η τύχη δεν αφαίρεσε από όσους τα απέκτησαν μία φορά τίποτε από όσα έχουν φυλαχθεί έτσι. Γιατί αυτά είναι θησαυροφυλάκια ασφαλή και φανερά σε όλους για τα αγαθά που έρχονται από την τύχη. Αν όμως κανείς τα πάρει και τα πετάξει ή, μα τον Δία, τα φυλάξει με τρόπο κακό, έχοντας εμπιστοσύνη σε πόρτες και κλειδαριές, δεν χάνονται πια, πιστεύω, εξαιτίας της.

Οι περισσότεροι άνθρωποι, για να το πούμε έτσι, δεν έχουν σωστές απόψεις για όλα, ειδικά όμως έχουν ψευδή και εσφαλμένη αντίληψη για την τύχη. Γιατί λένε ότι αυτή δίνει στους ανθρώπους τα αγαθά και ότι εύκολα τα αφαιρεί και γι’ αυτό βλασφημώντας την κατηγορούν ως αναξιόπιστη και φθονερή. Εγώ, όμως, λέω ότι η τύχη δεν δίνει τίποτε από αυτά που νομίζουν οι πολλοί. Γιατί αυτό με το οποίο γίνεται καθένας ιδιοκτήτης όσων έχει και το μόνο με το οποίο είναι δυνατόν να αποκτήσει με ασφάλεια τα αγαθά, δεν τους το δίνει μαζί με τα χρήματα, με τη δόξα και με τη δύναμη. Αυτό είναι εκείνο χωρίς το οποίο δεν είναι δυνατόν να έχει κανείς τίποτε και από τα άλλα, αλλά μόνο να νομίζει ότι έχει και να εξαπατάται. Όπως ακριβώς, λοιπόν, κι εμείς, όταν μπάσουμε κάποιον στο σπίτι ή στο χωράφι μας ή όταν του δώσουμε κάποια αντικείμενα, δεν τον καθιστούμε αμέσως ιδιοκτήτη εκείνων των πραγμάτων, αν δεν υπάρξει ταυτόχρονα η λήψη τους με κάποια εξασφάλιση και γραπτούς τίτλους, έτσι και η τύχη δεν κάνει κανέναν ιδιοκτήτη όσων δίνονται από αυτήν, αν δεν υπάρξει ταυτόχρονα η λήψη τους από κάποιον με νου και φρόνηση.

Οι περισσότεροι άνθρωποι συνηθίζουν να καλοτυχίζουν αμέσως εκείνους που βλέπουν να έχουν τα αγαθά της τύχης, όπως ακριβώς χαίρονται για τους ταξιδιώτες όταν βλέπουν αέρα να φυσάει, χωρίς να ξέρουν ούτε αν αυτός είναι ούριος για εκείνους ούτε αν έχουν έμπειρο κυβερνήτη. Εγώ, αντιθέτως, πιστεύω ότι τότε πρέπει να θεωρούμε μακάριους όσους βρίσκονται ανάμεσα σε άφθονα αγαθά της τύχης, όταν υπάρχει σε αυτούς και η φρόνηση. Γιατί προφανώς αυτά από μόνα τους, αν υπάρξουν στους ανόητους, είναι υπαίτια κινδύνου και δυστυχίας.

ΔΙΩΝ O ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ 

Mυστηριώδης σουπερνόβα χωρίς υδρογόνο ρίχνει φως στους βίαιους θανάτους των αστεριών

Ένα περίεργο κίτρινο αστέρι προ-σουπερνόβα έχει αναγκάσει τους αστροφυσικούς να επανεκτιμήσουν τι είναι δυνατό να γίνεται στους θανάτους των πιο τεράστιων άστρων του Σύμπαντος. Μία ομάδα αστροφυσικών περιγράφει το περίεργο αστέρι και το προκύπτον σουπερνόβα του σε μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στις Μηνιαίες Ειδοποιήσεις της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας .

Kίτρινο προ-σουπερνόβα πλάι σε ένα κοντινό μπλε αστέρι της κύριας ακολουθίας. Εάν το σύστημα ήταν δυαδικό, θα πρέπει να είχαν μια πολύ στενή αλληλεπίδραση που αφαίρεσε μια μεγάλη ποσότητα υδρογόνου από το κίτρινο προ-σουπερνόβα τα τελευταία 100 χρόνια πριν αυτό εκραγεί ως σουπερνόβα.

Στο τέλος της ζωής τους, τα ψυχρά, κίτρινα αστέρια καλύπτονται συνήθως με υδρογόνο, το οποίο κρύβει το ζεστό, μπλε εσωτερικό του αστεριού. Αλλά αυτό το κίτρινο αστέρι, που βρίσκεται 35 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη στο σμήνος γαλαξιών της Παρθένου, στερείται μυστηριωδώς αυτό το κρίσιμο στρώμα υδρογόνου κατά τη στιγμή της έκρηξής του.

Δεν έχουν ξαναδεί αυτό το σενάριο οι αστροφυσικοί. Εάν δε ένα αστέρι εκραγεί χωρίς υδρογόνο, θα πρέπει να είναι εξαιρετικά μπλε – πραγματικά, πολύ ζεστό. Είναι σχεδόν αδύνατο όμως για ένα αστέρι να είναι τόσο ψυχρό χωρίς να έχει υδρογόνο στο εξωτερικό του στρώμα. Και κάθε αστρικό μοντέλο που θα μπορούσε να εξηγήσει ένα τέτοιο αστέρι, αλλά και κάθε μοντέλο απαιτεί ότι το αστέρι έπρεπε να είχε υδρογόνο, το οποίο, από την παρατήρηση της σουπερνόβας, ξέρουμε ότι δεν το έκανε. Δεν γνωρίζουμε όμως το γιατί.

Το πείραμα Young Supernova εντόπισε το παραπάνω σουπερνόβα 2019yvr στον σχετικά κοντινό σπειροειδή γαλαξία NGC 4666, με τη βοήθεια εικόνων του βαθέος διαστήματος που τραβήχτηκαν από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble, το οποίο ευτυχώς έχει ήδη παρατηρήσει αυτό το τμήμα του ουρανού δυόμισι χρόνια πριν το αστέρι εκραγεί.

Αυτό που κάνουν τα τεράστια αστέρια πριν εκραγούν είναι ένα μεγάλο άλυτο μυστήριο. Είναι δε σπάνιο να βλέπεις αυτό το αστέρι ακριβώς πριν εκραγεί σε σουπερνόβα.

Οι εικόνες του Hubble δείχνουν την πηγή του σουπερνόβα, ένα τεράστιο αστέρι που απεικονίστηκε μόλις μερικά χρόνια πριν από την έκρηξη. Ωστόσο, αρκετούς μήνες μετά την έκρηξη, η ομάδα των αστρονόμων ανακάλυψε ότι το υλικό που εκτοξεύτηκε στην τελική έκρηξη του αστεριού φάνηκε να συγκρούεται με μια μεγάλη μάζα υδρογόνου. Αυτό οδήγησε την ομάδα να υποθέσει ότι το προγονικό αστέρι της σουπερνόβα μπορεί να έχει αποβάλει το υδρογόνο μέσα σε λίγα χρόνια πριν από το θάνατό του.

Οι αστρονόμοι υποπτεύονται ότι τα αστέρια υφίστανται βίαιες εκρήξεις ή θανάτους κατά τη διάρκεια λίγων ετών πριν δούμε τις σουπερνόβες. Έτσι, η ανακάλυψη αυτού του αστεριού παρέχει μερικές από τις πιο άμεσες αποδείξεις που έχουν βρεθεί ποτέ ότι τα αστέρια βιώνουν καταστροφικές εκρήξεις, οι οποίες τους αναγκάζουν να χάσουν τη μάζα τους πριν από μια υπερκαινοφανή έκρηξη. Εάν το αστέρι είχε αυτές τις εκρήξεις, τότε πιθανότατα έδιωξε το υδρογόνο του αρκετές δεκαετίες πριν εκραγεί.

Στη νέα μελέτη η ομάδα παρουσιάζει επίσης μια άλλη πιθανότητα: ένα συνοδό άστρο μικρότερης μάζας θα μπορούσε να έχει αφαιρέσει το υδρογόνο από το προγονικό αστέρι του σουπερνόβα. Ωστόσο, η ομάδα δεν θα είναι σε θέση να αναζητήσει το συνοδευτικό αστέρι παρά μόνο μετά τη μείωση της φωτεινότητας του σουπερνόβα, η οποία μπορεί να διαρκέσει έως και μια δεκαετία.

Σε αντίθεση με την κανονική του συμπεριφορά αμέσως μετά την έκρηξή του, η αλληλεπίδραση υδρογόνου αποκάλυψε ότι είναι κάτι σαν αυτό το περίεργο σουπερνόβα. Αλλά είναι πολύ εξαιρετικό που κατάφεραν οι αστρονόμοι να βρούνε το προγονικό του αστέρι στα δεδομένα του Χαμπλ. Σε τέσσερα ή πέντε χρόνια, πιστεύουν ότι θα μπορέσουνε να μάθουν περισσότερα για το τι συνέβη.

Άγιοι καταστροφείς: Η Αγία Γλυκερία

Άγιοι της χριστιανοσύνης που φέρονται ως καταστροφείς του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού ή των αντιπάλων τους ή και δολοφόνοι!

Ένας από τους γνωστούς ισχυρισμούς των χριστιανών απολογητών είναι ότι: "Οι χριστιανοί δεν έκαναν καταστροφές, ο Ελληνικός πολιτισμός κατέπεσε από μόνος του και αν έγιναν κάποιες ελάχιστες καταστροφές από κάποιους φανατικούς· αυτό έγινε λόγω των διωγμών που υπέστησαν από τους εθνικούς". Θα δούμε αν ευσταθεί αυτός ο πολύ συχνός ισχυρισμός τους, με βάση τα δικά τους κείμενα που είναι τα συναξάρια των αγίων, από τα οποία θα δούμε αποσπάσματα καταστροφών, όπως και από την ιστορία, τι αναφέρει για όσους από αυτούς τους αγίους, έχουμε ιστορικά στοιχεία.

Τα Συναξάρια είναι οι βιογραφίες των αγίων του Χριστιανισμού, άσχετα αν περιλαμβάνουν πλήθος μυθικών και υπερφυσικών στοιχείων, ή πολλές από αυτές είναι δημιουργήματα μεταγενέστερης ανάγκης για ύπαρξη πληθώρας μαρτύρων. 

Τα σχετικά με καταστροφές αποσπάσματα που ακολουθούν, είναι κυρίως από την συλλογή του Άγιου Νικόδημου του Αγιορείτη. Ακολουθεί ο "σύνδεσμος 1" στο πρωτότυπο. Ο δεύτερος "σύνδεσμος 2", είναι ένα διαδομένο συναξάρι στο Διαδίκτυο, που έχει μεταφρασμένα τα κείμενα, και ίσως πληροφορίες και από άλλα συναξάρια, αλλά όπως θα διαπιστώσετε και αρκετά αλλοιωμένα. Όταν ο δεύτερος σύνδεσμος είναι σε παρένθεση, υπάρχει αλλοίωση που συνήθως σημειώνεται δίπλα του σε παρένθεση. Για τα ιστορικά πρόσωπα χρησιμοποιήθηκαν άλλες πηγές.

Η Αγία Γλυκερία (εορτάζει για την Εκκλησία στις 13 Μαΐου).

“O δε ηγεμών επαρακάλεσεν αυτήν να θυσιάση εις τα είδωλα. Όθεν η Aγία εμβήκεν εις τον ναόν των ειδώλων, και προσευχηθείσα εις τον Xριστόν, εκρήμνισε το είδωλον του Διός, και κατεσύντριψεν αυτό".
σύνδεσμος
σύνδεσμος 2

Η αλήθεια είναι ότι τα συναξάρια είναι σε απίστευτο βαθμό μυθολογήματα και εφόσον δεν μπορούμε να δεχτούμε ως αληθή τα εξόφθαλμα θαύματα που περιέχουν, άλλο τόσο και τις ιστορίες τους. Αυτά όμως μαζί και με τις πράξεις των ιστορικών αγίων, αλλά και ότι έχουμε δει ήδη για το πως επικράτησε ο Χριστιανισμός, δείχνουν την ιδεολογία των χριστιανών διαχρονικά στο πως έβλεπαν τις άλλες θρησκείες και το μίσος τους για τις θεωρήσεις των άλλων που δεν άντεχαν, κυρίως των αρχαίων Ελλήνων που τους θεωρούσαν "μιαρούς", και "διεφθαρμένους". Αντικατοπτρίζουν τελικά το ποιοι κατέστρεφαν τα αρχαία ιερά, επίσης αντικατοπτρίζει τον πραγματικό λόγο που έγιναν οι σχετικά λίγοι διωγμοί των χριστιανών: Έγιναν εξαιτίας της επιθετικής τους δράσης κατά της αρχαίας θρησκείας, αφού εκείνη την εποχή και μέχρι να επικρατήσουν, υπήρχε πραγματική ανεξιθρησκεία.

Βλέπετε, για τους χριστιανούς τότε δεν εθεωρείτο κακό να καταστρέψεις τον ναό μιας άλλης θρησκείας ή τα αγάλματα της, υπήρχαν άλλωστε και οι κανόνες του Δευτερονομίου που δεν φαίνεται κανείς στον Χριστιανισμό να τους θεωρεί ως άκυρους, το αντίθετο. Υπάρχουν επίσης και οι εντολές του ίδιου του Ιησού, που είπε: ότι όποιος δεν είναι μαζί του είναι εναντίον του, ότι θα φέρει διχόνοια και ότι όποιος είναι έξω από την διδασκαλία του, πρέπει να αποβληθεί και να ριφθεί στην φωτιά. Έτσι δεν μας κάνουν εντύπωση τα κατορθώματα και οι καταστροφές αγίων χριστιανών, αφού συμφωνούν και με την θεωρία του. Μια θεωρία που η σύγχρονη Εκκλησία θέλει να ξεχάσει ή να συμβολοποιήσει.

Η μελέτη αυτή μπήκε για να ξεκαθαρίσουμε άλλη μια φορά, ότι ο Χριστιανισμός στην ουσία του και συχνά με την πράξη του, δεν έχει καμιά σχέση με την αγάπη και την ειρήνη που δήθεν θέλει να μας πει, ειδικά στον τρόπο που εξαπλώθηκε. Ήταν φονταμενταλιστικός, δηλαδή επικροτούσε και εφάρμοσε την βία στους άλλους όπως κάνουν τώρα οι μουσουλμάνοι, το προβάλει αυτό σαν επίτευγμα στα κείμενα αλλά και σε εικόνες του. Έτσι εξαπλώθηκε και δυστυχώς δεν υπάρχει καμιά διασφάλιση ότι δεν μπορεί να ξαναγίνει κάποια στιγμή το ίδιο.

ΔΕΣ: Άγιοι καταστροφείς

Το κριτήριο του Σκεπτικισμού

ΣΕΞΤΟΣ Ο ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ, Πυρρώνειοι υποτυπώσεις 1, 21-24

Ότι λοιπόν μένουμε προσκολλημένοι στα φαινόμενα, είναι φανερό από αυτά που λέμε για το κριτήριο του Σκεπτικισμού. Και κριτήριο λέμε δύο πράγματα, ένα αυτό που παίρνουμε για πιστοποίηση υπάρξεως ή ανυπαρξίας, πράγμα που θα μας απασχολήσει στον αντιρρητικό λόγο, και ένα αυτό που αναφέρεται στην πράξη και που ακολουθώντας το στη ζωή άλλα κάνουμε, άλλα όχι, και αυτό μας απασχολεί τώρα. Λέμε λοιπόν κριτήριο του Σκεπτικισμού το φαινόμενο, ονομάζοντας έτσι την παράστασή του· γιατί, καθώς αυτή ακουμπά σ’ ένα αίσθημα και σ’ ένα αθέλητο πάθημα, είναι ανεξερεύνητη. Γι’ αυτό κανείς ίσως δεν αμφισβητεί ότι το πράγμα φαίνεται τέτοιο ή τέτοιο, συζητούμε όμως για το αν αυτό είναι τέτοιο που φαίνεται.

Μένοντας λοιπόν προσκολλημένοι στα φαινόμενα, ζούμε χωρίς δογματισμούς σύμφωνα με τον καθιερωμένο κανόνα ζωής, γιατί δεν μπορούμε να είμαστε τελείως άπρακτοι. Και αυτός ο καθιερωμένος κανόνας ζωής φαίνεται ότι αποτελείται από τέσσερα μέρη· το πρώτο, αναφέρεται στην καθοδήγηση μας από τη φύση, το δεύτερο στις ανάγκες που αισθανόμαστε, το τρίτο στην παράδοση των νόμων και των εθίμων και το τέταρτο στην εκμάθηση τεχνών.

Στην καθοδήγησή μας από τη φύση αναφέρεται το γεγονός ότι σύμφωνα με τη φύση αισθανόμαστε και αντιλαμβανόμαστε, στις ανάγκες που αισθανόμαστε αναφέρεται το γεγονός ότι η πείνα μας οδηγεί στην τροφή και η δίψα σ’ αυτό που πρέπει να πιούμε, στην παράδοση των νόμων και των εθίμων αναφέρεται το γεγονός ότι δεχόμαστε στη ζωή μας την ευσέβεια ως καλό και την ασέβεια ως κακό, στην εκμάθηση τεχνών αναφέρεται το γεγονός ότι δεν παραμένουμε αδρανείς ως προς τις τέχνες που μας παραδίδονται. Όμως αυτά όλα τα λέμε χωρίς να δογματίζουμε.

ΒΑΚΧΥΛΙΔΗΣ: Επίνικοι (5.121-5.160)

. . . . . ὤ]λεσε μοῖρ᾽ ὀλοά [στρ. δ]

. . . . . .]ς· οὐ γάρ πω δαΐφρων
παῦσεν] χώλον ἀγροτέρα
Λατοῦς θυγάτηρ· περὶ δ᾽ αἴθωνος δορᾶς
125 μαρνάμεθ᾽ ἐνδυκέως
Κουρῆσι μενεπτολέμοις·
ἔνθ᾽ ἐγὼ πολλοῖς σὺν ἄλλοις
Ἴφικλον κατέκτανον
ἐσθλών τ᾽ Ἀφάρητα, θοοὺς μάτρωας· οὐ γὰρ
130 καρτερώθυμος Ἄρης
κρίνει φίλον ἐν πολέμῳ,
τυφλὰ δ᾽ ἐκ χειρῶν βέλη
ψυχαῖς ἔπι δυσμενέων φοι-
τᾷ θάνατών τε φέρει
135 τοῖσιν ἂν δαίμων θέλῃ.

ταῦτ᾽ οὐκ ἐπιλεξαμένα [αντ. δ]
Θεστίου κούρα δαΐφρων
μάτηρ κακώποτμος ἐμοὶ
βούλευσεν ὄλεθρον ἀτάρβακτος γυνά,
140 καῖέ τε δαιδαλέας
ἐκ λάρνακος ὠκύμορον
φιτρὸν ἐξαύσασα· τὸν δὴ
Μοῖρ᾽ ἐπέκλωσεν τώτε
ζωᾶς ὅρον ἁμετέρας ἔμμεν. τύχον μὲν
145 Δαϊπύλου Κλύμενον
παῖδ᾽ ἄλκιμον ἐξεναρί-
ζων ἀμώμητον δέμας,
πύργων προπάροιθε κιχήσας·
τοὶ δὲ πρὸς εὐκτιμέναν
150 φεῦγον ἀρχαίαν πώλιν

Πλευρῶνα· μίνυθεν δέ μοι ψυχὰ γλυκεῖα· [επωδ. δ]
γνῶν δ᾽ ὀλιγοσθενέων,
αἰαῖ· πύματον δὲ πνέων δάκρυσα τλά[μων,
ἀγλαὰν ἥβαν προλείπων.»
155 φασὶν ἀδεισιβώαν
Ἀμφιτρύωνος παῖδα μοῦνον δὴ τώτε
τέγξαι βλέφαρον, ταλαπενθέος
πώτμον οἰκτίροντα φωτώς·
καί νιν ἀμειβώμενος
160 τᾶδ᾽ ἔφα· «θνατοῖσι μὴ φῦναι φέριστον»

***

Μα αφάνισε [στρ. δ]
κι άλλους, και περισσότερους, μια μοίρα ολέθρου· ακόμα
η οργή δεν είχε μαλακώσει
της κυνηγήτρας θυγατέρας
ως τότε της Λητώς, κι εμείς
μάχη όλο πείσμα στήσαμε με τους αντρείους Κουρήτες
για το τομάρι το έξοχο του κάπρου·
στη μάχη σκότωσα πολλούς·
κοντά στους άλλους, δυο αδερφούς
130 της μάνας μου, τον Ίφικλο
και τον Αφάρητα· ο σκληρός
Άρης, σαν είναι πόλεμος, δεν ξεχωρίζει φίλους·
τα βέλη από τα χέρια μας τυφλά πετούν και πέφτουν
απάνω στους αντίπαλους, κι ο θάνατος θα βρει
όποιον ο θεός θελήσει.

Του Θέστιου [αντ. δ]
η κόρη ωστόσο, η μάνα μου, δεν τα λογάριασε έτσι·
βαθιά στη σκοτεινή ψυχή της
η κακορίζικη γυναίκα
140 ύφανε δίχως δισταγμό
τον όλεθρό μου· ένα δαυλό, που κάποτε είπε η Μοίρα
πως όσο αυτός, τόσο κι εγώ θα ζούσα,
τον παίρνει από την πλουμιστή
κασέλα της και στη φωτιά
τον ρίχνει. Εγώ ξαρμάτωνα
την ώρ᾽ αυτή τον Κλύμενο,
λεβέντη γιο του Δηίπυλου, νεαρό χωρίς ψεγάδι·
στα τείχη εμπρός τον είχα βρει· γιατί προς την Πλευρώνα,
την πόλη την καλόχτιστη, την πόλη την παλιά,
150 κυνηγημένοι φεύγαν.

Τότες ένιωσα η γλυκιά η ζωή να σβήνει [επωδ. δ]
και να φεύγει, αλίμονό μου, η δύναμή μου,
και με τη στερνή πνοή
δάκρυα μου ᾽ρθανε του δύστυχου στα μάτια
που έχανα τα εξαίσια νιάτα.»
Για την τύχη του βαριόμοιρου αγοριού
ο Ηρακλής, αυτός ο ατρόμητος στη μάχη,
στην ψυχή του ένιωσε πόνο και για πρώτη
και στερνή φορά του δάκρυσαν τα μάτια,
όπως έχουνε να πουν· κι έτσι απαντά
160 και του λέει: «θνατοῖσι μὴ φῦναι φέριστον»