Εδώ όμως χρειάζεται να ανοίξουμε μια παρένθεση. Μπορεί κανείς να θέσει, δικαιολογημένα, το ερώτημα: μα πώς ξέρουμε ότι αυτοί οι απώτατοι πρόγονοί μας διέθεταν λόγο; Δεν το ξέρουμε, βέβαια, άμεσα αλλά μπορούμε να το υποθέσουμε κάνοντας τον εξής απλό συλλογισμό. Λέγαμε ότι η παρουσία των πρώτων εργαλείων δηλώνει ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα ον που έχει τη μοναδική ικανότητα να προνοεί, να σκέφτεται από πριν και να προγραμματίζει. Ένα τέτοιο ον (ο άνθρωπος) δεν μπορεί παρά να διαθέτει, και σε αυτή την παμπάλαια εποχή, κάποιο είδος λόγου. Και αυτό γιατί, όπως λέγαμε στο πρώτο κεφάλαιο, στα «Μυστικά της γλώσσας», οι λέξεις που συγκροτούν τη γλώσσα διαφέρουν από το γάβγισμα του σκύλου ή την κραυγή που βγάζουμε όταν πονάμε στο ότι δεν είναι αντιδράσεις σε άμεσα ερεθίσματα αλλά περιγραφές, και μάλιστα γενικές περιγραφές του κόσμου.
Αυτό, άλλωστε, το βεβαιώνει και το πρώτο λεξικό ή η πρώτη εγκυκλοπαίδεια που θα ανοίξουμε. Ο ορισμός της σημασίας μιας λέξης είναι πάντα, όπως λέμε, μια γενική περιγραφή. Η λέξη κότα λ.χ. ορίζεται ως «είδος κατοικίδιου πτηνού κλπ., κλπ.». Η γλώσσα, λοιπόν, βασίζεται στη μοναδική ικανότητα του ανθρώπου να σκέφτεται τον κόσμο, και να τον περιγράφει, και όχι απλά να αντιδρά (όπως συμβαίνει με τα ζώα) στα ερεθίσματα που δέχεται από αυτόν. Η ύπαρξη εργαλείων σε αυτή την απώτατη χρονική περίοδο βεβαιώνει ότι το ον που τα κατασκευάζει μπορεί, πλέον, να σκέφτεται τον κόσμο: έχει «μέσα» στο κεφάλι του (και όχι «μπροστά» του, ως άμεσο ερέθισμα) τις συνθήκες μέσα στις οποίες θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσει το εργαλείο που φτιάχνει. Έχει επίσης «μέσα» στο κεφάλι του τη μορφή του εργαλείου που θέλει να φτιάξει - και η μορφή αυτή, βέβαια, είναι καθορισμένη από τις συνθήκες μέσα στις οποίες θα το χρησιμοποιήσει.
Ο παλαιολιθικός, λοιπόν, άνθρωπος του 2.000.000 π.Χ. έχει αρχίσει να σκέφτεται τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο που λειτουργεί η γλώσσα και τα νοήματά της: γενικά και όχι καθηλωμένα στο συγκεκριμένο ερέθισμα, στην άμεση εμπειρία. Γι' αυτό έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε ότι, από τη στιγμή που εμφανίζονται τα πρώτα εργαλεία, υπάρχει και η γλώσσα. Εργαλεία και γλώσσα βασίζονται στις ίδιες νοητικές ικανότητες.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου