Ουράνιες και Χθόνιες Λατρείες

Στις 11, 12, 13, Μεσούντος ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΩΝΟΣ γιορτάζονταν στην Αρχαία Αθήνα τα

ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΑ, προς Τιμήν του ΔΙΟΝΥΣΟΥ, η Γιορτή της Άνοιξης.

 

Το Χριστιανικό Τριώδιο (οι Αποκριές) είναι ό,τι «απόμεινε» από τις Αρχαίες Γιορτές.

 

Από την στιγμή που η ανθρώπινη σκέψη, εδώ και χιλιάδες χρόνια, «διαχώρισε» το Υπερκόσμιο, Αόρατο, Άυλο, Θείο από το κοσμικό, ορατό, υλικό, ανθρώπινο, δεν έπαψε να συσχετίζει, να βρίσκει αναλογίες και να προσπαθεί να ανακαλύψει «γέφυρες» ανάμεσα στους δύο κόσμους.

 

Η Αντίληψη του Αόρατου κινήθηκε αναγκαστικά ανάμεσα στο Αφηρημένο Υπερβατικό και το Συγκεκριμένο Θείο που σχετίζεται Άμεσα με τον γήινο κόσμο. Δύο ειδών λοιπόν αντιλήψεις του Θείου «καθιερώθηκαν» εξ’ αρχής, που οδήγησαν σε δύο αντιλήψεις του Θεού, σε δύο είδη λατρείας, Υπερβατικές και Ουράνιες (που οδηγούν στην Υπέρβαση και στον Μυστικισμό…) και Συγκεκριμένες και Χθόνιες (που οδηγούν στην Αφοσίωση και την ψυχοσωματική λατρεία…).

 

Αυτές οι αντιλήψεις σχετίζονται διαλεκτικά και οδηγούν συχνά σε μια Θρησκευτική σύνθεση ή συγχώνευση που σκοπεύει στην Ολική αντίληψη του κόσμου.

 

Η Ιδέα του Θεού (ακόμα από τον καιρό της πολυθεΐας) διαφυλάχθηκε πάντα μέσα στον «Υπερβατικό Χαρακτήρα» της. Από την άλλη όμως καλλιεργήθηκε (ήδη εδώ και 4000 χρόνια πριν) η αντίληψη του «Θεού» που «Θυσιάζεται» («Κομματιάζεται») για την δημιουργία του κόσμου. Τέτοιοι κοσμικοί μύθοι (αλληγορίες) συναντώνται σε όλες σχεδόν τις θρησκευτικές παραδόσεις. Στην Ινδική Παράδοση ο Πρατζαπάτι (ή ο Κοσμικός Γίγαντας Πουρουσά) θυσιάζεται για να διαμορφώσει τον κόσμο, στην Γερμανική Παράδοση είναι ο Γίγαντας Υμίρ, στην Μεσσοποταμία είναι το Αρχέγονο Τέρας Τιαμάτ, στην Ιρανική Παράδοση ο Πρωτόγονος Ταύρος Εκβαντάτ, κλπ… Ο Κοσμογονικός Μύθος του Ζαγρέα ανήκει σε αυτή την κατηγορία αλληγοριών.

 

Ακόμα και εποχές που ο Θεός Ανυψώνεται ως τον Υπερβατικό, Ακατάληπτο κι Άρρητο Χώρο και συνεπώς δεν «Σχετίζεται Άμεσα» με την Δημιουργία, υπάρχει η αντίληψη Ενός Θεού, Ενός Γιού του Θεού, δια του Οποίου Γίνονται τα πάντα. Περνώντας από την αλληγορική γλώσσα του μύθου στον χώρο της καθαυτής θεολογίας, στο χώρο της φιλοσοφικής γλώσσας, η αντίληψη αυτή παίζει σημαντικό ρόλο:

 

Στην θρησκευτική γλώσσα έχουμε μια πανάρχαια παράδοση του «Γιού του Θεού»: Στην Ελλάδα είναι ο Διόνυσος (Διός-νύσος, Διός-κούρος, ο γιός του Δία… «επίθετο» που σιγά-σιγά εξελίσσεται σε «κύριο όνομα»…). Κι ακόμα αιώνες μετά την εποχή του Ορφέα για την οποία μιλάμε, ο Ιησούς (που ταυτίζεται με τον Κοσμικό Λόγο) είναι ο «Γιός του Θεού»…

 

Στην φιλοσοφική γλώσσα το Παγκόσμιο Πνεύμα που Προέρχεται από το Αόρατο Θείο, είναι η Αρχέγονη Πηγή των Πάντων. Η Βάση πάνω στην Οποία Στηρίζεται η Δημιουργία, οι κόσμοι, οι αόρατοι κι ο φυσικός ορατός κόσμος.

 

Στην γλώσσα της διαλεκτικής σκέψης είναι η αφηρημένη αντίληψη (ιδέα, έννοια, λέξη) του Είναι που προέρχεται από Το Ακατάληπτο Μηδέν, η οποία περικλείνει κάθε έννοια ύπαρξης…

 

Ο Ορφέας (σαν όλους τους Μεγάλος Μύστες, τον Λάο Τσε, τον Βούδα) ήταν ένας Μεταρρυθμιστής που άντλησε από την Παγκόσμια Θρησκευτική Παράδοση (που πήγαινε πολλές χιλιετηρίδες πίσω…) τις θρησκευτικές ιδέες του, δίνοντας μια νέα σύνθεση, μια Ενιαία θεώρηση της ύπαρξης:

 

Η Αντίληψη για το Υπερβατικό (το Ακατάληπτο Άρρητο, κλπ.) του Θεού υπήρχε ήδη (και σε πολλές θρησκευτικές παραδόσεις, στην Ινδία, στην Κίνα, στην Εγγύς Ανατολή… και στην Ελλάδα. Το ίδιο κι «Κοσμογονικός Μύθος» της δημιουργίας από τον Θεό που «Θυσιάζεται». Καθώς κι οι αντιλήψεις για τους αόρατους κόσμους (το υπερπέραν) και τον υλικό κόσμο Επίσης οι αναλογίες ανάμεσα στο Κοσμικό Ον και τον άνθρωπο, οι σχέσεις, οι συσχετισμοί και ο προσανατολισμός της ανθρώπινης ζωής (εξαιτίας ακριβώς αυτών των σχέσεων).

 

Αυτό που έκανε ο Ορφέας ήταν να τα οργανώσει  όλα αυτά σε ένα Θεολογικό Σύστημα: Στην Βάση Όλων Βρίσκεται ο Χωρίς Όρια Θεός, το Αρχέγονο Χάος των Μύθων που ενώ διατηρεί Ακέραιο τον Υπερβατικό και Άρρητο Χαρακτήρα του στην θεολογική γλώσσα  γίνεται ο Άχρονος Ζευς, το Υπέρτατο Θείον. Ο Θεός «Δημιουργός» (που είναι η Συγκεκριμένη Όψη του Θείου) ταυτίζεται με τον Γιό του Θεού, τον Ζαγρέα του Κοσμογονικού και Τελετουργικού Μύθου, ή αλλιώς τον Διόνυσο, (τον Γονιμοποιό Θεό) των διαφόρων παραδόσεων που ήταν γνωστές σε ολόκληρο το Μεσογειακό Κόσμο. Οι Διάφοροι Μύθοι γύρω από το Πρόσωπο του Θεού Δημιουργού συμπλέκονται αριστοτεχνικά και συχνά ξεφεύγουν από την αυστηρά μυστική ερμηνεία των μυημένων που κατέχουν τον κώδικα της αλήθειας και γίνονται αντικείμενο λαϊκών διηγήσεων που σχετίζονται με την διδασκαλία ή τις λαϊκές γιορτές. Οι κόσμοι ιεραρχούνται και διακρίνεται ήδη ο κόσμους του νου από τον κατώτερο κόσμο της ψυχής και τον φυσικό κόσμο των αισθήσεων.

 

Όμως ο Ορφέας δεν εργάστηκε μόνο στο θεωρητικό επίπεδο της ερμηνείας του κόσμου και των διαφόρων μύθων μέσα από τους οποίους προσπάθησε ο άνθρωπος να ξεδιαλύνει, εδώ και χιλιάδες χρόνια, το μυστήριο της ύπαρξης. Παράλληλα προσπάθησε να διαφωτίσει, να προσδιορίσει και να καθορίσει, σε ένα καθαρά μυητικό (ανθρώπινο, ψυχικό, ψυχοσωματικό) επίπεδο την Σχέση του Υπερβατικού Θείου με την συγκεκριμένη ανθρώπινη ύπαρξη. Ο Θεός Δημιουργός, ο Ζαγρεύς, ο Διόνυσος, ο Βάκχος, είναι ο Δημιουργός όλων των όντων κι όλα τα όντα είναι προσωπεία του Θεού, και κάθε ον ο Ίδιος ο Θεός. Αυτό δεν ήταν αρκετό να γίνει θεωρητικά κατανοητό αλλά έπρεπε να πραγματωθεί μέσα από την θρησκευτική πρακτική. Η Ψυχή (με την έννοια της συνολικής οντότητας) έπρεπε να επιστρέψει στο Θεό. Αυτή δεν ήταν μια πρωτότυπη αντίληψη (αφού συναντάται και σε άλλες θρησκευτικές παραδόσεις). Ο Ορφέας μίλησε για την Λύσιν της Ψυχής από τα δεσμά του σώματος και την Ανύψωσή της Ως το Θεό. Ο Ορφέας δίδαξε την Ενότητα της Ύπαρξης κι ενοποίησε τον μυστικό χώρο του μεταφυσικού βιώματος. Ενοποίησε τον Χώρο του Ασύλληπτου Θείου με τον Χώρο της Έκστασης που Αποκαλύπτει την Ενότητα του Είναι, με τον χώρο της ανθρώπινης περισυλλογής (του νου), της ψυχικής πειθαρχίας και της ψυχοσωματικής πράξης.

 

Με άλλα λόγια (και με μια αντίστροφη πορεία και διάταξη) εξήγησε πολύ απλά στους μαθητές του (τους μετέπειτα μύστες) πως ο άνθρωπος βρίσκεται εξ’ αρχής στο Κέντρο της Θείας Ύπαρξης Ενωμένος Διαπαντός με τον Θεό μέσω της Ουσίας του, κι αυτό μπορούσε να το συνειδητοποιήσει, να το βιώσει, να το πραγματώσει ολοκληρωτικά περνώντας τις διάφορες βαθμίδες της μύησης.

 

Η Πρώτη Μύηση είναι η ψυχοσωματική Κάθαρση, σωματικοί καθαρμοί, αγνείες αποχές κι άλλες υλικές πράξεις (δηλαδή ένας εξορθολογισμός της υλικής ζωής).

 

Η Δεύτερη Μύηση έχει να κάνει με την απαλλαγή από τα πάθη της ψυχής (απάθεια).

 

Η Τρίτη Μύηση συνίσταται στην άσκηση της περισυλλογής του νου από όλες τις δραστηριότητες και την επίτευξη της εσωτερικής σιγής που μπορεί να μας αποκαλύψει τον Αληθινό Χαρακτήρα του Είναι.

 

Η Τέταρτη Μύηση είναι η Έκσταση, η Διάλυση του όντος μέσα στο Είναι, στην Απέραντη Ενότητα και στην Άχρονη Αιωνιότητα, η Ένωση με τον Θεό, ή η μετουσίωση του ανθρώπινου όντος σε Βάκχο.

 

Η Πέμπτη Μύηση είναι κάτι για το οποίο ελάχιστα μπορούμε να πούμε κι ελάχιστοι έχουν βιώσει, είναι η Διάλυση μέσα Στον Αιώνιο Δία, τον Πατέρα όλων των όντων.

 

Βεβαίως όλα αυτά ο Ορφέας τα εμπιστεύτηκε σε ελάχιστους έμπιστους ανθρώπους… Αλλά από εδώ θα πηγάσει αργότερα όλη η Ελληνική Θεολογία, η Θεολογία των Μυστηρίων και της Δελφικής Λατρείας και η Αλήθεια των Φιλοσόφων (Πυθαγόρας, Πλάτωνας, κλπ.) που δεν έκαναν τίποτα άλλο από να εκλαϊκεύσουν την Μυστική Γνώση και να την μεταφέρουν στην φιλοσοφική γλώσσα (υποκαθιστώντας όρους όπως Θεός, Δημιουργός, εξέλιξη, κόσμοι, κλπ. με όρους όπως Όντως Είναι, Είναι, νους, ψυχή, σώμα, κλπ.).

 

Όμως μια τέτοια Μυστική Γνώση, μια τέτοια εσωτερική προσέγγιση της ύπαρξης δεν μπορούσε να διδαχτεί δημόσια. Και ποτέ δεν έγινε αυτό. Η Μυστική Γνώση φυλάχθηκε καλά στην μοναχική πορεία των μυημένων ορφικών, ή στα ιερά της Ελευσίνας και των Δελφών, και κρύφτηκε κάτω από το μυστήριο. Κανένας δεν αποκλείστηκε από την Γνώση, αλλά και κανείς βέβηλος δεν μπορούσε να παραβιάσει τον Ιερό Περίβολο της Ορφικής Θεολογίας, τον Ιερό Ναό του Μυστικού Βιώματος και το Άδυτο της Θείας Έκστασης που μας Ενώνει με τον Θεό. Παρ’ όλα αυτά οι μυημένοι κι οι προϊστάμενοι των Μυστηρίων μετέδιδαν ένα μέρος της Διδασκαλίας, όσο μπορούσε να αντέξει ο απλός κόσμος.

 

Σαν δικλείδα ασφαλείας για την καθοδήγηση των ανθρώπων στην Αλήθεια ο Ορφέας που έδωσε μια καθαρά εσωτερική ερμηνεία της Διονυσιακής Θρησκείας, θέλησε να ενοποιήσει τον Μυστικό Χώρο του Βιώματος και τον Χώρο της Εξωτερικής Λατρείας. Συσχέτισε τα Μυστικά και Κοσμικά Γεγονότα, της Δημιουργίας και της Εξέλιξης, με το φυσικό περιβάλλον των ανθρώπων,  με την κίνηση του Ήλιου (τα Ηλιοστάσια και της Ισημερίες) και με τις Φυσικές Γιορτές του Χειμώνα, της Άνοιξης, του Καλοκαιριού και του Φθινοπώρου. Ερμήνευσε συμβολικά τις διάφορες τελετουργίες (τον κατασπαραγμό, την ωμοφαγία, κλπ.). Έτσι αφομοιώνοντας την εξωτερική λατρεία του Διονύσου (όπως την αντιλαμβανόταν πολύς κόσμος) έδωσε την ευκαιρία ακόμα και στον απλό άνθρωπο να αφομοιώσει Υψηλές Αλήθειες, να υπηρετήσει Ηθικά Ιδεώδη και να Ανυψωθεί, στο μέτρο που του ήταν δυνατό Ως το Θεό. Αργότερα κάποιες από τις Γιορτές που αφομοίωσε ο Ορφισμός, είτε δίνοντάς τους ένα εσωτερικό νόημα, είτε μεταμορφώνοντάς το τελετουργικό τους θα γίνουν επίσημες γιορτές της Κλασσικής Αθήνας.

 

Ο Ορφέας παρέδωσε το Θεολογικό του Όραμα, την Μυστική Εμπειρία του, τον Ιερό Λόγο του, την Διδασκαλία του στους λίγους μύστες στην αρχή που τον συνάντησαν στη Πατρίδα του στα Λείβηθρα, ή στις λίγες περιπλανήσεις του, όχι μακριά από την Πατρίδα του. Από αυτούς τους λίγους θα προέλθει ένα ολόκληρο κίνημα «θεολόγων» που όχι μόνο θα δώσει την Αληθινή Θρησκεία της Αρχαιότητας, τον Ορφισμό, αλλά θα επηρεάσει και την θρησκευτική ζωή γενικότερα, τη Θεολογία, τα Μυστήρια, και θα δώσει τους βασικούς φιλοσοφικούς όρους  (Όντως Ον, Είναι, νους, ψυχή, δημιουργία, άνθρωπος, εξέλιξη, λύτρωση, κλπ.), την πρώτη ύλη, τα θεμέλια της φιλοσοφικής σκέψης.

 

Στην πραγματικότητα ο Ορφισμός έδωσε τις βασικές αρχές πάνω στις οποίες θα στηριχθεί ολόκληρη η Ελληνική σκέψη. Από αυτή την άποψη ο Ορφισμός αποτελεί ένα φαινόμενο της παγκόσμιας ιστορίας, το ίδιο σημαντικό (αν όχι το σημαντικότερο, όπως θα δείξουμε στην συνέχεια) με τις άλλες θρησκείες, τον Βουδισμό, τον Χριστιανισμό, κλπ.

 

Γίνεται φανερό από όσα είπαμε μέχρι τώρα ότι η Παράδοση του Αρχέγονου Θεού Πατέρα, του Γιού του Θεού, δηλαδή του Δημιουργού, της Θεϊκής δημιουργίας του κόσμου και του ανθρώπου, κλπ. πάει πολλές χιλιετηρίδες πίσω. Ήταν όμως ο Ορφέας, πριν 29 αιώνες, που διατύπωσε ξεκάθαρα μια Θεολογία του Γιού του Θεού, που συσχέτισε το Θείο με τον άνθρωπο και προσέφερε τα μέσα (εσωτερικά και μυστηριακά για όσους μπορούσαν, εξωτερικά και τελετουργικά για όσους μπορούσαν λιγότερο) για να ανυψωθεί ο άνθρωπος Ως τον Θεό.

 

Πάνω σε αυτή της Θεολογία του Γιού του Θεού (του Διονύσου) θα στηριχθεί αιώνες μετά η θεολογία του Γιού του Θεού των χριστιανών (του Ιησού). Στην πραγματικότητα ο Χριστιανισμός (όχι όπως τον κήρυξε ο Ιησούς και τον βίωσαν οι μυστικοί πατέρες, αλλά όπως τον διαμόρφωσαν οι χριστιανοί θεολόγοι κι η Ιστορία) δεν είναι παρά εκλαϊκευμένος Ορφισμός. Αυτό θα το αποδείξουμε στην συνέχεια (το υποσχόμαστε).