Αν γελάς πολύ, είσαι χαρούμενος· αν κλαις πολύ, είσαι δυστυχισμένος

Από όλα τα παραπάνω εκείνο που μας κάνει πιο άμεσα χαρούμενους είναι μια χαρμόσυνη και καλή διάθεση, διότι αυτή η σπουδαία αρετή μάς ανταμείβει άμεσα από μόνη της. Εκείνος που είναι χαρούμενος και χαμογελαστός έχει πάντα καλό λόγο για να είναι – το ίδιο το γεγονός ότι είναι χαρούμενος. Δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί, όπως αυτή η αρετή, να αντικαταστήσει εξ ολοκλήρου την απώλεια οποιουδήποτε άλλου αγαθού. Εάν γνωρίζετε κάποιον που είναι νέος, όμορφος, πλούσιος και χαίρει της εκτίμησης των άλλων, και θέλετε να μάθετε αν είναι ευτυχισμένος, αρκεί να ρωτήσετε εάν είναι χαμογελαστός και καλοσυνάτος. Και πράγματι είναι, τι σημασία έχει τότε αν είναι νέος ή ηλικιωμένος, ευθυτενής ή καμπούρης, φτωχός ή πλούσιος – αρκεί που είναι ευτυχισμένος. Όταν ήμουν νέος, μια φορά, ανοίγοντας ένα βιβλίο, είχα συναντήσει αυτή τη φράση: “Αν γελάς πολύ, είσαι χαρούμενος- αν κλαις πολύ, είσαι δυστυχισμένος” – μια αφελής παρατήρηση δίχως άλλο, ακριβώς όμως επειδή είναι τόσο απλοϊκή, δεν κατάφερα ποτέ να την ξεχάσω, παρόλο που είναι μια τεράστια κοινοτοπία. Έτσι, κάθε φορά που η ευφροσύνη μάς χτυπά την πόρτα, πρέπει να την ανοίγουμε διάπλατα, καθώς ποτέ δεν είναι ακατάλληλη στιγμή για να την υποδεχτούμε. Αντ’ αυτού συχνά είμαστε διστακτικοί απέναντί της· θέλουμε να είμαστε σίγουροι πως έχουμε κάθε λόγο να είμαστε ικανοποιημένοι- έπειτα φοβόμαστε πως η χαρωπή διάθεση θα σταθεί εμπόδιο στους σοβαρούς συλλογισμούς μας και στις βαρυσήμαντες έγνοιες μας. Η ευφροσύνη αποτελεί άμεσο και αδιαμεσολάβητο κέρδος- είναι το ίδιο το νόμισμα της ευτυχίας και όχι μια επιταγή που πρέπει να εξαργυρωθεί σε κάποια τράπεζα, διότι από μόνη της μας κάνει χαρούμενος άμεσα και αυτοστιγμεί, και αυτό είναι το ύψιστο αγαθό για πλάσματα σαν κι εμάς, που η ύπαρξή μας δεν είναι παρά μια απειροελάχιστη στιγμή ανάμεσα σε δύο αιωνιότητες. Ο απώτερος στόχος όλων των προσπαθειών μας για ευτυχία πρέπει να είναι να εξασφαλίσουμε και να καλλιεργήσουμε το αίσθημα της ευφροσύνης.

Αναμφίβολα, τίποτα δεν συμβάλλει λιγότερο στην ευφροσύνη από τα πλούτη, και τίποτα δεν συμβάλλει περισσότερο από την υγεία. Δεν είναι τυχαίο που τα πιο ικανοποιημένα και χαμογελαστά πρόσωπα τα συναντάμε στην κατώτερη κοινωνική τάξη, τη λεγόμενη εργατική, και ειδικά σε ανθρώπους που ζουν στην επαρχία. Αντίστοιχα, τους πιο δύσθυμους και εκνευρισμένους ανθρώπους τους συναντάμε ανάμεσα στους πλούσιους, σ’ εκείνους που ανήκουν σε ανώτερες κοινωνικές τάξεις. Συνεπώς, θα πρέπει να προσπαθήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο να διατηρήσουμε την υγεία μας σε ένα καλό επίπεδο, διότι η ευφροσύνη είναι ο ανθός της υγείας. Το τι πρέπει να κάνει κανείς για να είναι υγιής είναι αυτονόητο: πρέπει να αποφεύγει κάθε υπερβολή, κάθε βίαιο και δυσάρεστο αίσθημα, κάθε ψυχική πίεση, να ασκείται καθημερινά στον καθαρό αέρα, να ρίχνει κρύο νερό στο σώμα του και να υιοθετήσει και άλλες παρόμοιες υγιεινές συνήθειες. Διότι δίχως αρκετή καθημερινή συστηματική άσκηση, κανείς δεν μπορεί να διατηρηθεί υγιής- όλες οι ζωτικές λειτουργίες του σώματος χρειάζονται άσκηση για να λειτουργήσουν σωστά, άσκηση όχι μόνο των μερών που σχετίζονται άμεσα με την εκάστοτε λειτουργία, αλλά ολόκληρου του σώματος. Γι’ αυτό πολύ σωστά λέει ο Αριστοτέλης ότι η ζωή είναι κίνηση – η κίνηση είναι η ίδια η ουσία της ζωής. Κάθε μέρος του οργανισμού μας χαρακτηρίζεται από ακατάπαυστη και γοργή κίνηση. Η καρδιά με την πολύπλοκη διπλή συστολή και διαστολή της χτυπά δυνατά και ακούραστα· με είκοσι οχτώ χτύπους διοχετεύει τη συνολική ποσότητα του αίματος μέσα στις αρτηρίες, τις φλέβες και τα τριχοειδή αγγεία· οι πνεύμονες δουλεύουν ακατάπαυστα, σαν ατμομηχανή· το πεπτικό σύστημα κάνει συνέχεια περισταλτικές κινήσεις· οι αδένες συνεχώς απορροφούν και εκκρίνουν ουσίες· ακόμη και ο εγκέφαλος έχει μια δίκη του διπλή κίνηση, σε κάθε σφυγμό και κάθε αναπνοή μας. Όταν οι άνθρωποι δεν ασκούνται καθόλου, όπως συμβαίνει με αμέτρητους ανθρώπους που είναι καθηλωμένοι σε μια καθιστική ζωή, δημιουργείται μια έντονη και βλαβερή δυσαναλογία ανάμεσα στην εξωτερική ακινησία και την εσωτερική ταραχή. Αυτή η ακατάπαυστη εσωτερική κίνηση απαιτεί ένα εξωτερικό αντιστάθμισμα, και η ανάγκη αυτή δημιουργεί επιπτώσεις, όπως, για παράδειγμα, συναισθήματα που αναγκαζόμαστε να καταπιέσουμε.

Όταν έχουμε καλή υγεία, μπορούμε να απολαύσουμε τα πάντα- δίχως υγεία δεν μπορούμε να απολαύσουμε τίποτα, οτιδήποτε και αν είναι αυτό- ακόμα και τα υπόλοιπα υποκειμενικά αγαθά- το σπουδαίο μυαλό, ο πρόσχαρος χαρακτήρας- φθίνουν και ατροφούν από την έλλειψη της υγείας.

Από όλα αυτά συνεπάγεται πως η μεγαλύτερη τρέλα είναι να θυσιάσει κανείς την υγεία του για ένα άλλο είδος ευτυχίας, όποιο και εάν είναι αυτό· για το κέρδος, την ανέλιξη, την επιστήμη ή τη δόξα, πόσο μάλλον για παροδικές αισθησιακές απολαύσεις. Όλα θα έπρεπε να έρχονται σε δεύτερη μοίρα μπροστά στην υγεία.

ΑΡΤΟΥΡ ΣΟΠΕΝΧΑΟΥΕΡ, Η ΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ