Τι είναι η αυτοπραγμάτωση;

Λίγο πριν το 1960 εμφανίσθηκε η σχολή της Ανθρωπιστικής Ψυχολογίας, που ονομάστηκε ως η «Τρίτη δύναμη», καθώς προσέφερε μια εναλλακτική φιλοσοφία και νέα τεχνικά μέσα σε σύγκριση με τις δυο προγενέστερες, τη ψυχανάλυση και τον συμπεριφορισμό. Αυτή η σχολή εστίασε στη συνείδηση, στη δύναμη της θέλησης και στην αποφασιστικότητα των ανθρώπων.

“Αυτό που ένας άνθρωπος μπορεί να είναι, πρέπει να είναι. Την ανάγκη αυτή την αποκαλούμε αυτοπραγμάτωση” -A.Maslow

O άνθρωπος είναι «φύσει καλός», διαθέτει από μόνος του την ικανότητα για προσωπική ανάπτυξη και αυτοπραγμάτωση γιατί είναι ένα ον κοινωνικό, λογικό και ρεαλιστικό και προσπαθεί να κατανοήσει τη συμπεριφορά από την άποψη του ίδιου του ατόμου που από τη στιγμή της γέννησης του αντιλαμβάνεται την εμπειρία του ως πραγματικότητα.

 

Μεταξύ των εκπροσώπων της προσέγγισης αυτής, ο Rogers αναγνωρίζει ως θεμελιώδη τάση του ανθρώπινου οργανισμού την έμφυτη τάση για πραγμάτωση. Το άτομο δεν αντιδρά παθητικά στο περιβάλλον, αλλά προχωράει με σκοπό και κινητήρια δύναμη να πραγματωθεί, να διατηρήσει και να επεκτείνει την εμπειρία του με σκοπό να μεταβεί από την εξάρτηση στην ανεξαρτησία, από τη σταθερότητα στην ακαμψία, σε μια διαδικασία αλλαγής και ελεύθερης έκφρασης.

 

Επιπλέον, ο Maslow (1908-1970)  μίλησε για την αυτοπραγμάτωση και την έμφυτη τάση του ανθρώπου προς την υγεία και ιεράρχησε τις ανθρώπινες ανάγκες σχηματοποιώντας τες σε μια πυραμίδα, ξεκινώντας από τη βάση με τις πιο βασικές και βιολογικές ανάγκες και φτάνοντας στην κορυφή της με τις πιο «ανώτερες», όπως οι ανάγκες αυτοπραγμάτωσης. Όπως ο ίδιος αναφέρει, αυτοπραγμάτωση είναι η τάση του ατόμου να πραγματωθεί σε ό,τι δυνητικά μπορεί.

 

Πρότεινε, λοιπόν, μια θεώρηση της ανθρώπινης παρώθησης, η οποία διαχωρίζει τις βιολογικές ανάγκες όπως η πείνα, ο ύπνος και η δίψα από τις ψυχολογικές ανάγκες όπως η αυτοεκτίμηση, η τρυφερότητα και η αίσθηση του ανήκειν. Όπως, ως βιολογικός οργανισμός, κανείς δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς τροφή και νερό, ομοίως δεν μπορεί να αναπτυχθεί ως ψυχολογικός οργανισμός χωρίς την ικανοποίηση και άλλων αναγκών.

 

Έτσι, οι ανάγκες αυτές είναι δυνατόν να τοποθετηθούν σε μια ιεραρχία από τις βασικές ψυχολογικές ανάγκες ως τις σημαντικές ψυχολογικές ανάγκες.

Η κάλλιστη πλευρά του εαυτού μας, βγαίνει μέσω της αυτοπραγμάτωσης. Και η τελευταία αποτελεί ένα μείγμα δύο άλλων παραγόντων: της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησης. -A. Maslow

Πάρα πολύ συχνά, όπως μας λέει ο Maslow, οι ψυχολόγοι ασχολήθηκαν με τις βιολογικές ανάγκες και διατύπωσαν απόψεις για την παρώθηση λέγοντας ότι οι άνθρωποι αντιδρούν μόνο στην ατέλεια και ζητούν μόνο τη μείωση της έντασης. Ενώ παραδέχεται ότι αυτό το είδος παρώθησης υπάρχει, ο Maslow μας καλεί να αναγνωρίσουμε μια παρώθηση που δεν βασίζεται στην ανεπάρκεια και που συχνά περιλαμβάνει την αύξηση της έντασης-παρώθηση που εκφράζεται μέσα από τη δημιουργικότητα των ανθρώπων και την πραγμάτωση του δυναμικού τους.

 

Από τις έρευνες και τις μελέτες του, πάνω σε υγιή άτομα τα οποία επιτυγχάνουν την αυτοεκπλήρωση και την αυτοπραγμάτωση, ο Maslow έβγαλε το συμπέρασμα ότι τα άτομα που φτάνουν στην αυτοπραγμάτωση έχουν τα εξής χαρακτηριστικά:

• Αποδέχονται τον εαυτό τους και τους άλλους όπως είναι, είναι δυνατόν να τους απασχολεί ο εαυτός τους αλλά αναγνωρίζουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες των άλλων, προσφέροντας παράλληλα τη βοήθεια τους.
• Έχουν την ικανότητα να προσαρμόζονται στη μοναδικότητα των ανθρώπων και των καταστάσεων παρά να  έχουν μια μηχανική και στερεότυπη συμπεριφορά, είναι σε θέση να δημιουργήσουν στενές σχέσεις έστω και με λίγα ξεχωριστά άτομα.
• Μπορούν να είναι αυθόρμητοι και δημιουργικοί και έχουν τη δυνατότητα να αντιστέκονται στη συμβατικότητα και να επιβάλλονται, ενώ παράλληλα ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της πραγματικότητας.

Κλείνοντας, ας σκεφτούμε ένα δέντρο που μεγαλώνει και βγάζει κλαδιά, ενώ παράλληλα εμπόδια μπροστά του, όπως κτήρια του κρύβουν τον ήλιο. Το δέντρο θα πάψει να αναπτύσσεται; όχι. Τα κλαδιά του δέντρου θα στραφούν και θα μεγαλώσουν προς το φως του ήλιου, έστω και από ένα μικρό άνοιγμα από το οποίο φαίνεται λίγο φως…

 

Η αυτοπραγμάτωση είναι ένα ταξίδι βελτίωσης και ανάπτυξης των δυνατοτήτων και ικανοτήτων, που στηρίζεται σε βαθιά αυτογνωσία, την οποία οφείλει ο καθένας μας να φτάσει.

 

Και όπως είπε πολύ ωραία ο Rogers: “ Ολοκληρωμένος άνθρωπος είναι ο άνθρωπος που μπορεί να είναι όλο και περισσότερο οι δυνατότητές του ”.