Οι αγχώδεις προβλέψεις
Όταν νιώθετε ανασφάλεια, είναι πιο πιθανό να προβλέπετε τα χειρότερα- να σκέφτεστε το μέλλον και να φέρνετε την καταστροφή. Οταν κάνετε σκέψεις του τύπου «Αυτό δεν μπορώ να το κάνω, είναι πολύ δύσκολο» και «Δεν έχω αρκετή εμπειρία, θα γίνω ρεζίλι», οποιοδήποτε νέο ξεκίνημα φαίνεται αδύνατο και οποιοδήποτε εμπόδιο αξεπέραστο.
Οι προβλέψεις για το μέλλον και οι εκτιμήσεις για το τι μπορεί να συμβεί και τι όχι δεν είναι τίποτα άλλο από μια τεχνική επιβίωσης. Στα προϊστορικά χρόνια, οι άνθρωποι των σπηλαίων έπρεπε να αναλύουν τον κίνδυνο που ενείχαν κάποιες περιστάσεις και να αποφασίζουν εάν, π.χ., η πάλη με το μαμούθ που πλησίαζε ήταν παράτολμη ή όχι. Οι αισθητήρες κινδύνου που διαθέτουμε σήμερα είναι το ίδιο ευαίσθητοι όσο και τότε. Εάν δεν κάναμε μια εκτίμηση κινδύνου δεν θα υπήρχε κάτι να μας αποτρέψει από το να πηδήξουμε από μια γέφυρα για πλάκα ή από το να πούμε στο αφεντικό μας τη γνώμη που έχουμε για εκείνον. Αυτό που προστατεύει την κοινωνία από την καταστροφή της είναι ο προσδιορισμός των παραμέτρων επιτυχίας και αποτυχίας. Όλα καλά ως εδώ, μόνο που κάποια στιγμή οι προβλέψεις και οι εκτιμήσεις σας σταματούν να αντανακλούν την πραγματικότητα, κι αυτό συμβαίνει ακριβώς όταν πάσχετε από χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Όταν δεν έχετε εμπιστοσύνη στον εαυτό σας, δημιουργείτε αμέτρητα αρνητικά πιθανά σενάρια τα οποία ενδέχεται να προκύψουν από κάτι που κάνετε ή λέτε (ή από κάτι που δεν κάνετε ή δεν λέτε), ενώ αγνοείτε οποιαδήποτε θετική εκδοχή τους. Οι αρνητικές αυτές προβλέψεις σάς κάνουν να αισθάνεστε άγχος, νευρικότητα και αβεβαιότητα. Το άγχος σάς κάνει να πιστεύετε ότι τα πράγματα είναι πιο δύσκολα από όσο είναι στην πραγματικότητα και κατά συνέπεια η εμπιστοσύνη στον εαυτό σας πέφτει κατακόρυφα. Τότε, ενώ ο οργανισμός σας τίθεται σε κατάσταση άλης ή φυγής, εσείς νιώθετε ένα σωματικό σφίξιμο.
Πάλη ή φυγή
Κάθε φορά που αισθάνεστε όχι απειλείστε ενεργοποιείται η ενστικτώδης αντίδραση πάλης ή φυγής, στέλνοντας στο κυκλοφορικό σας αδρεναλίνη και κορτιζόλη. Η καρδιά σας χτυπάει πιο γρήγορα για να στείλει το αίμα από τις περιοχές που δεν το έχουν ανάγκη στους μυς και στα άκρα που θα το χρειαστούν είτε για να παλέψουν είτε για να το σκάσουν. Η αναπνοή σας γίνεται πιο γρήγορη για να επιτρέψει σε μεγαλύτερη ποσότητα οξυγόνου να εισέλθει στο κυκλοφορικό σας, οι κόρες των ματιών σας διαστέλλονται για να οξυνθεί η όρασή σας, η ακοή σας γίνεται εξαιρετικά ευαίσθητη και η αντίληψη του πόνου μειώνεται. Το τμήμα του εγκεφάλου σας που ασχολείται με τα λογικά καθημερινά προβλήματα οπισθοχωρεί λίγο, για να μπορέσετε να συγκεντρωθείτε πλήρως στον κίνδυνο.
Βρίσκεστε σε «θέση επίθεσης» - ιδανικό εάν κάνετε ελιγμούς ανάμεσα στις σφαίρες σε μια καταδίωξη αλά Τζέιμς Μποντ, αλλά όχι και τόσο αν η δική σας περίπτωση είναι απλώς λίγη αμηχανία μπροστά στο να ζητήσετε αύξηση.
Ο οργανισμός σας δεν μπορεί να διακρίνει τη διαφορά ανάμεσα σε σωματικές και ψυχολογικές απειλές (π.χ., μια καταδίωξη με αυτοκίνητα ή ένας σεισμός και το αίτημα για αύξηση ή η συνάντηση με τον πρώην σας σε ένα πάρτι). Η αντίδρασή του θα είναι η ίδια και το μυαλό σας θα αρχίσει να αναζητά με ζέση και άλλες πιθανές απειλές, εστιάζοντας ηθελημένα μόνο στα αρνητικά στοιχεία.
Συνηθισμένες αγχώδεις προβλέψεις
Όταν η αυτοπεποίθησή οας βρίσκεται στο ναδίρ και νιώθετε άγχος, οι προβλέψεις σας για το μέλλον περιλαμβάνουν κάποια ή όλα από τα παρακάτω:
♦ Υπερτιμάτε τπν πιθανότπτα αποτυχίας. Πιστεύετε ότι τα πράγματα δεν θα πάνε όπως τα θέλετε ή όπως τα θέλουν οι άλλοι και θεωρείτε ότι αναπόφευκτα θα έχουν τη χειρότερη εξέλιξη.
♦ Υπερτονίζετε τις συνέπειες μιας αποτυχίας. Θεωρείτε, π.χ., ότι θα είναι καταστροφική και θα έχει τρομακτικό αντίκτυπο σε εσάς.
♦ Υποτιμάτε την ικανότητά σας να αντεπεξέλθετε σε καταστάσεις εάν αυτές δεν εξελίσσονται σύμφωνα με το πρόγραμμα.
♦ Αδιαφορείτε πλήρως σε οτιδήποτε υπονοεί ότι δεν θα αποτύχετε. Ακόμα κι αν κάποτε πετύχατε το ίδιο ακριβώς πράγμα, θα το αγνοήσετε ή θα θεωρήσετε εκούσια ότι η τωρινή περίσταση διαφέρει σε κάτι, οπότε δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συγκριτικό στοιχείο.
Αν το άγχος σας σας κάνει να φοβάστε να ζητήσετε λίγη βοήθεια ή μερικά σχόλια από κάποιον, θα ενισχύσει άμεσα το πρόβλημα, αφού σας αφήνει χωρίς μέτρο σύγκρισης για το πώς τα πάτε ή πώς μπορεί να αποδίδετε. Αντίθετα, μόνο υποθέσεις μπορείτε να κάνετε με βάση αυτά που έχετε μέσα στο μυαλό σας.
Αν δέχεστε τις προβλέψεις χωρίς να τις αμφισβητείτε -όπως κάνει η Τζούλια στο παράδειγμα που θα διαβάσετε στη συνέχεια-, τότε αυτές θα έχουν τεράστιο αντίκτυπο στη ζωή σας και θα επηρεάζουν τα συναισθήματα και τις πράξεις σας. Ακόμα και όταν επιτυγχάνετε και τα καταφέρνετε σε κάτι, θα υποτιμάτε την απόδοσή σας και θα εστιάζετε σε κάθε πιθανό μειονέκτημα, όπως π.χ. «Εντάξει, αλλά δεν θα κρατήσει» ή «Ηταν θέμα τύχης, τα κατάφερα την τελευταία στιγμή». Με το να εστιάζει στα αρνητικά στοιχεία της τωρινής της κατάστασης, η Τζούλια αγνοούσε τόσο εξαιρετικό ήταν το γεγονός ότι είχε περάσει δύο ολόκληρα χρόνια κάνοντας τρεις δουλειές ταυτόχρονα.
Παράδειγμα: Η λανθασμένη επαγγελματική πρόγνωση της Τζουλιας
Η εταιρεία στην οποία εργαζόταν η Τζούλια είχε πέσει θύμα της κρίσης. Μέσα στα δύο τελευταία χρόνια το 15% του προσωπικού είχε απολυθεί και όσοι την είχαν γλιτώσει ένιωθαν τυχεροί που είχαν ακόμη δουλειά. Ή σχεδόν τυχεροί. Η Τζούλια ήξερε ότι έπρεπε να αισθάνεται ευγνωμοσύνη, αλλά ο όγκος της δουλειάς της είχε πολλαπλασιαστεί, βρισκόταν στο γραφείο δεκατέσσερις ώρες την ημέρα και δεν έβλεπε κανένα φως στην άκρη του τούνελ. Οι προσλήψεις είχαν παγώσει και έτσι ήξερε ότι δεν θα είχε βοήθεια σύντομα, αλλά ύστερα από δύο ολόκληρα χρόνια χωρίς ανάπαυλα ήταν εντελώς εξαντλημένη.
Είχε αρχίσει να καθυστερεί και ο προϊστάμενός της την είχε ήδη επιπλήξει δύο φορές. Δεν καταλάβαινε πώς απαιτούσαν να συνεχίζει με τους ίδιους ρυθμούς χωρίς καμία υποστήριξη ή τουλάχιστον κάποια αύξηση που να εξισορροπεί τις αυξημένες ευθύνες της και να την ανταμείβει.Ένιωθε ότι δεν την εκτιμούσαν... αλλά ντρεπόταν κιόλας. Μήπως θα έπρεπε να είναι ευχαριστημένη και μόνο που είχε τη δουλειά της;
Εάν αντί να επιπλήττει τον εαυτό της τον συνέχαιρε, θα αισθανόταν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση να μιλήσει στο αφεντικό της/Οταν οι σκέψεις σας διακατέχονται από φόβο, οι προβλέψεις σας δεν ανανεώνονται, αφού αγνοείτε οτιδήποτε δεν κολλάει στην απαισιόδοξη οπτική σας. Αυτό λοιπόν αναπόφευκτα αντανακλάται στη συμπεριφορά σας και, όπως η Τζούλια, καταλήγετε είτε να αναβάλλετε την αντιμετώπιση των προβλημάτων σας είτε να την αποφεύγετε εντελώς.
Αποφυγή και κωλυσιεργία
Ο φόβος μπορεί να σας κάνει να αποφεύγετε ή να αναβάλλετε να κάνετε αλλαγές και όσο δεν παίρνετε την κατάσταση στα χέρια σας τόσο πιο δύσκολη και πιο τρομακτική γίνεται, μέχρι που φαίνεται αξεπέραστη.
Εάν δεν έρθετε αντιμέτωποι με κάτι, δεν θα έχετε ποτέ την ευκαιρία να διαψεύσετε τις αρνητικές προβλέψεις σας. Δεν θα μπορέσετε να ανακαλύψετε εάν είστε σε θέση να τα βγάλετε πέρα ή εάν τα πράγματα αλλάξουν προς το καλύτερο. Πάρτε το παράδειγμα της Τζούλιας: Ποιο είναι το χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί εάν είχε ζητήσει βοήθεια από το αφεντικό της; Να της έλεγε «όχι». Ωστόσο, θα μπορούσε επίσης να της πει «Εκτιμώ όλα όσα κάνεις, αλλά περίμενε δυο μήνες ακόμα και τα πράγματα θα αλλάξουν, γιατί θα αρθεί το πάγωμα των προσλήψεων». Τότε η Τζούλια θα ένιωθε ανακουφισμένη, επειδή θα ήξερε πως θα άλλαζε κάτι.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου