Στάσεις και ενστάσεις

Από τη μικρή μας ηλικία, ακούμενα μας λένε να κρατάμε «ίσιο» , «στητό», «σωστά» το σώμα μας. Ακούγεται όμορφο , λογικό και υγιές. Τι θα γίνει όμως αν δεν κρατάμε το σώμα μας στη «σωστή» στάση;
Στάσεις και ενστάσεις
Από τη μικρή μας ηλικία, ακούμενα μας λένε να κρατάμε «ίσιο» , «στητό», «σωστά» το σώμα μας. Ακούγεται όμορφο , λογικό και υγιές. Τι θα γίνει όμως αν δεν κρατάμε το σώμα μας στη «σωστή» στάση;
Μάλλον θα κάνουμε καμπούρα, θα πεθάνουμε πονώντας κλπ. Ας αρχίσουμε λ ίγο να βάζουμε τα πράγματα στη θέση τους:
Η λεγόμενη «κακή στάση» δεν σχετίζεται με τον όποιο πόνο νοιώθει κανείς. Εάν αυτό ίσχυε, τότε τα άτομα με μεγάλες παραμορφώσεις θα έπρπε να πονούν περισσότερο από τον υπόλοιπο πληθυσμό, πράγμα που δε συμβαίνει. (Kelsey et al 1985, Franklin et al 1998, Christensen et al 2008).

Αυτό λοιπόν που δείχνει η έρευνα, είναι ότι η στάση του σώματος από μόνη της ούτε προβλέπει, ούτε επιταχύνει, ούτε διαιωνίζει τον πόνο.
Κατά συνέπεια ένα άλλο πράγμα που πρέπει να σταματήσει να μας ανησυχεί, είναι το ότι δε χρειάζεται να έχουμε το νου μας συνεχώς στο να διατηρήσουμε αυτή την «σωστή» στάση. Το ανθρώπινο σώμα είναι φτιαγμένο για να λειτουργεί σε πολλές καθημερινές δραστηριότητες στον «αυτόματο πιλότο». Είναι αδύνατο να κινούμαστε σκεφτόμενοι συνειδητά κάθε μυ που πρέπει να επιστρατεύσουμε για να φέρουμε εμπρός το δεξί πόδι, να στηριχθούμε όμως ταυτόχρονα στο αριστερό, να κινήσουμε το αντίθετο χέρι από το πόδι που θα φέρουμε εμπρός, να κρατήσουμε τον κορμό σε σωστή θέση ευθεία, ή να στρίψουμε προς μια κατεύθυνση εάν μας φωνάξει κάποιος ενώ περπατάμε, ενώ ταυτόχρονα να θυμόμαστε να αναπνέουμε.... Ακόμη όμως και αν κάποιος προσπαθήσει να το κάνει αυτό, εκτός από το ότι θα ήθελα πολύ να βρίσκομαι μπροστά με μια βιντεοκάμερα, το σίγουρο είναι ότι ξαφνικά θα επιβαρύνει τον εγκέφαλό του με τέτοιο φόρτο εργασίας, που αν δεν παρατήσει την προσπάθεια σε μερικά λεπτά, ή θα γίνουν οι κινήσεις του τόσο αργές, ή η κίνησή του θα γίνει τουλάχιστον κωμική.

  Πολλοί νομίζουν επίσης, ότι η «κακή στάση» που έχουν είναι αποτέλεσμα της «τεμπελιάς» και της αδυναμίας των αντίστοιχων μυών. Οπότε, για να είναι ικανοί να διατηρούν τη σωστή στάση, πρέπει να εκπαιδεύουν τους αντίστοιχους μύες με σκοπό να αποκτήσουν περισσότερη αντοχή. Βέβαια, το σώμα λειτουργεί με βάση την οικονομία δυνάμεων, συνεπώς προσπαθεί να εξοικονομεί και όχι να δαπανά ενέργεια. Όπως ξέρουμε, η όποια μυική προσπάθεια απαιτεί και την ανάλογη ενεργειακή δαπάνη. Η καλύτερη λοιπόν λύση , είναι να βρει κανείς τη στάση που χρειάζεται τη λιγότερη ενεργειακή δαπάνη για να διατηρηθεί! Άρα, μια καλύτερη στάση από αυτή που έχει κανείς σε κάποια συγκεκριμένη στιγμή, θα πρέπει να είναι πιο εύκολο και όχι πιο δύσκολο να τη διατηρήσει ο ενδιαφερόμενος. Αν λοιπόν η στάση που θεωρώ ή μου πρότειναν ως καλύτερη από αυτή που έχω τώρα χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για τη διατηρήσω, μάλλον δεν αποτελεί καλή επιλογή. Ο εγκέφαλός μου που πάντα λειτουργεί με βάση την οικονομία και την αποτελεσματικότητα, θα εγκαταλείψει την προσπάθειά μου αυτή αμέσως μόλις σταματήσω να προσπαθώ συνειδητά να διατηρήσω αυτή τη στάση.

Ένα άλλο ζήτημα είναι το ότι κάποιοι ίσως μπερδεύουν τη σωστή στάση με την ακινησία στη στάση αυτή. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε δυσκαμψία και έχει και σαν αποτέλεσμα να αλλάζουν πολλά πράγματα στη σωστή επιστράτευση – ενεργοποίηση των κατάλληλων μυών που χρειάζονται για τη διατήρηση της στάσης. Πιθανόν επίσης να επηρεαστεί και ο τρόπος που αναπνέει κανείς. Εάν μάλιστα συνδυάζει κανείς τη «σωστή στάση» με διατήρηση της κοιλιάς ρουφηγμένης, τότε αλλάζει κατά πολύ το κινητικό πρότυπο (τον τρόπο που δουλεύουν δηλαδή) κάποιοι μύες κατά την αναπνοή. Κάτι εξ' ίσου σημαντικό, είναι ότι ακόμη και όταν στεκόμαστε «ακίνητοι» , στην ουσία εκτελούμε μικρές κινήσεις με το σώμα μας ανά πάσα στιγμή, σχεδόν προς όλες τις κατευθύνσεις. Υπάρχει ένα οξύμωρο: «Η στάση, είναι επι της ουσίας μια ασταθής θέση στην οποία ισορροπούμε ανά πάσα στιγμή».

Στην πραγματικότητα αυτό που συμβαίνει είναι ότι για να διατηρήσουμε τη στάση όλο το σώμα κάνει μικροκινήσεις – μικροδιορθώσεις, όπου το κεφάλι κινείται σε σχέση με τα πόδια είτε σε μια κυκλική τροχιά είτε σε μια τροχιά ενός νοητού σχήματος οκτώ. Κατά συνέπεια, η στάση δε σχετίζεται με το να εμποδίζεται κάθε μορφής κίνηση, αλλά με το να γίνεται κάποιου βαθμού κίνηση ελεύθερα γύρω από κάποιο κεντρικό σημείο.

Ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό της διατήρησης στης στάσης, είναι ότι αυτή πρέπει να γίνεται με ελάχιστη προσπάθεια και προετοιμασία. Αυτή η αρχή ισχύει τόσο για τις απλές καθημερινές δραστηριότητες, όσο και για τα αθλήματα, όπου ο εγκέφαλος βρίσκεται σε συνεχή εγρήγορση αναμένοντας την επόμενη κίνησή μας προετοιμάζοντας τη στάση του σώματος γι' αυτές.
Ένα καλό παράδειγμα, είναι το πόσο συχνά στρίβουμε το κεφάλι μας δεξιά και αριστερά για να δούμε κάτι που μας ενδιαφέρει. Για να επιτευχθεί αυτό, συμβαίνει ταυτόχρονα και μια αλληλουχία άλλων αντισταθμιστικών κινήσεων στον κορμό , τη λεκάνη κλπ. Αυτό μπορούμε να το αντιληφθούμε εάν στρίψουμε το κεφάλι μας με διαφορετική στάσης τον κορμό κάθε φορά. Θα νοιώσουμε κινήσεις σε άλλα σημεία του κορμού που ανάλογα με τη στάση που βρίσκεται το σώμα μας, θα έχουν ποιοτικές και ποσοτικές διαφορές μεταξύ τους. Το σημαντικό είναι να θυμόμαστε, ότι η στάση δεν είναι μια μόνιμη κατάσταση ακαμψίας, αλλά μια δυναμική και συνεχώς εξελισσόμενη ακούσια δράση κάποιων μυών που απαιτεί χαμηλή κατανάλωση ενέργειας, πολύ μικρή μυϊκή προσπάθεια, φυσιολογική αναπνοή και είναι βολική.
Ένας άλλος μύθος είναι ότι η καλή στάση συνδέεται με τη συμμετρία και την ευθυγράμμιση. Μια και κανείς ούτε γεννιέται συμμετρικός, ούτε όλοι όσοι έχουν ασυμμετρίες έχουν πόνους, το σημαντικό είναι να γνωρίζουμε ότι δεν έχει νόημα να δίνουμε σημασία στο πώς φαίνεται η στάση μας, αλλά στο πώς νοιώθουμε και στο πώς η στάση μας βοηθά να λειτουργούμε. Το πιθανότερο είναι ότι λειτουργούμε υπο το καθεστώς των ιδανικών προτύπων από ταινίες, περιοδικά, βιβλία κλπ .

Κάθε άνθρωπος έχει ένα σκελετό με ιδιαίτερα δομικά χαρακτηριστικά, μια και ο σκελετός δε βγαίνει από ένα καλούπι, συνεπώς η ιδανική στάση διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Όλοι μας είμαστε γεννημένοι με κάποιες ασυμμετρίες , άλλοι με μικρότερες άλλοι με μεγαλύτερες, οι οποίες όμως μας επιτρέπουν να λειτουργούμε χωρίς να πονάμε. Ο σκελετός μας υπόκειται με τα χρόνια σε αλλαγές που οφείλονται στη γενετική προδιάθεσή μας, αλλά και στις διάφορες δυνάμεις που ασκούνται επάνω του από τους μύες ή τα φορτία που δέχεται. Κατά συνέπεια, η ασυμμετρία είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση. Κάθε προσπάθεια λοιπόν να αλλάξουμε τη στάση μέσω αλλαγής των κυρτωμάτων της σπονδυλικής στήλης, πολύ πιθανόν να οδηγήσει σε αύξηση της τάσης και των φορτίων χωρίς κανένα νόημα.
Άρα ποια είναι η καλή –ιδανική στάση;

Είναι αυτή που είναι αποτελεσματική για τον κάθε άνθρωπο. Είναι ανώδυνη και απαιτεί ελάχιστη ενεργειακή κατανάλωση από το μυοσκελετικό σύστημα για να διατηρείται. Η καλή στάση δεν πρέπει να εμποδίζει δραστηριότητες που είναι επαναλαμβανόμενες και να διευκολύνει τη μετάβαση – μετάπτωση στην επόμενη κίνηση ή δραστηριότητα που θέλει να κάνει τα άτομο.

Βέβαια, αυτό σχετίζεται με το τι θέλω κάθε φορά να κάνω. Για παράδειγμα, το ξάπλωμα είναι μια πολύ καλή και αποτελεσματική στάση, αλλά δε μπορεί να κάνει κανείς πολλές δραστηριότητες ξαπλωμένος. Το κάθισμα, είναι μια επίσης καλή στάση που επιτρέπει περισσότερες δραστηριότητες, αλλά δε βοηθά στην προετοιμασία ενός δρομέα. Άρα η ιδανική στάση σχετίζεται κάθε φορά με αυτό που σκοπεύω να κάνω!

Ένα άλλο χαρακτηριστικό της σωστής στάσης είναι η αποτελεσματικότητα. Αυτό σημαίνει ότι η δραστηριότητα που κάνω γίνεται με ελάχιστη προσπάθεια και καταπόνηση. Μιλώντας για τη στάση λοιπόν, μιλάμε για μυική δραστηριότητα ενάντια στη βαρύτητα, με ελάχιστη προσπάθεια και χαμηλό ενεργειακό κόστος. Η κατηγοριοποίηση των μυών σε «μυες στάσης» (postural muscles) και «μύες κίνησης» (phasic muscles), ενώ είναι σωστή, οδήγησε στο να δοθεί έμφαση στην «εκπαίδευση» και «ενδυνάμωση» κάποιων από τους μυες αυτούς, όπως ο Πολυσχιδής, ο Εγκάρσιος Κοιλιακός κατ' αποκλειστικότητα, ενώ άφησε έξω από την προσέγγιση αυτή τους υπόλοιπους μύες. Το σώμα μας όμως λειτουργεί σαν ορχήστρα, όπου ο κάθε μυς σαν ένα μουσικό όργανο, έχει το δικό του μικρό η μεγάλο ρόλο, ανάλογα με την «κινητική μελωδία» που χρειάζεται να εκτελέσει το σώμα κάθε φορά. Κάθε ένας λοιπόν από τους 500 και περισσότερους μύες μας, μπορεί να βοηθάει, να αντιστέκεται, να σταθεροποιεί μόνος ή σε συνδυασμό με άλλους που βρίσκονται κοντά του ή μακριά για να γίνει μια αλληλουχία κινήσεων και φαίνεται πολύ απλοϊκό και ελλιπές το να πρέπει να ασχοληθεί κανείς με την εκπαίδευση ενός ή δυο «μαγικών μυών» μη λαμβάνοντας υπ' όψιν τους υπόλοιπους.
Τελικά, η καλή στάση είναι αυτή που μας επιτρέπει να κάνουμε ανεμπόδιστα όλες τις καθημερινές δραστηριότητες όπως η αναπνοή, το να βλέπουμε τον ορίζοντα, να γράφουμε, να τρώμε, να ασκούμαστε κλπ. Άρα κακή στάση είναι αυτή που εμποδίζει την ελεύθερη κίνηση του σώματος ή/και αυξάνει την ενεργειακή κατανάλωση και τα φορτία στο μυοσκελετικό σύστημα και τα επίπεδα του στρες. Μια θεωρούμενη κακή στάση π.χ. κυφωτική με χαλαρό όλο το σώμα, δεν είναι απαραίτητα επιζήμια περισσότερο από την πλήρως ευθυτενή εάν δεν υιοθετείται συνεχώς. Συνεπώς, δεν είναι τόσο η στάση που κρατάει κανείς, αλλά ο χρόνος κατά τον οποίο παραμένει στη στάση αυτή σε συνδυασμό με τη δραστηριότητα που κάνει.