Ενοχές: Σκέψεις που σε βοηθούν να λυτρωθείς!

ΟΙ ΕΝΟΧΕΣ ΚΑΝΟΥΝ ΧΕΙΡΟΤΕΡΗ ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΣΑΣ

Κείμενο του θεραπευτή και συγγραφέα Δρ. Πολ Χοκ. 

Μας λένε διαρκώς πως είναι ηθικό να αισθανόμαστε ενοχές όταν κάνουμε κάτι κακό, γιατί ο πόνος που είναι συν-δεδεμένος με τις ενοχές θα αποδειχτεί τόσο δυσάρεστος ώστε δεν πρόκειται να ξανακάνουμε το ίδιο σφάλμα. Αν ίσχυε κάτι τέτοιο, θα ήμουν ο πρώτος που θα πρότεινε ν’ αναπτύξουμε όσο περισσότερες ενοχές μπορούμε ώστε να γίνουμε λιγότερο επιρρεπείς σε λάθη. Δυστυχώς, τα πράγματα δεν είναι έτσι. Και μάλιστα, η αντίθετη συμπεριφορά είναι πιο αποτελεσματική· δηλαδή, μην επικρίνετε καθόλου τον εαυτό σας, μα αναλύστε τα σφάλματα και τις αμαρτίες σας κι έπειτα βάλτε τα δυνατά σας να μην τα επαναλάβετε. Όταν επικρίνετε τον εαυτό σας για τα λάθη σας, πείθεστε πως είναι σχεδόν αδύνατον να συμπεριφερθείτε καλύτερα και πως η χειρότερη συμπεριφορά είναι ό,τι ακριβώς χρειάζεται ένα κτήνος σαν κι εσάς για τιμωρία. Άλλωστε πώς αλλιώς μπορείτε να αποτυπώσετε ένα σφάλμα στη μνήμη σας αν δεν υποφέρετε εξαιτίας του;

Πάρτε για παράδειγμα τη Λούσυ. Παντρεύτηκε, ο άνδρας της έφυγε για υπηρεσία στο εξωτερικό, ένιωσε μοναξιά και έκανε σχέση με κάποιον άλλο. Παρόλο που είχε ηθικούς ενδοιασμούς yi’ αυτή τη σχέση, την απολάμβανε τόσο ώστε μπλόκαρε κάθε σκέψη να δώσει ένα τέλος ή να επικρίνει αυστηρά τον εαυτό της. Μα η σχέση αυτή έληξε σε έξι μήνες κι έπειτα βρέθηκε σχεδόν αμέσως στην αγκαλιά κάποιου άλλου άντρα. Τώρα πια είχε αρχίσει να μισεί τον εαυτό της. Σ’ αυτή τη φάση αποφάσισε ότι ήταν μια πόρνη, ένα διεφθαρμένο άτομο που δεν άξιζε βοήθεια και καλά θα έκανε να πάει με όποιον άντρα εξέφραζε κάποιο ενδιαφέρον γι’ αυτήν. Ένα βράδυ, μετά από ένα πάρτι, πρόσεξε ότι ένας από τους καλεσμένους την ακολουθούσε με το αυτοκίνητό του. Τι έκανε; Το μόνο πράγμα που ταίριαζε σε μια «πόρνη». Βγήκε από το αυτοκίνητό της, μπήκε στο δικό του κι έκανε έρωτα μαζί του. Έπειτα γύρισε στο σπίτι της. Αργά το βράδυ μου τηλεφώνησε κλαίγοντας - ήταν στα πρόθυρα της αυτοκτονίας και ζητούσε βοήθεια.

Δεν πέρασε πολύς καιρός και κατάλαβε τι έκανε στον εαυτό της. Άλλαξε τελείως όταν συνειδητοποίησε πως η αυτοεπίκριση την είχε πείσει πως ήταν διεφθαρμένη κι όχι απλώς μια ανόητη κι άπιστη σύζυγος. Ούτε μια φορά δε συμφώνησα πως οι πράξεις της ήταν ανώδυνες. Έτσι όπως σηκωνόταν από το ένα κρεβάτι κι έπεφτε στο άλλο θα μπορούσε να κολλήσει κάποιο αφροδίσιο νόσημα ή να μείνει έγκυος, πράγμα τρομερά άδικο για τον άντρα της. Επέμενα όμως ότι φερόταν τόσο απερίσκεπτα αλλά επέμενα επίσης ότι δεν έπρεπε να επικρίνει τον εαυτό της. Το θέμα ήταν να σκεφτεί τις πράξεις της και πόσο ωφελούσαν ή όχι τον εαυτό της.

Η ΕΠΙΚΡΙΣΗ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΒΙΑΙΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΣΑΣ
Σκεφτείτε για μια στιγμή τι κάνετε στον εαυτό σας όταν τον κατηγορείτε. Πρώτα τον θεωρείτε ανάξιο ν’ ανήκει στην ανθρώπινη φυλή και τον αντιμετωπίζετε σαν ξεχω­ριστό είδος από τους άλλους. Τον κηλιδώνετε με λεκτικές επιθέσεις, έτσι ώστε νιώθετε να βρωμάτε ακόμα κι αν οι άλλοι δεν μπορούν να σας μυρίσουν. Τον καλύπτετε με αόρατο μίσος κι απέχθεια.. Και πάντα τον μεταχειρίζεστε λες κι οι άλλοι θα ’πρεπε να τον φτύνουν και να τον αποφεύγουν σαν την πανούκλα. Αυτό είναι βία, δε συμφωνείτε;

Ας υποθέσουμε τώρα πως κάποιος άλλος επρόκειτο να τα κάνει όλα αυτά σ’ εσάς. Δε θ’ αντιστεκόσασταν, δε θα δίνατε και την ίδια σας τη ζωή για να μη σας φερθούν με τόσο επαίσχυντο τρόπο; Φυσικά. Αλλιώς θα ήσασταν τρελοί. Δίνετε όμως τέλος στη βία όταν εσείς οι ίδιοι την εξασκείτε; Και βέβαια όχι. Την απολαμβάνετε. Νομίζετε πως σας αξίζει. Και επιπλέον αισθάνεστε καλά επειδή πι­στεύετε πως, μέσα από όλα αυτά τα βασανιστήρια, λυ­τρώνεστε από τις αμαρτίες σας.
Αφού είναι τόσο καλό να υποφέρετε όταν το καλείτε εσείς, γιατί είναι κακό όταν το κάνουν άλλοι; Και μάλιστα, αν θέλετε να είστε λογικοί ρεαλιστές, όλοι εσείς που επικρίνετε τον εαυτό σας θα ’πρεπε να πάτε φυλακή για να συνειδητοποιήσετε τι πραγ­ματικά σημαίνει τιμωρία, ή να λάβετε μέρος εθελοντικά σε αποστολές αυτοκτονίας, ή να δουλέψετε σε αποικίες λεπρών. Όσο περίεργο κι αν φαίνεται, αυτό ακριβώς κά­νουν στην πραγματικότητα κάποιοι από τους πιο επίμο­νους επικριτές του εαυτού τους. Εκτίθενται σε κίνδυνο, πτώχευση, αποτυχία, πιστεύοντας πως τους αξίζει επειδή είναι ανάξιοι. Οι περισσότεροι όμως δε φτάνουν σε τέτοια άκρα. Τιμωρούν τους εαυτούς τους κατ’ ιδίαν, καταριού­νται μόνοι τους την ύπαρξή τους, ενώ προσπαθούν να κρύψουν από τους άλλους το μίσος που νιώθουν για τον εαυτό τους, χωρίς καν να συνειδητοποιούν πόσο άδικα του φέρονται.

Η ΕΠΙΚΡΙΣΗ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ
Η επίκριση δεν είναι εσφαλμένη μόνο όταν τη στρέφετε κατά του εαυτού σας- είναι εσφαλμένη κι επικίνδυνη ό­ταν τη στρέφετε και εναντίον των άλλων. Στη δεύτερη πε­ρίπτωση προκαλεί μίσος, θυμό και βία. Ό­ταν κάνουν καλές πράξεις, νομίζετε πως αντιμετωπίζετε καλούς ανθρώπους- όταν κάνουν κακές πράξεις, έχετε μπροστά σας κακούς ανθρώπους. Ανοησίες! Και πάλι συγ­χέουμε το άτομο με τις πράξεις του.

Ουσιαστικά, κάθε πράξη βίας, κάθε πόλεμος, βασανι­στήριο ή δολοφονία που συμβαίνει στον κόσμο ξεκινάει από αυτή τη φριχτή πεποίθηση, ότι: α) υπάρχουν κακοί άνθρωποι στον κόσμο και β) οι κακοί άνθρωποι πρέπει να επικριθούν αυστηρά και να τιμωρηθούν για τις κακές τους πράξεις. Πρέπει οπωσδήποτε  να τους τιμωρήσουμε δεν κάνουμε τίποτα παρα­πάνω απ’ ό,τι έκαναν εκείνοι και προσέλκυσαν την προ­σοχή μας.

Ας μη φτάνουμε στα άκρα. Οι πιο πολλοί από εμάς δεν ξέρουμε κανένα δολοφόνο, οπότε μια ματιά στα γε­γονότα της καθημερινής ζωής θα βοηθούσε να εξηγή­σουμε πολύ καλύτερα τους κινδύνους της επίκρισης. Ο άντρας σας μόλις αγόρασε ένα αυτοκίνητο χωρίς να σας συμβουλευτεί. Εσείς δε θέλατε καν δεύτερο αυτοκίνητο, αλλά είστε πρόθυμη να παραβλέψετε το γεγονός αυτό. Ωστόσο, δε σας δόθηκε η παραμικρή ευκαιρία να διαλέ­ξετε το μοντέλο ή το χρώμα. Κι ύστερα απ’ όλα όσα κάνατε γι’ αυτόν! Ήσασταν πάντα δίκαιη απέναντί του. Δεν ξοδεύατε τίποτα χωρίς πρώτα να τον ρωτήσετε. Τώρα αποφασίζετε πως αυτό που έκανε είναι τρομερή αδικία (κι έχετε απόλυτο δίκιο) κι έτσι του επιτί- θεστε αναφέροντας κάθε τι που σας ενοχλεί σ’ αυτόν. Α­φού του τα ψάλετε για τα καλά, του εκσφενδονίζετε κά­ποιο αντικείμενο και, για να τον κάνετε να νιώσει ακόμα χειρότερα, πηγαίνετε στο δωμάτιό σας με γοερά κλάμα­τα. Αν η πόρτα κλειδώνει, ακόμα καλύτερα.

Δεν είναι παραμύθι. Πρόκειται για ένα γεγονός που συμβαίνει πολύ τακτικά, σχεδόν σε κάθε νοικοκυριό. Σε κάποια σπίτια πρόκειται για μια καθημερινή τελετουρ­γία, όπως το πλύσιμο των πιάτων.

Η γυναίκα στο παράδειγμά μας κατηγόρησε τον άν­τρα της για την απερισκεψία του. Ουσιαστικά λέει στον εαυτό της: «Φέρθηκε άσχημα. Είναι κακός». Και το ενε­νήντα εννιά τοις εκατό των ανθρώπων θα συμφωνούσαν μαζί της. Εγώ όμως διαμαρτύρομαι. Γιατί κάνει λάθος; Πρώτα απ’ όλα, ο άντρας της είναι άνθρωπος, ατελής όπως κι η ίδια. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να έχει κάποια ελαττώματα. Αν δε θέλει να είναι η απερισκεψία ένα από τα μεγάλα του ελαττώματα, τι θα προτιμούσε; Θα ένιωθε ικανοποιημένη αν κα­ταχραστής; Υπάρχουν και χειρότερα. Ίσως τότε θα ’πρεπε  ν’ αποδεχτεί το ε­λάττωμά του και να προσπαθήσει ήρεμα να του κόψει συνήθεια, αντί να του δίνει αφορμές να τη μισήσει όσο πολύ ώστε να πάει ν’ αγοράσει ακόμα κι ελέφαντα χωρίς να τη συμβουλευτεί.

Αυτού του είδους η επίκριση είναι επικίνδυνη, γιατί απομακρύνει τους ανθρώπους, διαλύει γάμους, βοηθάει να νιώσει το θύμα ενοχές και κατάθλιψη, ανεβάζει την πίεση και προκαλεί έλκος. Κανείς δεν μπορεί να γίνει έξαλλος με κάποιον άλλο χωρίς να πληρώσει το τίμημα.