Οι χορτοφάγοι διαδίδουν ψευδώς, ότι πάρα πολλοί αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι ήταν χορτοφάγοι τόσο γιά λόγους υγείας όσο κι επειδή λυπούνταν τον θάνατο των ζώων. Αυτό το χρησιμοποιούν ως επιχείρημα, γιά να δικαιώσουν την ανοησία τής χορτοφαγίας και να προσηλυτίσουν κι άλλους στην αντιεπιστημονική διατροφική τους θρησκεία.
Άλλοι, πιό συντηρητικοί ακρεοφάγοι, υποστηρίζουν, ότι οι αρχαίοι έλληνες έτρωγαν σπάνια κρέας κι ότι η βάση τής διατροφής τους ήταν τα δημητριακά και τα όσπρια. Κάτι τέτοιο όμως, αποτελεί παράχαραξη τής πραγματικότητας. Οι αρχαίοι έτρωγαν συχνά κρέας και το απολάμβαναν.
Ομήρου Ιλιάδα, Ιʼ 206-217
«Το καθημερινό φαγητό στα ομηρικά χρόνια ήταν κυρίως κρέας, ψωμί και κρασί. Σε μιά φωτιά, που αναβόταν στην αυλή ή σε ένα δωμάτιο, με μιά οπή στην οροφή, γιά να φεύγει ο καπνός, μαγείρευαν το κρέας μέσα σε λέβητες, που στηρίζονταν σε τρίποδες ή το έψηναν σε οβελούς, αφού πρώτα το έκοβαν σε κομμάτια και το αλάτιζαν». («Ιστορία τού ελληνικού έθνους», «Εκδοτική Αθηνών», τόμ. Βʼ, σελ. 452).
Ο Αρχέστρατος, διάσημος μάγειρας τής εποχής τού Περικλή, έγραψε την «Γαστρονομία», στην οποία αναφέρει τις εμπειρίες του από διάφορα μέρη, που είχε επισκεφθεί, και καταγράφει τα προϊόντα καθε τόπου και τα φαγητά τους. Εκεί να δείτε κρέατα, που έτρωγαν οι αρχαίοι!
Επίσης, οι «Δειπνοσοφιστές» τού Αθήναιου, ένα 15τομο βιβλίο, είναι πολύτιμη πηγή των διατροφικών συνηθειών των αρχαίων και φυσικά, από αυτά τα βιβλία συμπεραίνουμε, ότι οι αρχαίοι έλληνες ήταν φανατικοί κρεατοφάγοι.
Οι αρχαίοι έλληνες δέν έτρωγαν συχνά κρέας, λένε μερικοί. Αυτό μπορεί να συνέβαινε σε κάποιους πολύ φτωχούς, που δέν είχαν χρήματα να αγοράζουν καθημερινά κρέας. Αυτό δέν σημαίνει όμως, ότι συνέβαινε στο σύνολο τού πληθυσμού ή ότι ήταν εκ πεποιθήσεως χορτοφάγοι!
Υπάρχουν αρχαίες περιγραφές γιά το τί έτρωγαν στα συμπόσια:
Άρχιζαν με το πρόπομα, κρασί με μέλι, που ήταν άκρατο. Τα πρώτα πιάτα ήταν θαλασσινά, όπως καλαμαράκια, χταπόδια, γαρίδες, γαλέους και σουπιές. Τα ορεκτικά τελείωναν με ψητό τόνο. Στη συνέχεια, προσφέρονταν γλυκόξινα ψωμιά.
Τα κύρια πιάτα περιλάμβαναν γαρδούμπα, κοιλιές από γουρουνόπουλο, ψητό κεφάλι απο κατσίκι και ποδαράκια μαζί με χοιρομέρι, μύτες χοιρινές και βραστά αρνιά και κατσίκια με γευστική σάλτσα, καθώς και εντόσθια μικρών εριφίων. Στο τέλος πρόσφεραν λαγούς, μικρά κοτόπουλα, πέρδικες, φασιανούς και άλλα πουλιά.
Γιά επιδόρπιο προσφερόταν γιαούρτι και μέλι. Όταν τελείωνε το δείπνο, άρχιζε η οινοποσία.
Άρα ανατρέπεται η άποψη, ότι οι αρχαίοι φιλόσοφοι ήταν ακρεοφάγοι, αφού στα συμπόσια συμμετείχε η πνευματική ελίτ των αρχαίων. Τα συμπόσια ήταν «όργια» κρεοφαγίας.
«Πρωί-πρωί, με το λάλημα τού πετεινού η Αγορά γέμιζε από τους χωρικούς, που έρχονταν από τις Αχαρνές και τη Βοιωτία με κατσίκες και πρόβατα. Στον ώμο, κρεμασμένα από ένα ραβδί, κουβαλούσαν λαγούς και πουλιά. Από τον δρόμο τού Πειραιώς και τού Φαλήρου έφταναν οι ψαράδες με ψάρια από τις ακτές, αλλά και από τον Εύξεινο και την Προποντίδα. Από την Κωπαΐδα έφερναν τα περίφημα χέλια. Χωρικοί με φρούτα και λαχανικά, δούλοι με υφάσματα, αστυνόμοι, αγορανόμοι, μετρονόμοι, αργυραμοιβοί, ένα πλήθος πολύβουο, που ζωντάνευε, καθώς προχωρούσε η μέρα. Τα διάφορα εμπορεύματα, λαχανικά, ψάρια, φρούτα, τυριά, κρέατα, πουλερικά, κυνήγι, κρασιά, λάδια, αγγεία ήταν στεγασμένα σε διαφορετικά σημεία». («Ιστορία τού ελληνικού έθνους», «Εκδοτική Αθηνών», τόμ. Βʼ, σελ. 471).
Δύο χωρικοί πηγαίνουν στην αγορά οδηγώντας και δύο χοίρους. Ο ένας μεταφέρει δύο καλάθια. (Αγγειογραφία τού εʼ αι. π.Χ.. Καίμπριτζ, Μουσείο Fitzwilliam).
Υπάρχει επίσης, η ψευδής εντύπωση, ότι οι αρχαίοι έλληνες ήταν λιτοδίαιτοι κι ότι έτρωγαν μόνο μιά φορά την ημέρα. Αυτό είναι ανακριβές. Ο Αθήναιος μας πληροφορεί, ότι οι αρχαίοι έλληνες έτρωγαν τέσσερις φορές την ημέρα:
α. Το ακράτισμα (πρόγευμα), που ήταν ένα κομμάτι ψωμί βουτηγμένο σε ανέρωτο κρασί, λίγες ελιές ή σύκα.
β. Το άριστον (γεύμα).
γ. Το εσπέρισμα (απογευματινό).
δ. Το δείπνον (το βραδινό γεύμα).
Οι αρχαίοι έλληνες έτρωγαν μιά μεγάλη ποικιλία φαγητών. Βασικά, ήταν ιχθυοφάγοι. Στην Αθήνα μόνο κατανάλωναν πάνω απο εκατό είδη ψαριών. Ο Αριστοτέλης στο σύγγραμμά του «Φυσική Ιστορία» απαριθμεί περισσότερα από εκατόν δέκα είδη ψαριών, ενώ ο γιατρός και διατροφολόγος Δίφιλος ο Σίφνιος, στα απόσπασματα τού έργου του «Περί των προσφερομένων τοις νοσούσι και τοις υγιαίνουσιν», που μας διέσωσε ο Αθήναιος, ονομάζει περισσότερα από εκατόν είκοσι ψάρια.
Ένας ιχθυοπώλης, γέρος, ασπρομάλλης και ρυτιδωμένος, τεμαχίζει ένα μεγάλο ψάρι.
Ο πελάτης, γενειοφόρος και φαλακρός, στηρίζεται στο ραβδί του και φαίνεται να παζαρεύει.
(Τσεφαλού Σικελίας, Museo Mandralisca).
«Στα κλασικά χρόνια το ψάρι μαζί με το ψωμί, αποτελούσε τη βασική τροφή τού πληθυσμού. Η ψαραγορά ήταν πάντοτε γεμάτη κόσμο, που ζητούσε χέλια από την Κωπαΐδα, τόνο, σαρδέλα τού Φαλήρου, παστά και καπνιστά ψάρια από την Προποντίδα και τη Σινώπη, καλαμάρια, σουπιές και οστρακοειδή». («Ιστορία τού ελληνικού έθνους», «Εκδοτική Αθηνών», τόμ. Βʼ, σελ. 452).
Οι αρχαίοι έλληνες προτιμούσαν τα παχιά ψάρια, όπως τη σαρδέλα (σαρδίνη τριχίς), το σκουμπρί (σκόμβρος), τον κολιό, την γόπα (βοξ) και τη μαρίδα (σμάρις). Έτρωγαν επίσης, αυγοτάραχο και οστρακοειδή, μαλάκια, χταπόδια, σουπιές, αστακούς και γαρίδες.
Ο Όμηρος από όλα τα θαλασσινά ζώα αναφέρει μόνο το χέλι και το δελφίνι, ενώ ως κύρια τροφή των ανθρώπων τής ομηρικής εποχής παρουσιάζεται το κρέας, το ψωμί και το κρασί.
Από ανάλυση μυκηναϊκών πιάτων στις Μυκήνες και αλλού, που έχει ανακαλύψει η αρχαιολογική σκαπάνη, έχει διαπιστωθεί, ότι οι κύριες τροφές των μυκηναίων ήταν το κρέας και τα χορταρικά.
Σκηνή κρεοπωλείου από μελανόμορφη οινοχόη τού στ΄αιώνα π.Χ.
Ο κρεοπώλης τεμαχίζει ένα κομμάτι κρέατος. Τον διευκολύνει ο βοηθός του. Τεμάχια κρέατος φαίνονται επάνω σε τραπέζι. Από μιά κληματαριά κρέμεται ένα μεγάλο κομμάτι κρέατος. (Βοστώνη, Μουσείο Καλών Τεχνών).
Ο Ιπποκράτης στο έργο του «Περί Διαίτης» αναφέρει, ότι οι αρχαίοι έλληνες έτρωγαν τα εξής κρέατα: τα βόεια, τα μόσχεια, τα άρνεια, τα ελάφεια, τα λαγώα και τα των εχίνων (σκαντζόχοιρους). Προτιμούσαν ιδιαίτερα το χοιρινό, διότι ήταν φτηνό και γευστικό.
Ο Γαληνός εκτιμούσε το χοιρινό και θεωρούσε, ότι έδινε δύναμη στους αθλητές. Οι αρχαίοι έλληνες έτρωγαν επίσης, κοτόπουλα, πετεινούς, ορτύκια, περιστέρια, καθώς και άλλα πουλιά.
Το ότι οι αρχαίοι έλληνες ήταν φανατικοί κρεατοφάγοι φαίνεται και από την ελληνική μυθολογία. Ο Όμηρος αναφέρει, ότι ο Ερμής συνήθιζε να κόβει το κρέας μικρά κομματάκια, να τα περνά σε κλώνους και να τα ψήνει σε κάρβουνα.
Οι αρχαίοι έλληνες συνόδευαν το κατσίκι και το αρνί τής σούβλας με τον μυττικό, που πολλοί θεωρούν, ότι ήταν σαν το τζατζίκι. Επίσης, έτρωγαν ένα φαγητό, που έμοιαζε με το στιφάδο και λεγόταν μίμαρκυς και ένα άλλο φαγητό, που έμποιαζε με τον πατσά και λεγόταν ήνυστρον. Στους Δειπνοσοφιστές αναφέρεται, ότι οι αρχαίοι έλληνες έψηναν κρέας με λίπος σε ζουμί από μέλι και ξύδι.
«Από τις πιό αγαπημένες ασχολίες στην καθημερινή ζωή ήταν το κυνήγι. Στις πλαγιές τού Ταϋγέτου κυνηγούσαν την αλεπού, στην Αρκαδία και στην Ήλιδα λύκους, αγριόχοιρους και αρκούδες, ενώ στις θαμνώδεις περιοχές πέρδικες, ορτύκια, τσίχλες και λαγούς. Γιά τα πουλιά και τα μικρά ζώα έστηναν παγίδες ή τα κτυπούσαν με βέλη και σφενδόνες. Γιά τα μεγάλα ζώα χρησιμοποιούσαν επίσης παγίδες, ακόντια, ρόπαλα, τσεκούρια και, ειδικά γιά τους λαγούς, ένα ραβδί, τον λαγοβόλο. Κυνηγετικά σκυλιά από τη Λακωνία, φημισμένα γιά τη γρηγοράδα και τη δραστηριότητά τους, ακολουθούσαν τους κυνηγούς». («Ιστορία τού ελληνικού έθνους», «Εκδοτική Αθηνών», τόμ. Βʼ, σελ. 470).
Στις εικόνες φαίνονται δυό σκηνές κυνηγιού από αγγειογραφίες τής αρχαϊκής εποχής.
Αριστερά: Τέσσερις έφιπποι άνδρες ξεκινούν γιά κυνήγι. Κρατούν δόρατα και φορούν πίλους. Μπροστά τρέχει ένα λαγωνικό. (Από μελανόμορφο αμφορέα, 550-540 π.Χ., Μόναχο, Αρχαιολογικό Μουσείο).
Δεξιά: Γενειοφόρος κυνηγός κρατάει με το δεξί χέρι το λουρί ενός άσπρου λαγωνικού και με το αριστερό τα θηράματά του, δυό λαγούς κρεμασμένους σε κοντάρι. (Εσωτερικό κύλικος, στʼ αι. π.Χ., Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο).
Πολλοί αναφέρουν ως υπόδειγμα ακρεοφαγίας τον Πυθαγόρα. Όμως, δέν είναι ξεκάθαρο αν όντως ο Πυθαγόρας ήταν χορτοφάγος ή αν οι μαθητές του ακολουθούσαν τη χορτοφαγία. Ο Διογένης Λαέρτιος στο «Βίοι Φιλοσόφων» (Βίος Πυθαγόρου, 12-20) γράφει: «Όταν ο Πυθαγόρας διετύπωσε το περίφημο θεώρημα, προσέφερε εκείνη την περιλάλητη θυσία των βοδιών. Επίσης, λένε, ότι πρώτος αυτός άσκησε τους αθλητές με κρεοφαγία και πρώτον τον Ευμένη, ενώ πρωτύτερα το διαιτολόγιό τους αποτελούνταν από ξηρά σύκα και βούτυρο και πληγούρι, όπως παραδίδει ο Φαβωρίνος».
Ο Πλούταρχος στα «Συμποσιακά» (Βιβλ. Γ, πρόβλ. Η, 728Ε) αναλύοντας το «Γιατί από τα έμψυχα οι Πυθαγόρειοι απέφευγαν κυρίως να τρώγουν ψάρια», λέει, ότι αυτόν τον κανόνα τον τηρούσαν οι παλαιοί Πυθαγόρειοι κι ότι οι σύγχρονοί του υπάρχουν φορές, όπου καταναλώνουν με μέτρο έμψυχα πλάσματα κι ότι τα προσφέρουν στον Δία ως θυσία.
Ο Πορφύριος (Αʼ 26) διασώζει την πληροφορία, ότι ο Κλώδιος, ο Ηρακλείδης ο Ποντικός, ο Έρμαχος ο Επικούρειος, οι Στωικοί και οι Περιπατητικοί υποστήριζαν, ότι ο ίδιος ο Πυθαγόρας καθιέρωσε να τηρείται η κρεοφαγία από τους αθλητές και διαπίστωσε πολύ μεγαλύτερη αύξηση τής δύναμής τους και τής ευρωστίας τους. Άλλωστε, μερικοί αναφέρουν, ότι και οι ίδιοι οι Πυθαγόρειοι, όλοι γεύονταν τα έμψυχα, όταν έκαναν θυσίες στους θεούς.
«Ένα αρνί, ένα κατσίκι ή ακόμη συχνότερα ένα γουρουνάκι ήταν τα ζώα, που πρόσφεραν συνήθως θυσία. Οι εκατόμβες αποτελούσαν ευκαιρία να δοκιμάσουν όλοι βοδινό κρέας. Έτρωγαν επίσης, πουλερικά, όρνιθες και χήνες, λαγούς, που ήταν απʼ τα πιό αγαπημένα φαγητά, πέρδικες, αγριοπερίστερα, ορτύκια, τρυγόνια και κοτσύφια. Μεγαλύτερη όμως εκτίμηση έτρεφαν στο ψάρι». («Ιστορία τού ελληνικού έθνους», «Εκδοτική Αθηνών», τόμ. Βʼ, σελ. 452).
Στην εικόνα φαίνεται ένας βωμός κάτω από κληματαριά, στον οποίο ψήνονται μεγάλα κομμάτια κρέατος, ενώ προσφέρεται κρασί από αγγεία. (Υδρία από ελληνική αποικία τής Ιταλίας, Ρώμη, Μουσείο Βίλλα Τζούλια).
Όλοι οι αρχαίοι έλληνες και η πλειοψηφία των αρχαίων ελλήνων φιλοσόφων έτρωγαν κρέας. Όσοι (ελάχιστοι στον αριθμό) αρχαίοι φιλόσοφοι δέν έτρωγαν κρέας, δέν το έκαναν για λόγους υγείας, αλλά το κίνητρό τους ήταν καθαρά θρησκευτικό και σχετιζόταν με την αντίληψή τους γιά μετεμψύχωση.
Οι αρχαίοι έλληνες γιατροί υποστήριζαν, ότι το κρέας είναι ιδανική τροφή γιά τον άνθρωπο. Η άποψη αυτή επιβεβαιώνεται από τη σύγχρονη επιστήμη, αφού η ακρεοφαγία είναι άκρως επικίνδυνη γιά την ανθρώπινη υγεία, όπως έδειξα στη συνέντευξή μου, που παρουσιάστηκε στον «Ερεβοκτόνο». (Σ.σ. βλ. Η ανοησία τής χορτοφαγίας).
Άλλοι, πιό συντηρητικοί ακρεοφάγοι, υποστηρίζουν, ότι οι αρχαίοι έλληνες έτρωγαν σπάνια κρέας κι ότι η βάση τής διατροφής τους ήταν τα δημητριακά και τα όσπρια. Κάτι τέτοιο όμως, αποτελεί παράχαραξη τής πραγματικότητας. Οι αρχαίοι έτρωγαν συχνά κρέας και το απολάμβαναν.
Ομήρου Ιλιάδα, Ιʼ 206-217
«Το καθημερινό φαγητό στα ομηρικά χρόνια ήταν κυρίως κρέας, ψωμί και κρασί. Σε μιά φωτιά, που αναβόταν στην αυλή ή σε ένα δωμάτιο, με μιά οπή στην οροφή, γιά να φεύγει ο καπνός, μαγείρευαν το κρέας μέσα σε λέβητες, που στηρίζονταν σε τρίποδες ή το έψηναν σε οβελούς, αφού πρώτα το έκοβαν σε κομμάτια και το αλάτιζαν». («Ιστορία τού ελληνικού έθνους», «Εκδοτική Αθηνών», τόμ. Βʼ, σελ. 452).
Ο Αρχέστρατος, διάσημος μάγειρας τής εποχής τού Περικλή, έγραψε την «Γαστρονομία», στην οποία αναφέρει τις εμπειρίες του από διάφορα μέρη, που είχε επισκεφθεί, και καταγράφει τα προϊόντα καθε τόπου και τα φαγητά τους. Εκεί να δείτε κρέατα, που έτρωγαν οι αρχαίοι!
Επίσης, οι «Δειπνοσοφιστές» τού Αθήναιου, ένα 15τομο βιβλίο, είναι πολύτιμη πηγή των διατροφικών συνηθειών των αρχαίων και φυσικά, από αυτά τα βιβλία συμπεραίνουμε, ότι οι αρχαίοι έλληνες ήταν φανατικοί κρεατοφάγοι.
Οι αρχαίοι έλληνες δέν έτρωγαν συχνά κρέας, λένε μερικοί. Αυτό μπορεί να συνέβαινε σε κάποιους πολύ φτωχούς, που δέν είχαν χρήματα να αγοράζουν καθημερινά κρέας. Αυτό δέν σημαίνει όμως, ότι συνέβαινε στο σύνολο τού πληθυσμού ή ότι ήταν εκ πεποιθήσεως χορτοφάγοι!
Υπάρχουν αρχαίες περιγραφές γιά το τί έτρωγαν στα συμπόσια:
Άρχιζαν με το πρόπομα, κρασί με μέλι, που ήταν άκρατο. Τα πρώτα πιάτα ήταν θαλασσινά, όπως καλαμαράκια, χταπόδια, γαρίδες, γαλέους και σουπιές. Τα ορεκτικά τελείωναν με ψητό τόνο. Στη συνέχεια, προσφέρονταν γλυκόξινα ψωμιά.
Τα κύρια πιάτα περιλάμβαναν γαρδούμπα, κοιλιές από γουρουνόπουλο, ψητό κεφάλι απο κατσίκι και ποδαράκια μαζί με χοιρομέρι, μύτες χοιρινές και βραστά αρνιά και κατσίκια με γευστική σάλτσα, καθώς και εντόσθια μικρών εριφίων. Στο τέλος πρόσφεραν λαγούς, μικρά κοτόπουλα, πέρδικες, φασιανούς και άλλα πουλιά.
Γιά επιδόρπιο προσφερόταν γιαούρτι και μέλι. Όταν τελείωνε το δείπνο, άρχιζε η οινοποσία.
Άρα ανατρέπεται η άποψη, ότι οι αρχαίοι φιλόσοφοι ήταν ακρεοφάγοι, αφού στα συμπόσια συμμετείχε η πνευματική ελίτ των αρχαίων. Τα συμπόσια ήταν «όργια» κρεοφαγίας.
«Πρωί-πρωί, με το λάλημα τού πετεινού η Αγορά γέμιζε από τους χωρικούς, που έρχονταν από τις Αχαρνές και τη Βοιωτία με κατσίκες και πρόβατα. Στον ώμο, κρεμασμένα από ένα ραβδί, κουβαλούσαν λαγούς και πουλιά. Από τον δρόμο τού Πειραιώς και τού Φαλήρου έφταναν οι ψαράδες με ψάρια από τις ακτές, αλλά και από τον Εύξεινο και την Προποντίδα. Από την Κωπαΐδα έφερναν τα περίφημα χέλια. Χωρικοί με φρούτα και λαχανικά, δούλοι με υφάσματα, αστυνόμοι, αγορανόμοι, μετρονόμοι, αργυραμοιβοί, ένα πλήθος πολύβουο, που ζωντάνευε, καθώς προχωρούσε η μέρα. Τα διάφορα εμπορεύματα, λαχανικά, ψάρια, φρούτα, τυριά, κρέατα, πουλερικά, κυνήγι, κρασιά, λάδια, αγγεία ήταν στεγασμένα σε διαφορετικά σημεία». («Ιστορία τού ελληνικού έθνους», «Εκδοτική Αθηνών», τόμ. Βʼ, σελ. 471).
Δύο χωρικοί πηγαίνουν στην αγορά οδηγώντας και δύο χοίρους. Ο ένας μεταφέρει δύο καλάθια. (Αγγειογραφία τού εʼ αι. π.Χ.. Καίμπριτζ, Μουσείο Fitzwilliam).
Υπάρχει επίσης, η ψευδής εντύπωση, ότι οι αρχαίοι έλληνες ήταν λιτοδίαιτοι κι ότι έτρωγαν μόνο μιά φορά την ημέρα. Αυτό είναι ανακριβές. Ο Αθήναιος μας πληροφορεί, ότι οι αρχαίοι έλληνες έτρωγαν τέσσερις φορές την ημέρα:
α. Το ακράτισμα (πρόγευμα), που ήταν ένα κομμάτι ψωμί βουτηγμένο σε ανέρωτο κρασί, λίγες ελιές ή σύκα.
β. Το άριστον (γεύμα).
γ. Το εσπέρισμα (απογευματινό).
δ. Το δείπνον (το βραδινό γεύμα).
Οι αρχαίοι έλληνες έτρωγαν μιά μεγάλη ποικιλία φαγητών. Βασικά, ήταν ιχθυοφάγοι. Στην Αθήνα μόνο κατανάλωναν πάνω απο εκατό είδη ψαριών. Ο Αριστοτέλης στο σύγγραμμά του «Φυσική Ιστορία» απαριθμεί περισσότερα από εκατόν δέκα είδη ψαριών, ενώ ο γιατρός και διατροφολόγος Δίφιλος ο Σίφνιος, στα απόσπασματα τού έργου του «Περί των προσφερομένων τοις νοσούσι και τοις υγιαίνουσιν», που μας διέσωσε ο Αθήναιος, ονομάζει περισσότερα από εκατόν είκοσι ψάρια.
Ένας ιχθυοπώλης, γέρος, ασπρομάλλης και ρυτιδωμένος, τεμαχίζει ένα μεγάλο ψάρι.
Ο πελάτης, γενειοφόρος και φαλακρός, στηρίζεται στο ραβδί του και φαίνεται να παζαρεύει.
(Τσεφαλού Σικελίας, Museo Mandralisca).
«Στα κλασικά χρόνια το ψάρι μαζί με το ψωμί, αποτελούσε τη βασική τροφή τού πληθυσμού. Η ψαραγορά ήταν πάντοτε γεμάτη κόσμο, που ζητούσε χέλια από την Κωπαΐδα, τόνο, σαρδέλα τού Φαλήρου, παστά και καπνιστά ψάρια από την Προποντίδα και τη Σινώπη, καλαμάρια, σουπιές και οστρακοειδή». («Ιστορία τού ελληνικού έθνους», «Εκδοτική Αθηνών», τόμ. Βʼ, σελ. 452).
Οι αρχαίοι έλληνες προτιμούσαν τα παχιά ψάρια, όπως τη σαρδέλα (σαρδίνη τριχίς), το σκουμπρί (σκόμβρος), τον κολιό, την γόπα (βοξ) και τη μαρίδα (σμάρις). Έτρωγαν επίσης, αυγοτάραχο και οστρακοειδή, μαλάκια, χταπόδια, σουπιές, αστακούς και γαρίδες.
Ο Όμηρος από όλα τα θαλασσινά ζώα αναφέρει μόνο το χέλι και το δελφίνι, ενώ ως κύρια τροφή των ανθρώπων τής ομηρικής εποχής παρουσιάζεται το κρέας, το ψωμί και το κρασί.
Από ανάλυση μυκηναϊκών πιάτων στις Μυκήνες και αλλού, που έχει ανακαλύψει η αρχαιολογική σκαπάνη, έχει διαπιστωθεί, ότι οι κύριες τροφές των μυκηναίων ήταν το κρέας και τα χορταρικά.
Σκηνή κρεοπωλείου από μελανόμορφη οινοχόη τού στ΄αιώνα π.Χ.
Ο κρεοπώλης τεμαχίζει ένα κομμάτι κρέατος. Τον διευκολύνει ο βοηθός του. Τεμάχια κρέατος φαίνονται επάνω σε τραπέζι. Από μιά κληματαριά κρέμεται ένα μεγάλο κομμάτι κρέατος. (Βοστώνη, Μουσείο Καλών Τεχνών).
Ο Ιπποκράτης στο έργο του «Περί Διαίτης» αναφέρει, ότι οι αρχαίοι έλληνες έτρωγαν τα εξής κρέατα: τα βόεια, τα μόσχεια, τα άρνεια, τα ελάφεια, τα λαγώα και τα των εχίνων (σκαντζόχοιρους). Προτιμούσαν ιδιαίτερα το χοιρινό, διότι ήταν φτηνό και γευστικό.
Ο Γαληνός εκτιμούσε το χοιρινό και θεωρούσε, ότι έδινε δύναμη στους αθλητές. Οι αρχαίοι έλληνες έτρωγαν επίσης, κοτόπουλα, πετεινούς, ορτύκια, περιστέρια, καθώς και άλλα πουλιά.
Το ότι οι αρχαίοι έλληνες ήταν φανατικοί κρεατοφάγοι φαίνεται και από την ελληνική μυθολογία. Ο Όμηρος αναφέρει, ότι ο Ερμής συνήθιζε να κόβει το κρέας μικρά κομματάκια, να τα περνά σε κλώνους και να τα ψήνει σε κάρβουνα.
Οι αρχαίοι έλληνες συνόδευαν το κατσίκι και το αρνί τής σούβλας με τον μυττικό, που πολλοί θεωρούν, ότι ήταν σαν το τζατζίκι. Επίσης, έτρωγαν ένα φαγητό, που έμοιαζε με το στιφάδο και λεγόταν μίμαρκυς και ένα άλλο φαγητό, που έμποιαζε με τον πατσά και λεγόταν ήνυστρον. Στους Δειπνοσοφιστές αναφέρεται, ότι οι αρχαίοι έλληνες έψηναν κρέας με λίπος σε ζουμί από μέλι και ξύδι.
«Από τις πιό αγαπημένες ασχολίες στην καθημερινή ζωή ήταν το κυνήγι. Στις πλαγιές τού Ταϋγέτου κυνηγούσαν την αλεπού, στην Αρκαδία και στην Ήλιδα λύκους, αγριόχοιρους και αρκούδες, ενώ στις θαμνώδεις περιοχές πέρδικες, ορτύκια, τσίχλες και λαγούς. Γιά τα πουλιά και τα μικρά ζώα έστηναν παγίδες ή τα κτυπούσαν με βέλη και σφενδόνες. Γιά τα μεγάλα ζώα χρησιμοποιούσαν επίσης παγίδες, ακόντια, ρόπαλα, τσεκούρια και, ειδικά γιά τους λαγούς, ένα ραβδί, τον λαγοβόλο. Κυνηγετικά σκυλιά από τη Λακωνία, φημισμένα γιά τη γρηγοράδα και τη δραστηριότητά τους, ακολουθούσαν τους κυνηγούς». («Ιστορία τού ελληνικού έθνους», «Εκδοτική Αθηνών», τόμ. Βʼ, σελ. 470).
Στις εικόνες φαίνονται δυό σκηνές κυνηγιού από αγγειογραφίες τής αρχαϊκής εποχής.
Αριστερά: Τέσσερις έφιπποι άνδρες ξεκινούν γιά κυνήγι. Κρατούν δόρατα και φορούν πίλους. Μπροστά τρέχει ένα λαγωνικό. (Από μελανόμορφο αμφορέα, 550-540 π.Χ., Μόναχο, Αρχαιολογικό Μουσείο).
Δεξιά: Γενειοφόρος κυνηγός κρατάει με το δεξί χέρι το λουρί ενός άσπρου λαγωνικού και με το αριστερό τα θηράματά του, δυό λαγούς κρεμασμένους σε κοντάρι. (Εσωτερικό κύλικος, στʼ αι. π.Χ., Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο).
Πολλοί αναφέρουν ως υπόδειγμα ακρεοφαγίας τον Πυθαγόρα. Όμως, δέν είναι ξεκάθαρο αν όντως ο Πυθαγόρας ήταν χορτοφάγος ή αν οι μαθητές του ακολουθούσαν τη χορτοφαγία. Ο Διογένης Λαέρτιος στο «Βίοι Φιλοσόφων» (Βίος Πυθαγόρου, 12-20) γράφει: «Όταν ο Πυθαγόρας διετύπωσε το περίφημο θεώρημα, προσέφερε εκείνη την περιλάλητη θυσία των βοδιών. Επίσης, λένε, ότι πρώτος αυτός άσκησε τους αθλητές με κρεοφαγία και πρώτον τον Ευμένη, ενώ πρωτύτερα το διαιτολόγιό τους αποτελούνταν από ξηρά σύκα και βούτυρο και πληγούρι, όπως παραδίδει ο Φαβωρίνος».
Ο Πλούταρχος στα «Συμποσιακά» (Βιβλ. Γ, πρόβλ. Η, 728Ε) αναλύοντας το «Γιατί από τα έμψυχα οι Πυθαγόρειοι απέφευγαν κυρίως να τρώγουν ψάρια», λέει, ότι αυτόν τον κανόνα τον τηρούσαν οι παλαιοί Πυθαγόρειοι κι ότι οι σύγχρονοί του υπάρχουν φορές, όπου καταναλώνουν με μέτρο έμψυχα πλάσματα κι ότι τα προσφέρουν στον Δία ως θυσία.
Ο Πορφύριος (Αʼ 26) διασώζει την πληροφορία, ότι ο Κλώδιος, ο Ηρακλείδης ο Ποντικός, ο Έρμαχος ο Επικούρειος, οι Στωικοί και οι Περιπατητικοί υποστήριζαν, ότι ο ίδιος ο Πυθαγόρας καθιέρωσε να τηρείται η κρεοφαγία από τους αθλητές και διαπίστωσε πολύ μεγαλύτερη αύξηση τής δύναμής τους και τής ευρωστίας τους. Άλλωστε, μερικοί αναφέρουν, ότι και οι ίδιοι οι Πυθαγόρειοι, όλοι γεύονταν τα έμψυχα, όταν έκαναν θυσίες στους θεούς.
«Ένα αρνί, ένα κατσίκι ή ακόμη συχνότερα ένα γουρουνάκι ήταν τα ζώα, που πρόσφεραν συνήθως θυσία. Οι εκατόμβες αποτελούσαν ευκαιρία να δοκιμάσουν όλοι βοδινό κρέας. Έτρωγαν επίσης, πουλερικά, όρνιθες και χήνες, λαγούς, που ήταν απʼ τα πιό αγαπημένα φαγητά, πέρδικες, αγριοπερίστερα, ορτύκια, τρυγόνια και κοτσύφια. Μεγαλύτερη όμως εκτίμηση έτρεφαν στο ψάρι». («Ιστορία τού ελληνικού έθνους», «Εκδοτική Αθηνών», τόμ. Βʼ, σελ. 452).
Στην εικόνα φαίνεται ένας βωμός κάτω από κληματαριά, στον οποίο ψήνονται μεγάλα κομμάτια κρέατος, ενώ προσφέρεται κρασί από αγγεία. (Υδρία από ελληνική αποικία τής Ιταλίας, Ρώμη, Μουσείο Βίλλα Τζούλια).
Όλοι οι αρχαίοι έλληνες και η πλειοψηφία των αρχαίων ελλήνων φιλοσόφων έτρωγαν κρέας. Όσοι (ελάχιστοι στον αριθμό) αρχαίοι φιλόσοφοι δέν έτρωγαν κρέας, δέν το έκαναν για λόγους υγείας, αλλά το κίνητρό τους ήταν καθαρά θρησκευτικό και σχετιζόταν με την αντίληψή τους γιά μετεμψύχωση.
Οι αρχαίοι έλληνες γιατροί υποστήριζαν, ότι το κρέας είναι ιδανική τροφή γιά τον άνθρωπο. Η άποψη αυτή επιβεβαιώνεται από τη σύγχρονη επιστήμη, αφού η ακρεοφαγία είναι άκρως επικίνδυνη γιά την ανθρώπινη υγεία, όπως έδειξα στη συνέντευξή μου, που παρουσιάστηκε στον «Ερεβοκτόνο». (Σ.σ. βλ. Η ανοησία τής χορτοφαγίας).
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου