Αρχές Σύνταξης της Αρχαιοελληνικής Γλώσσας: 2. ΤΟ ΟΝΟΜΑ

(iii) Δοτική

§2.25. Η δοτική είναι η πτώση που δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα το οποίο εμπλέκεται σε μια σχέση αντιθετικά προσδιορισμένη: σχέση φιλίας ή έχθρας, ωφέλειας ή βλάβης, ομοιότητας ή διαφοράς, συμφωνίας ή αντίθεσης κλπ. Πέρα όμως από τη συγκεκριμένη λειτουργία, η αρχαιοελληνική δοτική έχει αφομοιώσει και τις λειτουργίες δύο ινδοευρωπαϊκών πτώσεων οι οποίες εξέλειπαν στην αρχαία Ελληνική: της οργανικής και της τοπικής. Η οργανική δοτική δηλώνει συνοδευτικά στοιχεία της ρηματικής πράξης, όπως το μέσον με το οποίο αυτή επιτυγχάνεται ή τις διάφορες περιστάσεις που την συνοδεύουν, ενώ η τοπική δοτική εντοπίζει τη ρηματική πράξη στον χώρο ή στον χρόνο. Στη συνέχεια θα εξεταστούν οι λειτουργίες της δοτικής όταν (α) προσδιορίζει ουσιαστικά και επίθετα, (β) προσδιορίζει επιρρήματα και (γ) λειτουργεί επιρρηματικά.

§2.26. Η δοτική με ονόματα. Η δοτική ως ετερόπτωτος προσδιορισμός ονομάτων προσδιορίζει κυρίως επίθετα (σπανιότερα ουσιαστικά) και δηλώνει

(α) το αντικείμενο της ενέργειας του επιθέτου (δοτική αντικειμενική). Τα επίθετα που συντάσσονται με δοτική αντικειμενική είναι ως προς τη σημασία τους συνήθως αντίστοιχα των ρημάτων που συντάσσονται με αντικείμενο σε δοτική, σημαίνουν δηλαδή φιλική ή εχθρική διάθεση (φίλος, εὔνους, πιστός, σύμμαχος, ἐχθρός, κακόνους, κ.ά.), ωφέλεια ή βλάβη (ὠφέλιμος, βοηθός, βλαβερός, κ.ά.), ευπείθεια, υποταγή και τα αντίθετά τους (εὐπειθής, ὑπήκοος, ὑπηρέτης, κ.ά.), ακολουθία, διαδοχή, προσέγγιση, επικοινωνία, μίξη, γειτνίαση, συγγένεια και τα αντίθετά τους (ἀκόλουθος, διάδοχος, γείτων, ὅμορος, συγγενής, ἄμικτος, κ.ά.), αυτό που ταιριάζει ή αρμόζει και το αντίθετο (ἁρμόδιος, ἀνάρμοστος, πρεπώδης, ἀπρεπής, κ.ά.), ταυτότητα, ομοιότητα, ισότητα, συμφωνία και τα αντίθετά τους (ὁ αὐτός, ὅμοιος, ἀνόμοιος, ἴσος, ἄνισος, σύμφωνος, ἐναντίος, κ.ά.)

ΛΥΣ 18.11Παυσανίας ἤρξατο εὔνους εἶναι τῷ δήμῳ || ο Παυσανίας άρχισε να δείχνει συμπάθεια προς τους δημοκρατικούς.

ΘΟΥΚ 1.33.3 καὶ οὐκ αἰσθάνεται […] καὶ τοὺς Κορινθίους […] ὑμῖν ἐχθροὺς ὄντας || δεν αντιλαμβάνεται ότι και οι Κορίνθιοι είναι εχθροί σας.

ΞΕΝ ΚΠαιδ 7.5.50 Ὑρκάνιοι μὲν πρῶτοι φίλοι ἡμῖν ἐγένοντο || οι Υρκάνιοι πρώτοι έγιναν φίλοι μας.

ΘΟΥΚ 1.53.4 Κερκυραίοις δὲ τοῖσδε ξυμμάχοις οὖσι βοηθοὶ ἤλθομεν || ήρθαμε για να βοηθήσουμε αυτούς εδώ τους Κερκυραίους που είναι σύμμαχοί μας.

ΠΛ Νομ 715c τοὺς δ᾽ ἄρχοντας λεγομένους νῦν ὑπηρέτας τοῖς νόμοις ἐκάλεσα || κι αυτούς που τώρα ονομάζονται άρχοντες τους αποκάλεσα υπηρέτες των νόμων.

ΙΣΟΚΡ 8.22 νῦν μὲν γὰρ εἰκότως φοβοῦνται γείτονα ποιήσασθαι τὴν πόλιν ταῖς αὑτῶν δυναστείαις || γιατί τώρα δικαιολογημένα φοβούνται να κάνουν την πόλη μας γείτονα της επικράτειάς τους.

ΞΕΝ Ελλ 2.3.39 ᾔδειν γὰρ ὅτι […] οἱ ὅμοιοι τούτῳ φοβήσοιντο, φοβούμενοι δὲ ἐναντίοι τῇδε τῇ πολιτείᾳ ἔσοιντο || γιατί ήξερα ότι οι όμοιοί του θα φοβηθούν, κι από το φόβο τους θα γίνουν εχθροί αυτού του καθεστώτος.

ΔΗΜ 15.7 ἀκόλουθος τοίνυν ὁ νῦν λόγος ἐστί μοι τῷ τότε ῥηθέντι || ο τωρινός λοιπόν λόγος μου είναι σύμφωνος με όσα είπα τότε.

ΞΕΝ ΚΑναβ 7.2.5 Ἀρίσταρχος […] διάδοχος Κλεάνδρῳ || ο Αρίσταρχος, ο διάδοχος του Κλέανδρου.

ΛΥΣ 25.15 εἰ πάντες τὴν αὐτὴν γνώμην ἔσχον ἐμοί || αν όλοι είχαν την ίδια γνώμη με μένα.

Πολλά από τα παραπάνω επίθετα συντάσσονται συχνά και με γενική κτητική ή αντικειμενική:

ΞΕΝ ΚΑναβ 2.5.39 ὅσοι ἦτε Κύρου φίλοι || όσοι ήσασταν φίλοι του Κύρου.

ΘΟΥΚ 8.53.2 τῶν Ἀλκιβιάδου ἅμα ἐχθρῶν διαβοώντων || ενώ συγχρόνως οι εχθροί του Αλκιβιάδη φώναζαν.

ΘΟΥΚ 2.42.2 οὐκ ἂν πολλοῖς τῶν Ἑλλήνων ἰσόρροπος ὥσπερ τῶνδε ὁ λόγος τῶν ἔργων φανείη || δεν θα μπορούσε για πολλούς Έλληνες να αποδειχθεί ο λόγος ισάξιος με τα έργα τους, όπως γι' αυτούς εδώ.

(β) αναφορά και προσδιορίζει συνήθως επίθετα που δηλώνουν ικανότητα, σύγκριση, καταλληλότητα ή κατάσταση (δοτική της αναφοράς).

ΞΕΝ ΚΠαιδ 2.3.6 ἐγὼ δ᾽ […] οὔτε ποσίν εἰμι ταχὺς οὔτε χερσὶν ἰσχυρός || εγώ δεν είμαι ούτε γρήγορος στα πόδια ούτε ισχυρός στα χέρια.

ΘΟΥΚ 5.43.2 Ἀλκιβιάδης ὁ Κλεινίου, ἀνὴρ ἡλικίᾳ μὲν ἔτι τότε ὢν νέος || ο Αλκιβιάδης, ο γιος του Κλεινία, άντρας που τότε ήταν ακόμη νέος στην ηλικία.

ΘΟΥΚ 7.77.2 κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑμῶν οὔτε ῥώμῃ προφέρων […] οὔτ' εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι || κι εγώ ασφαλώς, ενώ ούτε ξεπερνώ σε δύναμη κανέναν από σας, ούτε και με λογαριάζουν ότι υστερώ κάπως σε ευτυχία έναντι οποιουδήποτε.

(γ) τον βαθμό κατά τον οποίο διαφοροποιείται κάτι από κάτι άλλο, όταν προσδιορίζει συγκριτικούς (σπανιότερα υπερθετικούς) βαθμούς επιθέτων επιτείνοντας τη σημασία τους (δοτική του μέτρου ή της διαφοράς).

ΔΗΜ 5.2 δυσκόλου δ' ὄντος φύσει καὶ χαλεποῦ τοῦ βουλεύεσθαι, ἔτι πολλῷ χαλεπώτερον ὑμεῖς αὐτὸ πεποιήκατε || κι ενώ το να συζητά κανείς και να παίρνει αποφάσεις είναι από τη φύση του ενοχλητικό και δύσκολο, εσείς το έχετε καταστήσει αυτό πολύ δυσκολότερο.

ΛΥΣ 24.16 τοὺς πολλῷ πλείω τῶν ἀναγκαίων κεκτημένους || αυτούς που κατέχουν αγαθά πολύ περισσότερα από τα αναγκαία.

ΞΕΝ ΚΑναβ 4.7.23 πολλῷ μείζων ἐγίγνετο ἡ βοὴ ὅσῳ δὴ πλείους ἐγίγνοντο || η βοή γινόταν πολύ δυνατότερη, όσο αυξανόταν ο αριθμός των ανδρών.

ΞΕΝ ΚΑναβ 1.2.25 Ἐπύαξα […] προτέρα Κύρου πέντε ἡμέραις εἰς Ταρσοὺς ἀφίκετο || η Επύαξα έφτασε στην Ταρσό πέντε μέρες πριν από τον Κύρο.

§2.27. Η δοτική με επιρρήματα. Η δοτική που προσδιορίζει επιρρήματα έχει λειτουργίες ανάλογες με τη δοτική που συνοδεύει επίθετα. Συγκεκριμένα μπορεί να δηλώνει:

(α) το αντικείμενο της ενέργειας του επιρρήματος (δοτική αντικειμενική), όταν προσδιορίζει επιρρήματα τα οποία παράγονται ή σημασιολογικά αντιστοιχούν σε επίθετα που συντάσσονται με δοτική αντικειμενική.

ΘΟΥΚ 1.48.2 καὶ ἅμα ἕῳ πλέοντες καθορῶσι τὰς τῶν Κερκυραίων ναῦς μετεώρους || και κατά την αυγή, ενώ έπλεαν, βλέπουν τα πλοία των Κερκυραίων στο ανοιχτό πέλαγος.

ΛΥΣ 24.7 τοὺς ἄλλους τοὺς ὁμοίως ἐμοὶ διακειμένους || τους άλλους που είναι στην ίδια κατάσταση με μένα.

ΠΛ Νομ 844e ἑπομένως τῷ νόμῳ || σύμφωνα με το νόμο.

ΙΣΟΚΡ 7.31 παραπλησίως δὲ τοῖς εἰρημένοις καὶ τὰ πρὸς σφᾶς αὐτοὺς διῴκουν || με τρόπο παρόμοιο με όσα ειπώθηκαν συμπεριφέρονταν και στις μεταξύ τους σχέσεις.

(β) αναφορά, όταν προσδιορίζει τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα, σύγκριση, καταλληλότητα ή κατάσταση (δοτική της αναφοράς).

ΔΗΜ 11.2 ἀλλὰ (χρὴ) καὶ σώμασι καὶ χρήμασι καὶ ναυσὶ καὶ πᾶσιν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἀφειδῶς ὁρμῆσαι πρὸς τὸν πόλεμον || αλλά πρέπει να μπείτε πρόθυμα στον πόλεμο διαθέτοντας ανθρώπους και χρήματα και πλοία και γενικώς τα πάντα.

ΛΥΚΟΥΡ Λεωκ 75 καὶ πῶς ἔχετε ταῖς διανοίαις(περὶ τούτων), θεωρήσατε || παρατηρήστε πώς σκέφτεστε (γι' αυτά τα ζητήματα).

(γ) το μέτρο ή τη διαφορά, όταν προσδιορίζει συγκριτικούς βαθμούς επιρρημάτων επιτείνοντας τη σημασία τους (δοτική του μέτρου ή της διαφοράς).

ΛΥΣ 18.6 καὶ οὐ πολλῷ χρόνῳ ὕστερον Νικήρατος […] ὑπὸ τῶν τριάκοντα ἀπέθανεν || κι όχι πολύ αργότερα ο Νικήρατος εκτελέστηκε από τους τριάκοντα.

ΞΕΝ ΚΠαιδ 8.3.40 τοσούτῳ ἥδιον ζῶ ὅσῳ πλείω κέκτημαι || όσο περισσότερα έχω, τόσο πιο ευχάριστα ζω.

§2.28. Η δοτική ως επιρρηματικός προσδιορισμός μπορεί να δηλώνει:

(α) τόπο. Η επιρρηματική δοτική του τόπου χρησιμοποιείται κυρίως στην ποίηση, ενώ στην πεζογραφία επιβιώνει μόνο με κύρια ονόματα, π.χ. Πυθοῖ, Ἰσθμοῖ, Ὀλυμπίασι, Σαλαμῖνι, Ἀθήνησι, Μαραθῶνι, Φαληροῖ, κλπ, καθώς και στις δοτικές κάποιων ονομάτων ή αντωνυμιών που έχουν καταντήσει επιρρήματα, όπως τῇδε, ταύτῃ, ἐκείνῃ, ἄλλῃ, ᾗ, πάντῃ, κύκλῳ κλπ. Στον πεζό λόγο για να εντοπιστεί η θέση κάποιου πράγματος ή γεγονότος προτιμάται η εμπρόθετη εκφορά ἐν + δοτική, συχνά και στην περίπτωση των κυρίων ονομάτων.

ΣΟΦ ΟΤ 1451 ἀλλ᾽ ἔα με ναίειν ὄρεσιν || αλλά άφησέ με να κατοικώ στα βουνά.

ΘΟΥΚ 1.73.4 φαμὲν γὰρ Μαραθῶνί τε μόνοι προκινδυνεῦσαι τῷ βαρβάρῳ || ισχυριζόμαστε ότι μόνοι εμείς στον Μαραθώνα τολμήσαμε να αντιμετωπίσουμε τους βαρβάρους. Πρβ. ΘΟΥΚ 1.18.1 ἡ ἐν Μαραθῶνι μάχη Μήδων πρὸς Ἀθηναίους.

ΘΟΥΚ 5.18.10 στήλας δὲ στῆσαι Ὀλυμπίασι καὶ Πυθοῖ καὶ Ἰσθμοῖ καὶ Ἀθήνησιν ἐν πόλει καὶ ἐν Λακεδαίμονι ἐν Ἀμυκλαίῳ || και να στήσουν στήλες (με τη συνθήκη) στην Ολυμπία και στους Δελφούς και στον Ισθμό και στην Αθήνα στην ακρόπολη και στη Σπάρτη στο Αμύκλαιο.

ΞΕΝ Απομν 2.9.1 οἶδα δέ ποτε αὐτὸν καὶ Κρίτωνος ἀκούσαντα, ὡς χαλεπὸν ὁ βίος Ἀθήνησιν εἴη ἀνδρὶ βουλομένῳ τὰ ἑαυτοῦ πράττειν || γνωρίζω ότι αυτός κάποτε άκουσε και από τον Κρίτωνα πόσο δύσκολη είναι η ζωή στην Αθήνα για κάποιον που θέλει να ασχολείται μόνο με τις προσωπικές του υποθέσεις.

ΘΟΥΚ 1.109.4 ξηράνας τὴν διώρυχα καὶ παρατρέψας ἄλλῃ τὸ ὕδωρ || αφού αποξήρανε τη διώρυγα και έκανε εκτροπή του νερού του ποταμού προς άλλη κατεύθυνση.

ΞΕΝ Ελλ 5.2.4 τάφρον ὤρυττε κύκλῳ περὶ τὴν πόλιν || έσκαβε τάφρο ολόγυρα στην πόλη.

(β) χρόνο. Ειδικότερα η δοτική του χρόνου ορίζει το ακριβές χρονικό σημείο κατά το οποίο συνέβη κάτι, γι' αυτό κανονικά συνοδεύεται από επιθετικό προσδιορισμό, ο οποίος την καθιστά ακριβέστερη.

ΞΕΝ Ελλ 1.6.1 τῷ δ' ἐπιόντι ἔτει […]ἔπεμψαν ἐπὶ τὰς ναῦς Καλλικρατίδαν || την επόμενη χρονιά οι Λακεδαιμόνιοι έστειλαν αρχηγό του στόλου τον Καλλικρατίδα.

ΘΟΥΚ 7.78.4 καὶ ταύτῃ μὲν τῇ ἡμέρᾳ […] ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι· τῇ δ' ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο || αυτή τη μέρα οι Αθηναίοι κατασκήνωσαν για τη νύχτα κοντά σ' έναν λόφο· και την επομένη ξεκίνησαν την πορεία τους με την αυγή.

ΔΗΜ 7.36 ἅπαντες γὰρ ἴσμεν τίνι μηνὶ καὶ τίνι ἡμέρᾳ ἡ εἰρήνη ἐγένετο || όλοι γνωρίζουμε ποιον μήνα και ποια μέρα έγινε η συνθήκη ειρήνης.

ΛΥΣ 13.10 ὃν τῷ προτέρῳ ἔτει στρατηγὸν χειροτονηθέντα ἀπεδοκιμάσατε || αυτόν που την προηγούμενη χρονιά, ενώ είχε εκλεγεί στρατηγός, τελικά κατά τη δοκιμασία του από τη Βουλή τον απορρίψατε.

ΔΗΜ 21.156 Παναθηναίοις κεχορήγηκα || στα Παναθήναια υπήρξα χορηγός.

(γ) όργανο ή μέσο.

ΛΥΣ 3.8 ἐπειδὴ δὲ αὐτὸν ἠμυνάμην, ἐκστὰς ἔβαλλέ με λίθοις || κι όταν προσπάθησα να τον αντιμετωπίσω, απομακρύνθηκε και άρχισε να με χτυπά με πέτρες.

ΞΕΝ 2.4.12 ἦν δὲ ᾠκοδομημένον (τὸ τεῖχος) πλίνθοις ὀπταῖς || (το τείχος) ήταν κατασκευασμένο με ψημένες πλίνθους.

ΠΛ Πολ 407d οὐκοῦν […] φῶμεν καὶ Ἀσκληπιὸν […] φαρμάκοις τε καὶ τομαῖς τὰ νοσήματα ἐκβάλλοντα; || να ισχυριστούμε, λοιπόν, ότι και ο Ασκληπιός με φάρμακα και διατομές έβγαλε από πάνω τους την αρρώστια;

ΛΥΣ 24.3 οἶμαι δεῖν […] τὰ τοῦ σώματος δυστυχήματα τοῖς τῆς ψυχῆς ἐπιτηδεύμασιν ἰᾶσθαι || είμαι της γνώμης ότι πρέπει κανείς να θεραπεύει τα σωματικά ελαττώματα με τα προτερήματα της ψυχής.

ΘΟΥΚ 2.65.3 οὐ μέντοι πρότερόν γε οἱ ξύμπαντες ἐπαύσαντο ἐν ὀργῇ

ἔχοντες αὐτὸν πρὶν ἐζημίωσαν χρήμασιν || όμως ο θυμός του πλήθος απέναντι στον Περικλή δεν καταλάγιασε, παρά μόνο αφού τον τιμώρησαν με πρόστιμο.

Εδώ θα πρέπει να ενταχθούν και κάποιες δοτικές που δηλώνουν σύμφωνα με τι συμβαίνει κάτι ή με ποιο κριτήριο κρίνεται.

ΑΙΣΧΙΝ 1.4 διοικοῦνται δ' αἱ μὲν τυραννίδες καὶ ὀλιγαρχίαι τοῖς τρόποις τῶν ἐφεστηκότων, αἱ δὲ πόλεις αἱ δημοκρατούμεναι τοῖς νόμοις τοῖς κειμένοις || οι τυραννίδες και οι ολιγαρχίες διοικούνται σύμφωνα με τη θέληση αυτών που βρίσκονται στην εξουσία, ενώ οι δημοκρατικές σύμφωνα με τους θεσπισμένους νόμους.

ΔΗΜ 34.48 πολὺ δικαιότερόν ἐστιν τοῖς ἐξ ἀρχῆς ῥηθεῖσι τεκμαίρεσθαι μᾶλλον ἢ τοῖς ὕστερον τεκταινομένοις || είναι πολύ πιο δίκαιο να βγάλετε συμπεράσματα με βάση την αρχική μαρτυρία του, παρά με βάση τα εκ των υστέρων κατασκευασμένα ψεύδη του.

ΞΕΝ Ιερ 1.17 τούτῳ κρίνουσιν οἱ πλεῖστοι ἥδιον ἡμᾶς καὶ πίνειν καὶ ἐσθίειν τῶν ἰδιωτῶν || με βάση το εξής κριτήριο κρίνουν οι περισσότεροι ότι εμείς (οι τύραννοι) ευχαριστιόμαστε και το ποτό και το φαγητό περισσότερο από τους απλούς ανθρώπους.

(δ) τρόπο ή τις συνθήκες υπό τις οποίες συμβαίνει κάτι. Πολλές δοτικές του τρόπου έχουν καταντήσει σχεδόν επιρρήματα: βίᾳ, σπουδῇ, λόγῳ, ἔργῳ, προφάσει, τῇ ἀληθείᾳ, σιγῇ, σιωπῇ, δρόμῳ, ἰδίᾳ, δημοσίᾳ, πεζῇ, τῷδε/τούτῳ τῷ τρόπῳ, τῇδε, ταύτῃ, ἄλλῃ, κλπ.

ΘΟΥΚ 4.127.1 οἱ δὲ βάρβαροι […] πολλῇ βοῇ καὶ θορύβῳ προσέκειντο || οι βάρβαροι επιτέθηκαν με πολλή βοή και θόρυβο.

ΘΟΥΚ 1.86.3 ἀλλὰ τιμωρητέα ἐν τάχει καὶ παντὶ σθένει || αλλά πρέπει να τους βοηθήσουμε γρήγορα και με όλη μας την δύναμη.

ΞΕΝ Αγ 1.31 τοῖς δὲ πελτασταῖς εἶπε δρόμῳ ὑφηγεῖσθαι || και διέταξε τους πελταστές να προπορεύονται τρέχοντας.

ΘΟΥΚ 1.93.1 τούτῳ τῷ τρόπῳ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν πόλιν ἐτείχισαν ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ || με αυτόν τον τρόπο οι Αθηναίοι τείχισαν την πόλη τους μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα.

ΛΥΣ 2.61 ἐκείνων δὲ τῶν ἀνδρῶν ἄξιον καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ μεμνῆσθαι || αξίζει όμως και ιδιωτικά και δημόσια να φέρνει κανείς στην μνήμη του εκείνους τους άντρες.

ΠΛ Συμπ 189c ἄλλῃ γέ πῃ ἐν νῷ ἔχω λέγειν || κάπως αλλιώς σκέφτομαι να μιλήσω.

ΘΟΥΚ 1.4.1 Μίνως γὰρ παλαίτατος ὧν ἀκοῇ ἴσμεν ναυτικὸν ἐκτήσατο || ο Μίνωας είναι ο πιο παλιός, απ' όσους έχουμε ακουστά, που απέκτησε ναυτική δύναμη.

(ε) συνοδεία. Δηλώνει τη συμμετοχή κάποιου στις ενέργειες του υποκειμένου. Χρησιμοποιείται πολύ συχνά για στρατιωτικές δυνάμεις.

ΞΕΝ ΚΑναβ 1.7.14 ἐντεῦθεν δὲ Κῦρος ἐξελαύνει […] συντεταγμένῳ τῷ στρατεύματι παντί || από εκεί ο Κύρος προέλασε με όλο το στράτευμά του σε παράταξη.

ΘΟΥΚ 1.26.4 στρατεύουσιν ἐπ' αὐτοὺς οἱ Κερκυραῖοι τεσσαράκοντα ναυσί || οι Κερκυραίοι εκστρατεύουν εναντίον τους με σαράντα πλοία.

ΞΕΝ ΚΑναβ 7.3.43 ἐγὼ μὲν ἡγήσομαι τοῖς ἵπποις || εγώ θα προπορευθώ με το ιππικό.

Συχνά η δοτική της συνοδείας προσδιορίζεται από την οριστική αντωνυμία αὐτός, η οποία λειτουργεί ως κατηγορηματικός προσδιορισμός της.

ΘΟΥΚ 7.25.4 μίαν μὲν ναῦν λαμβάνουσιν αὐτοῖς ἀνδράσι || κατέλαβαν ένα πλοίο μαζί με τους ναύτες του.

ΞΕΝ ΚΠαιδ 3.3.40 εἶπεν […] ἥκειν εἰς τὰς τάξεις αὐτοῖς στεφάνοις || τους διέταξε να παραταχθούν στην θέση τους φορώντας τα στεφάνια τους.

(στ) αιτία. Συνήθως συνοδεύει ρήματα που δηλώνουν ψυχικό πάθος, όπως: χαίρω, ἥδομαι, ἄχθομαι, λυποῦμαι, ὀργίζομαι, αἰσχύνομαι, ἀγανακτῶ, ἀθυμῶ, χαλεπαίνω, χαλεπῶς φέρω, ἀπορῶ, θαυμάζω, κλπ.

ΞΕΝ 2.2.21 οὐ γὰρ ἔτι ἐνεχώρει μέλλειν διὰ τὸ πλῆθος τῶν ἀπολλυμένων τῷ λιμῷ || δεν χωρούσε πλέον άλλη αναβολή, γιατί ήταν μεγάλος ο αριθμός αυτών που πέθαιναν από την πείνα.

ΔΗΜ 54.67 ἀλλ' αἰσχροκερδίᾳ καὶ πλεονεξίᾳ καὶ ὕβρει […] ταῦτα φανήσονται πράττοντες || αλλά θα αποδειχθεί ότι οι πράξεις τους έχουν ως κίνητρο την αισχροκέρδια και την πλεονεξία και την αλαζονία.

ΘΟΥΚ 8.48.3 καὶ ὁ μὲν ὄχλος, εἰ καί τι παραυτίκα ἤχθετο τοῖς πρασσομένοις, || και το πλήθος, αν και δυσανασχετούσε κάπως αρχικά για τις διαπραγματεύσεις.

ΞΕΝ 1.3.3 μὴ θαυμάζετε ὅτι χαλεπῶς φέρω τοῖς παροῦσι πράγμασιν || μην απορείτε που στενοχωριέμαι για την παρούσα κατάσταση.

ΘΟΥΚ 1.129.1 Ξέρξης δὲ ἥσθη τε τῇ ἐπιστολῇ καὶ ἀποστέλλει Ἀρτάβαζον τὸν Φαρνάκου ἐπὶ θάλασσαν || ο Ξέρξης ευχαριστήθηκε από την επιστολή και στέλνει τον Αρτάβαζο τον γιο του Φαρνάκη στην παραθαλάσσια περιοχή.

ΔΗΜ 45.67 μᾶλλον ἄξιον ὀργίλως ἔχειν τοῖς μετ' εὐπορίας πονηροῖς ἢ τοῖς μετ' ἐνδείας || είναι σωστό να οργίζεται κανείς περισσότερο με τους κακούς που είναι πλούσιοι παρά με τους κακούς που είναι φτωχοί.

Η δοτική της αιτίας μπορεί να δηλώνει και το τελικό αίτιο (δοτική του σκοπού). Πρόκειται για χρήση αρκετά σπάνια, καθώς συνήθως για τη δήλωση του σκοπού προτιμάται η εμπρόθετη εκφορά ἐπὶ + δοτική. Η απρόθετη δοτική του σκοπού είναι χαρακτηριστική κυρίως του ύφους του Θουκυδίδη.

ΘΟΥΚ 6.33.2 Ἀθηναῖοι γὰρ ἐφ᾽ ὑμᾶς […] ὥρμηνται, πρόφασιν μὲν Ἐγεσταίων ξυμμαχίᾳ καὶ Λεοντίνων κατοικίσει, τὸ δὲ ἀληθὲς Σικελίας ἐπιθυμίᾳ || οι Αθηναίοι εκστρατεύουν εναντίον σας, φαινομενικά λόγω της συμμαχίας τους με τους Εγεσταίους και για να εγκαταστήσουν πάλι στον τόπο τους τους Λεοντίνους, στην πραγματικότητα όμως επειδή επιθυμούν να κατακτήσουν την Σικελία.

ΘΟΥΚ 3.82.1 πολεμουμένων δὲ καὶ ξυμμαχίας ἅμα ἑκατέροις τῇ τῶν ἐναντίων κακώσει καὶ σφίσιν αὐτοῖς ἐκ τοῦ αὐτοῦ προσποιήσει ῥᾳδίως αἱ ἐπαγωγαὶ τοῖς νεωτερίζειν τι βουλομένοις ἐπορίζοντο || τώρα όμως που (η Αθήνα και η Σπάρτη) βρίσκονταν σε πόλεμο και υπήρχαν συμμαχίες με την μία ή την άλλη πλευρά, όσοι ήθελαν να ανατρέψουν το καθεστώς (στις διάφορες πόλεις) εύκολα εξασφάλιζαν τη βοήθεια των συμμάχων τους, για να κατατροπώσουν τους αντιπάλους τους και συγχρόνως να ενισχύσουν την παράταξή τους.

(ζ) αναφορά. Πολύ συχνά προσδιορίζει ρήματα που δηλώνουν σύγκριση ή διαφορά.

ΘΟΥΚ 2.34.6 ἀνὴρ ᾑρημένος ὑπὸ τῆς πόλεως, ὃς ἂν γνώμῃ τε δοκῇ μὴ ἀξύνετος εἶναι καὶ ἀξιώσει προήκῃ || ένας άντρας εκλεγμένος από την πόλη, όποιος θεωρηθεί ότι είναι συνετός και ξεχωρίζει για το κύρος του.

ΘΟΥΚ 2.39.1 διαφέρομεν δὲ καὶ ταῖς τῶν πολεμικῶν μελέταις τῶν ἐναντίων || διαφέρουμε όμως από τους αντιπάλους μας και ως προς την πολεμική εξάσκηση.

ΛΥΣ 24.13 τοσοῦτον δὲ διενήνοχεν ἀναισχυντίᾳ τῶν ἁπάντων ἀνθρώπων, || αλλά τόσο πολύ έχει ξεπεράσει σε αδιαντροπιά όλους τους ανθρώπους.

ΛΥΚΟΥΡ Λεωκ 132ἀλλὰ Λεωκράτης τοσοῦτον ὑπερβέβληκε δειλίᾳ, ὥστε τὴν πατρίδα τοῖς πολεμίοις ἐγκατέλιπε || ο Λεωκράτης όμως υπήρξε τόσο υπερβολικός στη δειλία του, ώστε εγκατέλειψε την πατρίδα στους εχθρούς.

ΛΥΚΟΥΡ Λεωκ 108 Λακεδαιμόνιοι […] τῇ δ᾽ ἀνδρείᾳ πολὺ πάντων διήνεγκαν || οι Λακεδαιμόνιοι ξεπέρασαν κατά πολύ στην ανδρεία όλους τους ανθρώπους.

(η) μέτρο ή διαφορά.

ΞΕΝ ΚΑναβ 1.7.12 Ἀβροκόμας δὲ ὑστέρησε τῆς μάχης ἡμέραις πέντε || ο Αβροκόμας έφτασε καθυστερημένος πέντε μέρες μετά την μάχη.

ΛΥΣ 2.34 οὐ πολλαῖςδ' ὕστερον ἡμέραις ἦλθε καὶ ἡ πεζὴ στρατιά || λίγες μέρες αργότερα έφτασε και το πεζικό στράτευμα.

ΘΟΥΚ 5.47.10 Ἀργείους δὲ […] ἰόντας Ἀθήναζε δέκα ἡμέραις πρὸ Παναθηναίων τῶν μεγάλων || και οι Αργείοι […] πηγαίνοντας στην Αθήνα δέκα μέρες πριν από τα μεγάλα Παναθήναια.

§2.29. Δοτική προσωπική. Η δοτική προσωπική, όπως δηλώνει και το όνομά της, φανερώνει το πρόσωπο το οποίο αφορά το περιεχόμενο της πρότασης (πρβ. τη νεοελληνική γενική προσωπική). Η δοτική προσωπική, επομένως, προσδιορίζει το σύνολο του περιεχομένου της πρότασης και όχι έναν συγκεκριμένο όρο της. Είναι συχνή η εμφάνισή της σε προτάσεις με απρόσωπα ρήματα ή απρόσωπες εκφράσεις, όπου συσχετίζει το γενικό περιεχόμενο τη πρότασης με ένα συγκεκριμένο πρόσωπο.

ΔΗΜ 60.1 τοὺς ἐν τῷδε τῷ τάφῳ κειμένους […] ἔδοξεν τῇ πόλει δημοσίᾳ θάπτειν || η πόλη αποφάσισε να θάψει με δημόσια δαπάνη τους νεκρούς που κείτονται σε αυτόν εδώ τον τάφο.

ΛΥΚΟΥΡ Λεωκ 84 Πελοποννησίοις[…] ἔδοξε στρατεύειν ἐπὶ τὴν πόλιν ἡμῶν || οι Πελοποννήσιοι αποφάσισαν να εκστρατεύσουν ενάντια στην πόλη μας.

ΛΥΣ 25.34 τοῦτο μὲν οὖν οὐ χαλεπὸν τῷ βουλομένῳ κατανοῆσαι || αυτό λοιπόν δεν είναι δύσκολο, για όποιον θέλει, να το κατανοήσει.

ΛΥΣ 31.20 ῥᾴδιόν ἐστιν ὑμῖν γνῶναι ὁποῖός τις ἦν περὶ αὐτήν || είναι εύκολο να καταλάβετε πώς συμπεριφέρθηκε προς αυτήν.

ΛΥΣ 6.3 ἀδύνατον δὲ καὶ ὑμῖν ἐστι […] ἢ κατελεῆσαι ἢ καταχαρίσασθαι Ἀνδοκίδῃ || και για σας είναι αδύνατο να δείξετε μεγαλύτερο οίκτο και εύνοια προς τον Ανδοκίδη (ενν. απ' ό,τι επιβάλλει το δίκαιο).

Η δοτική προσωπική όμως εμφανίζεται και σε προτάσεις με προσωπικά ρήματα, στις οποίες αναλαμβάνει ποικίλες λειτουργίες. Συγκεκριμένα, μπορεί να δηλώνει:

(α) τον κάτοχο ή τον φορέα του υποκειμένου του ρήματος (δοτική προσωπική κτητική) με ρήματα υπαρκτικά, όπως: εἰμί, ὑπάρχω, γίγνομαι.

ΘΟΥΚ 1.86.3 ἄλλοις μὲν γὰρ χρήματά ἐστι πολλὰ καὶ νῆες καὶ ἵπποι, ἡμῖν δὲ ξύμμαχοι ἀγαθοί || γιατί άλλοι μπορεί να έχουν χρήματα πολλά και ναυτικό και ιππικό, εμείς όμως έχουμε γενναίους συμμάχους.

ΞΕΝ ΚΑναβ 3.2.10 ἐτύγχανον λέγων ὅτι πολλαὶ καὶ καλαὶ ἐλπίδες ἡμῖν εἶεν σωτηρίας || τώρα μόλις έλεγα ότι έχουμε πολλές και βάσιμες ελπίδες να σωθούμε.

ΞΕΝ ΚΑναβ 2.2.11ὑπάρχει γὰρ νῦν ἡμῖν οὐδὲν τῶν ἐπιτηδείων || γιατί τώρα δεν έχουμε καθόλου εφόδια.

ΔΗΜ 4.4 τό τε πλῆθος τῆς ὑπαρχούσης αὐτῷ δυνάμεως || το πλήθος της στρατιωτικής δύναμης που έχει.

ΠΛ Νομ 341c νῖκαι δὲ ἀνθρώποις πολλαὶ δὴ τοιαῦται γεγόνασίν τε καὶ ἔσονται || οι άνθρωποι είχαν πολλές τέτοιες νίκες και θα έχουν.

ΞΕΝ Απομν 3.11.1γυναικὸς δέ ποτε οὔσης ἐν τῇ πόλει καλῆς, ᾗ ὄνομα ἦν Θεοδότη || όταν κάποτε βρισκόταν στην πόλη μια όμορφη γυναίκα που την έλεγαν Θεοδότη.

ΞΕΝ ΚΑναβ 3.4.10ὄνομα δὲ ἦν τῇ πόλει Μέσπιλα || και το όνομα της πόλης ήταν Μέσπιλα.

(β) το πρόσωπο προς ωφέλεια ή βλάβη του οποίου συμβαίνει αυτό που δηλώνει η πρόταση (δοτική προσωπική χαριστική ή αντιχαριστική).

ΞΕΝ ΚΑναβ 1.1.9 ἄλλο δὲ στράτευμα αὐτῷ συνελέγετο ἐν Χερρονήσῳ || κι άλλο στράτευμα συγκεντρωνόταν γι' αυτόν στην Χερσόνησο.

ΔΗΜ 9.59 Φιλιστίδης μὲν ἔπραττε Φιλίππῳ || ο Φιλιστίδης ενεργούσε προς το συμφέρον του Φιλίππου.

ΞΕΝ Αγ 2.15 ἐκέλευσε […] στεφανοῦσθαι πάντας τῷ θεῷ || διέταξε να φορέσουν όλοι στεφάνια προς τιμήν του θεού.

ΠΛ Τιμ 17d εἴπομεν ὡς ἄρ᾽ αὐτοὺς δέοι φύλακας εἶναι μόνον τῆς πόλεως, […] δικάζοντας μὲν πρᾴως τοῖς ἀρχομένοις ὑπ᾽ αὐτῶν || είπαμε ότι αυτοί πρέπει να είναι μόνο φύλακες της πόλης, που θα απονέμουν με πραότητα δικαιοσύνη σε όσους βρίσκονται υπό την εξουσία τους.

ΘΟΥΚ 2.12.3 ἥδε ἡ ἡμέρα τοῖς Ἕλλησι μεγάλων κακῶν ἄρξει || αυτή εδώ η μέρα θα είναι αρχή μεγάλων συμφορών για τους Έλληνες.

ΞΕΝ Απομν 2.10.1 ἄν τίς σοι τῶν οἰκετῶν ἀποδρᾷ || αν σου αποδράσει κάποιος από τους δούλους σου.

(γ) το πρόσωπο προς αρέκεια ή δυσαρέσκεια, χαρά ή λύπη του οποίου συμβαίνει αυτό που δηλώνει η πρόταση (δοτική προσωπική ηθική). Η δοτική ηθική είναι συνήθως προσωπική αντωνυμία πρώτου ή δευτέρου προσώπου.

ΣΟΦ ΟΚ 81 Ὦ τέκνον, ἦ βέβηκεν ἡμὶν ὁ ξένος; || παιδί μου έφυγε ο ξένος και μας άφησε;

ΞΕΝ ΚΠαιδ 1.4.2ὑπερεφοβεῖτο μή οἱ ὁ πάππος ἀποθάνῃ || φοβόταν πολύ μήπως πεθάνει ο παππούς του και τον χάσει.

ΠΛ Απολ 20eκαί μοι, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μὴ θορυβήσητε || και, σας παρακαλώ, μην κάνετε θόρυβο, Αθηναίοι.

ΙΣΟΚΡ 15.4καί μοι τὴν γραφὴν ἀνάγνωθι || διάβασε, σε παρακαλώ, την καταγγελία.

Η δοτική ηθική μπορεί να συνοδεύεται από ένα επίθετο (συνήθως το επίθετο ἄσμενος) ή μια μετοχή (βουλόμενος, ἐθέλων, ἡδόμενος, ἀχθόμενος, προσδεχόμενος) που επιτείνουν τη σημασία της και λειτουργούν ως κατηγορηματικοί προσδιορισμοί της.

ΠΛ Φαιδ 78b ἐπανέλθωμεν, εἴ σοι ἡδομένῳ ἐστίν || ας επιστρέψουμε όμως στο θέμα, αν αυτό σου είναι ευχάριστο.

ΘΟΥΚ 4.85.3 εἰ μὴ ἀσμένοις ὑμῖν ἀφῖγμαι || αν έχω έλθει χωρίς να είμαι ευπρόσδεκτος από σας.

ΘΟΥΚ 2.3.2 τῷ γὰρ πλήθει τῶν Πλαταιῶν οὐ βουλομένῳ ἦν τῶν Ἀθηναίων ἀφίστασθαι || γιατί ο λαός των Πλαταιών δεν ήθελαν να αποστατήσουν από τους Αθηναίους.

ΔΗΜ 18.11 τῆς δὲ πομπείας ταύτης […] ὕστερον, ἂν βουλομένοις ᾖ τουτοισί, μνησθήσομαι || αν αυτοί εδώ (οι δικαστές) το επιθυμούν, θα υπενθυμίσω αργότερα αυτές τις αισχρολογίες.

ΘΟΥΚ 2.60.1 προσδεχομένῳ μοι τὰ τῆς ὀργῆς ὑμῶν ἔς με γεγένηται || τις περίμενα τις εκδηλώσεις της οργής σας εναντίον μου.

ΘΟΥΚ 6.46.2 τῷ μὲν Νικίᾳ προσδεχομένῳ ἦν τὰ παρὰ τῶν Ἐγεσταίων || ο Νικίας τα περίμενε τα άσχημα νέα από τους Εγεσταίους.

ΞΕΝ Ελλ 5.3.13 ἦν δὲ οὐ τῷ Ἀγησιλάῳ ἀχθομένῳ ταῦτα || αυτά δεν δυσαρεστούσαν τον Αγησίλαο.

(δ) το πρόσωπο που συμμετέχει συναισθηματικά σε αυτό που περιγράφει η πρόταση (δοτική προσωπική της συμπάθειας).

ΗΡΟΔ 1.80 διέφθαρτό τε τῷ Κροίσῳ ἡ ἐλπίς || του Κροίσου τού χάθηκαν οι ελπίδες.

ΠΛ Συμπ 215e πολύ μοι μᾶλλον ἢ τῶν κορυβαντιώντων ἥ τε καρδία πηδᾷ || η καρδιά μου χοροπηδά πολύ πιο έντονα απ' ό,τι των χορευτών που συμμετέχουν στις τελετές των Κορυβάντων.

(ε) το πρόσωπο που ενεργεί (δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου ή του ποιητικού αιτίου). Η συγκεκριμένη δοτική συνοδεύει συνήθως παθητικά ρήματα συντελικού χρόνου, τα ρηματικά επίθετα σε -τὸς και -τέος, και μερικά απρόσωπα ρήματα όπως μέλει, μεταμέλει, παρεσκεύασται, ὁμολογεῖται, κλπ.

ΛΥΣ 24.4 περὶ μὲν οὖν τούτων τοσαῦτά μοι εἰρήσθω || γι' αυτά λοιπόν τόσα μόνο ας έχουν ειπωθεί από μένα.

ΛΥΣ 25.2 οὐδὲ γὰρ πολλοστὸν μέρος τῶν ἐκείνοις πεπραγμένων εἰρήκασιν || γιατί δεν έχουν αναφέρει ούτε ένα ελάχιστο μέρος απ' όσα έχουν διαπραχθεί από εκείνους (τους Τριάκοντα).

ΞΕΝ Κυν 13.2 περὶ μὲν τῶν ματαίων πολλὰ αὐτοῖς γέγραπται || για ασήμαντα και ανώφελα θέματα έχουν γραφτεί πολλά από αυτούς.

ΙΣΟΚΡ 7.73 πρὸς γὰρ τὴν ἐκείνων ἀρετήν, ἀλλ' οὐ πρὸς τὴν τῶν τριάκοντα πονηρίαν ἁμιλλητέον ἡμῖν ἐστιν || γιατί εμείς πρέπει να συναγωνισθούμε εκείνους (τους προγόνους μας) στην αρετή και όχι τους Τριάκοντα στην κακία τους.

ΞΕΝ Ελλ 2.4.40 σκέψασθε εἰ ἄρα ἐπ' ἀνδρείᾳ ὑμῖν μέγα φρονητέον || αναλογιστείτε αν ίσως πρέπει να καμαρώνετε για την ανδρεία σας.

ΠΛ Κρ 47e ἆρ᾽ οὖν βιωτὸν ἡμῖν ἐστιν μετὰ μοχθηροῦ καὶ διεφθαρμένου σώματος; || άραγε αξίζει να ζούμε με αρρωστημένο και εντελώς κατεστραμμένο σώμα;

ΘΟΥΚ 1.46.1 οἱ δὲ Κορίνθιοι, ἐπειδὴ αὐτοῖς παρεσκεύαστο, ἔπλεον ἐπὶ τὴν Κέρκυραν || οι Κορίνθιοι, αφού τέλειωσαν τις προετοιμασίες τους, έπλεαν εναντίον της Κέρκυρας.

ΙΣΟΚΡ 5.23 μετέμελεν δ᾽ αὐτοῖς ἁπάντων τῶν εἰρημένων || μετάνιωναν για όλα όσα είχαν πει.

Σπάνιες είναι οι περιπτώσεις που η δοτική προσωπική του ποιητικού αιτίου συνοδεύει ρήματα τα οποία δεν είναι συντελικού χρόνου.

ΘΟΥΚ 2.41.4 τοῖς τε νῦν καὶ τοῖς ἔπειτα θαυμασθησόμεθα || θα μας θαυμάζουν και οι σύγχρονοι και οι μεταγενέστεροι.

ΘΟΥΚ 1.51.2 τοῖς δὲ Κερκυραίοις […] οὐχ ἑωρῶντο (αἱ Ἀθηναίων νῆες) || στους Κερκυραίους όμως δεν ήταν ορατά (τα αθηναϊκά πλοία).

(στ) το πρόσωπο κατά την κρίση του οποίου ή σε σχέση με το οποίο ισχύει το περιεχόμενο της πρότασης (δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου ή της αναφοράς). Συνήθως πρόκειται για τη δοτική της μετοχής ενός ρήματος κίνησης ή ενός ρήματος που σημαίνει κρίση.

ΠΛ Θεαιτ 152a οἷα μὲν ἕκαστα ἐμοὶ φαίνεται τοιαῦτα μὲν ἔστιν ἐμοί, οἷα δὲ σοί, τοιαῦτα δὲ αὖ σοί || ανάλογα με την εντύπωση που σχηματίζω εγώ για τα επιμέρους πράγματα, τέτοια είναι αυτά για μένα, και ανάλογα με την εντύπωση που σχηματίζεις γι' αυτά εσύ, τέτοια είναι αυτά για σένα.

ΞΕΝ Ελλ 2.1.27 ἦν ἡμέρα πέμπτη ἐπιπλέουσι τοῖς Ἀθηναίοις || ήταν η πέμπτη ημέρα από τότε που είχαν εκστρατεύσει οι Αθηναίοι.

ΘΟΥΚ 1.24.1 Ἐπίδαμνός ἐστι πόλις ἐν δεξιᾷ ἐσπλέοντι ἐς τὸν Ἰόνιον κόλπον || η Επίδαμνος είναι μια πολιτεία στα δεξιά όποιου μπαίνει στον Ιόνιο κόλπο.

ΞΕΝ ΚΑναβ 3.5.15ἔλεγον ὅτι […] ἡ δὲ (ὁδὸς) διαβάντι τὸν ποταμὸν πρὸς ἑσπέραν ἐπὶ Λυδίαν καὶ Ἰωνίαν φέροι || έλεγαν πως ο άλλος δρόμος, αν περάσει κανείς τον ποταμό, οδηγεί δυτικά στην Λυδία και την Ιωνία.

ΘΟΥΚ 2.49.5 τὸ μὲν ἔξωθεν ἁπτομένῳ σῶμα οὔτ' ἄγαν θερμὸν ἦν οὔτε χλωρόν || εξωτερικά το σώμα (του αρρώστου), για όποιον το άγγιζε, δεν ήταν ούτε υπερβολικά θερμό, ούτε υγρό.

ΑΙΣΧΙΝ 3.179 οὐκ οὖν ἄτοπον οὑτωσὶ διαλογιζομένοις, τὰς μὲν δωρεὰς νυνὶ πλείους εἶναι || δεν είναι παράδοξο λοιπόν, για όποιον σκέφτεται έτσι, τα τιμητικά δώρα (από μέρους της πολιτείας) να είναι τώρα περισσότερα.

ΘΟΥΚ 1.10.5 πρὸς τὰς μεγίστας δ᾽ οὖν καὶ ἐλαχίστας ναῦς τὸ μέσον σκοποῦντι οὐ πολλοὶ φαίνονται ἐλθόντες (ἐπὶ Τροίαν) || αν λοιπόν υπολογίσουμε τον μέσο όρο των ανδρών σε σχέση με τα μεγαλύτερα και τα μικρότερα πλοία, είναι φανερό ότι δεν πήγαν πολλοί στην Τροία.

Η μετοχή που συνοδεύει την δοτική προσωπική της αναφοράς, όπως και η μετοχή με τη δοτική ηθική, δίνει συχνά την εντύπωση ότι έχουμε μια απόλυτη χρονική μετοχή σε δοτική πτώση, ανάλογη προς τη γενική απόλυτη.

ΘΟΥΚ 3.29 ἡμέραι δὲ μάλιστα ἦσαν τῇ Μυτιλήνῃ ἑαλωκυίᾳ ἑπτὰ ὅτε ἐς τὸ Ἔμβατον κατέπλευσαν (= τῆς Μυτιλήνης ἑαλωκυίας) || είχαν περάσει επτά μέρες από την κατάληψη της Μυτιλήνης, όταν κατέπλευσαν στο Έμβατο.

ΘΟΥΚ 4.120.2 ἀποστᾶσι δ᾽ αὐτοῖς ὁ Βρασίδας διέπλευσε νυκτὸς ἐς τὴν Σκιώνην (=ἀποστάντων δ' αὐτῶν) || μετά την αποστασία των Σκιωναίων (από τους Αθηναίους) ο Βρασίδας έπλευσε νύχτα στη Σκιώνη.

ΠΛ Πρωτ 321c ἀποροῦντι δὲ αὐτῷἔρχεται Προμηθεύς (= ἀποτοῦντος δὲ αὐτοῦ) || την ώρα που εκείνος (ο Επιμηθέας) δεν ήξερε τι να κάνει, έρχεται ο Προμηθέας.