Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, ΠΕΡΙ ΑΝΤΙΔΟΣΕΩΣ

ΙΣΟΚΡ 15.278–280

Επιδίωξη του ρήτορα η απόκτηση φήμης για την εντιμότητά του

Ο Ισοκράτης, απαντώντας σε όσους τον επέκριναν για το είδος των ρητορικών λόγων στο οποίο επιδιδόταν ο ίδιος, δήλωσε ότι η χρησιμότητα της δικανικής ρητορικής, αλλά κυρίως της Γεωμετρίας ή της Αστρονομίας δεν έπρεπε ούτε να υπερτονίζεται ούτε να υποτιμάται. Εξαίροντας τη συμβολή της ρητορικής που δίδασκε ο ίδιος στην επίλυση των προβλημάτων του πρακτικού βίου και την ηθική βελτίωση του ατόμου, την προέβαλε ως την πλέον ουσιώδη γνώση και τη μόνη που άξιζε να ονομάζεται "φιλοσοφία". Ανάμεσα στις επιδιώξεις και τις επιλογές όσων μαθήτευαν σε αυτήν ήταν, κατά τον ρήτορα, και η ακόλουθη:

[278] Καὶ μὴν οὐδ’ ὁ πείθειν βουλόμενος ἀμελήσει τῆς
ἀρετῆς, ἀλλὰ τούτῳ μάλιστα προσέξει τὸν νοῦν, ὅπως
δόξαν ὡς ἐπιεικεστάτην λήψεται παρὰ τοῖς συμπολιτευο-
μένοις. τίς γὰρ οὐκ οἶδε καὶ τοὺς λόγους ἀληθεστέρους
δοκοῦντας εἶναι τοὺς ὑπὸ τῶν εὖ διακειμένων λεγομένους
ἢ τοὺς ὑπὸ τῶν διαβεβλημένων, καὶ τὰς πίστεις μεῖζον
δυναμένας τὰς ἐκ τοῦ βίου γεγενημένας ἢ τὰς ὑπὸ τοῦ
λόγου πεπορισμένας; ὥσθ’ ὅσῳ ἄν τις ἐρρωμενεστέρως
ἐπιθυμῇ πείθειν τοὺς ἀκούοντας, τοσούτῳ μᾶλλον ἀσκήσει
καλὸς κἀγαθὸς εἶναι καὶ παρὰ τοῖς πολίταις εὐδοκιμεῖν.

[279] Καὶ μηδεὶς ὑμῶν οἰέσθω τοὺς μὲν ἄλλους ἅπαντας
γιγνώσκειν ὅσην ἔχει ῥοπὴν εἰς τὸ πείθειν τὸ τοῖς κρίνουσιν
ἀρέσκειν, τοὺς δὲ περὶ τὴν φιλοσοφίαν ὄντας μόνους
ἀγνοεῖν τὴν τῆς εὐνοίας δύναμιν· πολὺ γὰρ ἀκριβέστερον
τῶν ἄλλων καὶ ταῦτ’ ἴσασι, [280] καὶ πρὸς τούτοις ὅτι τὰ
μὲν εἰκότα καὶ τὰ τεκμήρια καὶ πᾶν τὸ τῶν πίστεων εἶδος
τοῦτο μόνον ὠφελεῖ τὸ μέρος, ἐφ’ ᾧ ἂν αὐτῶν ἕκαστον τύχῃ
ῥηθέν, τὸ δὲ δοκεῖν εἶναι καλὸν κἀγαθὸν οὐ μόνον τὸν
λόγον πιστότερον ἐποίησεν, ἀλλὰ καὶ τὰς πράξεις τοῦ τὴν
τοιαύτην δόξαν ἔχοντος ἐντιμοτέρας κατέστησεν, ὑπὲρ οὗ
σπουδαστέον ἐστὶ τοῖς εὖ φρονοῦσι μᾶλλον ἢ περὶ τῶν
ἄλλων ἁπάντων.

***
Προς τούτοις εκείνος ο οποίος θέλει να πείθη, δεν θα παραμελήση την αρετήν, αλλά θα καταβάλη μεγίστην φροντίδα διά να αποκτήση πάρα πολύ μεγάλην φήμην μεταξύ των συμπολιτών του. Πράγματι ποίος δεν γνωρίζει ότι φαίνονται περισσότερον αληθοφανείς οι λόγοι εκείνων οι οποίοι έχουν μεγάλην υπόληψιν, παρά εκείνων οι οποίοι έχουν συκοφαντηθή και ότι έχουν μεγαλυτέραν δύναμιν αι αποδείξεις αι προερχόμεναι εκ του βίου των ανθρώπων παρά εκείναι αι οποίαι προέρχονται από την δύναμιν του λόγου; Ώστε όσον ζωηρότερον επιθυμήση τις να πείθη τους ακούοντας αυτόν, τόσον περισσότερον θα προσπαθήση να είναι έντιμος και να έχη αγαθήν φήμην μεταξύ των συμπολιτών του. 

Και κανείς από σας μη νομίση ότι οι μεν άλλοι όλοι γνωρίζουν πόσην δύναμιν έχει εις το πείθειν το να αρέσκη τις εις τους δικαστάς, μόνον δε εκείνοι οι οποίοι ασχολούνται με την φιλοσοφίαν αγνοούν την επίδρασιν της ευνοίας· διότι και ταύτα γνωρίζουν πολύ ακριβέστερον των άλλων, και προς τούτοις, ότι αι μεν πιθανότητες και αι αποδείξεις και όλα τα άλλα είδη των αποδείξεων ωφελούν μόνον εις την περίπτωσιν διά την οποίαν έκαστον τούτων έχει χρησιμοποιηθή, ενώ η φήμη της τιμιότητος όχι μόνον καθιστά τον λόγον περισσότερον αξιόπιστον, αλλά καθιστά εντιμοτέρας και τας πράξεις εκείνου, ο οποίος έχει την τοιαύτην φήμην, τον σκοπόν δε τούτον πρέπει οι σώφρονες να επιδιώκουν περισσότερον από όλα τα άλλα.