ΙΣΟΚΡ 6.1–5
Προοίμιον: παρά το νεαρό της ηλικίας του ο Αρχίδαμος αισθάνεται την υποχρέωση να αγορεύσει
Το 366 π.Χ η Σπάρτη οδηγήθηκε σε πολιτική απομόνωση, καθώς οι Πελοποννήσιοι σύμμαχοί της υπέγραψαν συνθήκη ειρήνης με τους Θηβαίους. Με αυτήν αναγνωριζόταν η ανεξαρτησία της Μεσσήνης, γεγονός που αποτελούσε τεράστιο πλήγμα για τα σπαρτιατικά συμφέροντα. Ο Ισοκράτης, που επιδίωκε να μην ενισχυθεί ακόμη περισσότερο η Θήβα, στον ομώνυμο λόγο παρουσιάζει τον Αρχίδαμο, γιο του βασιλιά της Σπάρτης Αγησίλαου Β´ και επίδοξο διάδοχο του θρόνου, να τοποθετείται αρνητικά απέναντι σε αυτήν την εξέλιξη και να προσπαθεί να τονώσει το ηθικό των συμπατριωτών του. Ακολουθεί απόσπασμα από το Προοίμιον του λόγου.
[1] Ἴσως τινὲς ὑμῶν θαυμάζουσιν ὅτι τὸν ἄλλον χρόνον
ἐμμεμενηκὼς τοῖς τῆς πόλεως νομίμοις ὡς οὐκ οἶδ’ εἴ τις
ἄλλος τῶν ἡλικιωτῶν, τοσαύτην πεποίημαι τὴν μεταβολὴν
ὥστε περὶ ὧν ὀκνοῦσιν οἱ πρεσβύτεροι λέγειν, περὶ τούτων
νεώτερος ὢν παρελήλυθα συμβουλεύσων. [2] ἐγὼ δ’, εἰ
μέν τις τῶν εἰθισμένων ἐν ὑμῖν ἀγορεύειν ἀξίως ἦν τῆς
πόλεως εἰρηκώς, πολλὴν ἂν ἡσυχίαν ἦγον· νῦν δ’ ὁρῶν
τοὺς μὲν συναγορεύοντας οἷς οἱ πολέμιοι προστάττουσι,
τοὺς δ’ οὐκ ἐρρωμένως ἐναντιουμένους, τοὺς δὲ παντάπα-
σιν ἀποσεσιωπηκότας, ἀνέστην ἀποφανούμενος ἃ γιγνώσκω
περὶ τούτων, αἰσχρὸν νομίσας, εἰ τὴν ἰδίαν τοῦ βίου τάξιν
διαφυλάττων περιόψομαι τὴν πόλιν ἀνάξια ψηφισαμένην
ἑαυτῆς.
[3] Ἡγοῦμαι δ’, εἰ καὶ περὶ τῶν ἄλλων πρέπει τοὺς
τηλικούτους σιωπᾶν, περί γε τοῦ πολεμεῖν ἢ μὴ προσήκειν
τούτους μάλιστα συμβουλεύειν, οἵπερ καὶ τῶν κινδύνων
πλεῖστον μέρος μεθέξουσιν, ἄλλως τε δὴ καὶ τοῦ γνῶναί τι
τῶν δεόντων ἐν κοινῷ καθεστῶτος ἡμῖν. [4] εἰ μὲν γὰρ ἦν
δεδειγμένον, ὥστε τοὺς μὲν πρεσβυτέρους περὶ ἁπάντων
εἰδέναι τὸ βέλτιστον, τοὺς δὲ νεωτέρους μηδὲ περὶ ἑνὸς
ὀρθῶς γιγνώσκειν, καλῶς ἂν εἶχεν ἀπείργειν ἡμᾶς τοῦ
συμβουλεύειν· ἐπειδὴ δ’ οὐ τῷ πλήθει τῶν ἐτῶν πρὸς τὸ
φρονεῖν εὖ διαφέρομεν ἀλλήλων, ἀλλὰ τῇ φύσει καὶ ταῖς
ἐπιμελείαις, πῶς οὐκ ἀμφοτέρων χρὴ τῶν ἡλικιῶν πεῖραν
λαμβάνειν, ἵν’ ἐξ ἁπάντων ὑμῖν ἐξῇ τῶν ῥηθέντων ἑλέσθαι
τὰ συμφορώτατα; [5] θαυμάζω δ’ ὅσοι τριήρων μὲν ἡγεῖ-
σθαι καὶ στρατοπέδων ἄρχειν ἀξιοῦσιν ἡμᾶς, ὑπὲρ ὧν μὴ
καλῶς βουλευσάμενοι πολλαῖς ἂν συμφοραῖς καὶ μεγάλαις
τὴν πόλιν περιβάλοιμεν, εἰπεῖν δ’ ἃ γιγνώσκομεν περὶ
ὧν ὑμεῖς μέλλετε κρίνειν οὐκ οἴονται δεῖν ἡμᾶς, ἐν οἷς
κατορθώσαντες μὲν ἅπαντας ὑμᾶς ὠφελήσομεν, διαμαρ-
τόντες δὲ τῆς ὑμετέρας γνώμης αὐτοὶ μὲν ἴσως φαυλότεροι
δόξομεν εἶναι, τὸ δὲ κοινὸν οὐδὲν ἂν ζημιώσαιμεν.
***
Ίσως μερικοί από σας παραξενεύονται, διότι, ενώ κατά τον άλλον χρόνον είχον μείνει πιστός εις τας συνηθείας της πόλεώς μας, όσον δεν γνωρίζω αν έμεινε κανείς άλλος εκ των συνομιλήκων μου, τώρα τόσον πολύ έχω μεταβληθή, ώστε έχω ανέλθει εις το βήμα, καίτοι είμαι νεώτερος, διά να σας είπω την γνώμην μου δι' εκείνα διά τα οποία οι πρεσβύτεροι διστάζουν να ομιλούν.
Εγώ, εάν μεν κάποιος εκ των συνηθισμένων να ομιλούν ενώπιόν σας είχε ομιλήσει επαξίως της πόλεως, θα ετήρουν απόλυτον σιωπήν. Τώρα, όμως, επειδή βλέπω άλλοι μεν να συνηγορούν δι' εκείνα που σας διατάσσουν οι εχθροί σας να κάμετε, άλλοι να μη ανθίστανται με σθένος εις ταύτα, άλλοι ακόμη να σιωπούν πλήρως, ηναντιώθην και ανέβην εις το βήμα διά να εκφράσω την γνώμην μου δι' αυτά, διότι ενόμισα αισχρόν να αφήσω την πόλιν να λάβη αποφάσεις αναξίας εαυτής, προσπαθών να διατηρήσω την ιδίαν και αρμόζουσαν εις την ηλικίαν μου τάξιν.
Πλην τούτων νομίζω, ότι, αν διά τους ανθρώπους της ηλικίας μου είναι καλόν να σιωπούν εις όλας τας άλλας συζητήσεις, τουλάχιστον διά το ζήτημα του να πολεμώμεν ή όχι, αυτοί κατ' εξοχήν έχουν καθήκον να λέγουν την γνώμην των, οι οποίοι και θα μετάσχουν κατά το πλείστον μέρος των κινδύνων, και μάλιστα αφού η δύναμις της λήψεως αποφάσεως διά τα πρέποντα υπάρχει εξίσου και εις ημάς. Διότι, αν μεν ήτο αποδεδειγμένον ότι οι μεν πρεσβύτεροι δι' όλα τα ζητήματα έχουν την ασφαλεστέραν κρίσιν, οι δε νεώτεροι δεν είναι ικανοί να σκεφθούν λογικώς διά τίποτε, θα ήτο ορθόν να μας αποκλείετε των συζητήσεων· επειδή δε διαφέρομεν οι νεώτεροι από τους πρεσβυτέρους κατά την ορθοφροσύνην ουχί σύμφωνα προς το πλήθος των ετών, αλλά κατά την ιδιοσυγκρασίαν μας και την μόρφωσιν και ανατροφήν μας, πώς δεν έχετε υποχρέωσιν να ακούετε και τας δύο ηλικίας διά να έχετε την δυνατότητα εξ όλων των λεχθέντων να εκλέγετε τα πλέον συμφέροντα εις σας; Παραξενεύομαι δε δι' εκείνους, οι οποίοι κρίνουν ημάς αξίους να είμεθα επί κεφαλής του ναυτικού και του στρατού, διά τα οποία ζητήματα αν δεν ηθέλομεν καλώς σκεφθή, ηθέλομεν προξενήσει εις την πόλιν μας πολλάς και μάλιστα βαρείας συμφοράς, νομίζουν δε ότι ημείς δεν πρέπει να εκφέρωμεν την γνώμην μας δι' όσα πρέπει να αποφασίσετε, εις τα οποία ζητήματα, αν κρίνωμεν ορθώς, όλους μεν θα σας ωφελήσωμεν, αν δε διαψεύσωμεν τας προσδοκίας σας, θα δώσωμεν μεν ίσως την εντύπωσιν ότι είμεθα κατώτεροι των εαυτών μας, αλλά το κοινόν συμφέρον δεν θα βλάψωμεν.
Ίσως μερικοί από σας παραξενεύονται, διότι, ενώ κατά τον άλλον χρόνον είχον μείνει πιστός εις τας συνηθείας της πόλεώς μας, όσον δεν γνωρίζω αν έμεινε κανείς άλλος εκ των συνομιλήκων μου, τώρα τόσον πολύ έχω μεταβληθή, ώστε έχω ανέλθει εις το βήμα, καίτοι είμαι νεώτερος, διά να σας είπω την γνώμην μου δι' εκείνα διά τα οποία οι πρεσβύτεροι διστάζουν να ομιλούν.
Εγώ, εάν μεν κάποιος εκ των συνηθισμένων να ομιλούν ενώπιόν σας είχε ομιλήσει επαξίως της πόλεως, θα ετήρουν απόλυτον σιωπήν. Τώρα, όμως, επειδή βλέπω άλλοι μεν να συνηγορούν δι' εκείνα που σας διατάσσουν οι εχθροί σας να κάμετε, άλλοι να μη ανθίστανται με σθένος εις ταύτα, άλλοι ακόμη να σιωπούν πλήρως, ηναντιώθην και ανέβην εις το βήμα διά να εκφράσω την γνώμην μου δι' αυτά, διότι ενόμισα αισχρόν να αφήσω την πόλιν να λάβη αποφάσεις αναξίας εαυτής, προσπαθών να διατηρήσω την ιδίαν και αρμόζουσαν εις την ηλικίαν μου τάξιν.
Πλην τούτων νομίζω, ότι, αν διά τους ανθρώπους της ηλικίας μου είναι καλόν να σιωπούν εις όλας τας άλλας συζητήσεις, τουλάχιστον διά το ζήτημα του να πολεμώμεν ή όχι, αυτοί κατ' εξοχήν έχουν καθήκον να λέγουν την γνώμην των, οι οποίοι και θα μετάσχουν κατά το πλείστον μέρος των κινδύνων, και μάλιστα αφού η δύναμις της λήψεως αποφάσεως διά τα πρέποντα υπάρχει εξίσου και εις ημάς. Διότι, αν μεν ήτο αποδεδειγμένον ότι οι μεν πρεσβύτεροι δι' όλα τα ζητήματα έχουν την ασφαλεστέραν κρίσιν, οι δε νεώτεροι δεν είναι ικανοί να σκεφθούν λογικώς διά τίποτε, θα ήτο ορθόν να μας αποκλείετε των συζητήσεων· επειδή δε διαφέρομεν οι νεώτεροι από τους πρεσβυτέρους κατά την ορθοφροσύνην ουχί σύμφωνα προς το πλήθος των ετών, αλλά κατά την ιδιοσυγκρασίαν μας και την μόρφωσιν και ανατροφήν μας, πώς δεν έχετε υποχρέωσιν να ακούετε και τας δύο ηλικίας διά να έχετε την δυνατότητα εξ όλων των λεχθέντων να εκλέγετε τα πλέον συμφέροντα εις σας; Παραξενεύομαι δε δι' εκείνους, οι οποίοι κρίνουν ημάς αξίους να είμεθα επί κεφαλής του ναυτικού και του στρατού, διά τα οποία ζητήματα αν δεν ηθέλομεν καλώς σκεφθή, ηθέλομεν προξενήσει εις την πόλιν μας πολλάς και μάλιστα βαρείας συμφοράς, νομίζουν δε ότι ημείς δεν πρέπει να εκφέρωμεν την γνώμην μας δι' όσα πρέπει να αποφασίσετε, εις τα οποία ζητήματα, αν κρίνωμεν ορθώς, όλους μεν θα σας ωφελήσωμεν, αν δε διαψεύσωμεν τας προσδοκίας σας, θα δώσωμεν μεν ίσως την εντύπωσιν ότι είμεθα κατώτεροι των εαυτών μας, αλλά το κοινόν συμφέρον δεν θα βλάψωμεν.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου