Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΙΚΟΣ

ΙΣΟΚΡ 7.50–55

(ΙΣΟΚΡ 7. Πίστις: §20–76): 

Οφέλη από τις αυξημένες αρμοδιότητες του Αρείου Πάγου κατά το παρελθόν και επιπτώσεις από τον περιορισμό της δύναμής του

[50] Καὶ μηδεὶς οἰέσθω με δυσκόλως διακεῖσθαι πρὸς
τοὺς ταύτην ἔχοντας τὴν ἡλικίαν. οὔτε γὰρ ἡγοῦμαι
τούτους αἰτίους εἶναι τῶν γιγνομένων, σύνοιδά τε τοῖς
πλείστοις αὐτῶν ἥκιστα χαίρουσιν ταύτῃ τῇ καταστάσει,
δι’ ἣν ἔξεστιν αὐτοῖς ἐν ταῖς ἀκολασίαις ταύταις διατρί-
βειν· ὥστ’ οὐκ ἂν εἰκότως τούτοις ἐπιτιμῴην, ἀλλὰ πολὺ
δικαιότερον τοῖς ὀλίγῳ πρὸ ἡμῶν τὴν πόλιν διοικήσασιν·
[51] ἐκεῖνοι γὰρ ἦσαν οἱ προτρέψαντες ἐπὶ ταύτας τὰς
ὀλιγωρίας καὶ καταλύσαντες τὴν τῆς βουλῆς δύναμιν.
ἧς ἐπιστατούσης οὐ δικῶν οὐδ’ ἐγκλημάτων οὐδ’ εἰσφορῶν
οὐδὲ πενίας οὐδὲ πολέμων ἡ πόλις ἔγεμεν, ἀλλὰ καὶ πρὸς
ἀλλήλους ἡσυχίαν εἶχον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας
εἰρήνην ἦγον. παρεῖχον γὰρ σφᾶς αὐτοὺς τοῖς μὲν
Ἕλλησιν πιστούς, τοῖς δὲ βαρβάροις φοβερούς· [52] τοὺς
μὲν γὰρ σεσωκότες ἦσαν, παρὰ δὲ τῶν δίκην τηλικαύ-
την εἰληφότες, ὥστ’ ἀγαπᾶν ἐκείνους εἰ μηδὲν ἔτι κακὸν
πάσχοιεν.

Τοιγάρτοι διὰ ταῦτα μετὰ τοσαύτης ἀσφαλείας
διῆγον, ὥστε καλλίους εἶναι καὶ πολυτελεστέρας τὰς
οἰκήσεις καὶ τὰς κατασκευὰς τὰς ἐπὶ τῶν ἀγρῶν ἢ τὰς
ἐντὸς τείχους, καὶ πολλοὺς τῶν πολιτῶν μηδ’ εἰς τὰς
ἑορτὰς εἰς ἄστυ καταβαίνειν, ἀλλ’ αἱρεῖσθαι μένειν ἐπὶ
τοῖς ἰδίοις ἀγαθοῖς μᾶλλον ἢ τῶν κοινῶν ἀπολαύειν.
[53] οὐδὲ γὰρ τὰ περὶ τὰς θεωρίας, ὧν ἕνεκ’ ἄν τις ἦλθεν,
ἀσελγῶς οὐδ’ ὑπερηφάνως ἀλλὰ νοῦν ἐχόντως ἐποίουν.
οὐ γὰρ ἐκ τῶν πομπῶν οὐδ’ ἐκ τῶν περὶ τὰς χορηγίας
φιλονικιῶν οὐδ’ ἐκ τῶν τοιούτων ἀλαζονειῶν τὴν εὐδαι-
μονίαν ἐδοκίμαζον, ἀλλ’ ἐκ τοῦ σωφρόνως οἰκεῖν καὶ
τοῦ βίου τοῦ καθ’ ἡμέραν καὶ τοῦ μηδένα τῶν πολιτῶν
ἀπορεῖν τῶν ἐπιτηδείων.

Ἐξ ὧνπερ χρὴ κρίνειν τοὺς ὡς ἀληθῶς εὖ πράτ-
τοντας καὶ μὴ φορτικῶς πολιτευομένους· [54] ἐπεὶ νῦν
γε τίς οὐκ ἂν ἐπὶ τοῖς γιγνομένοις τῶν εὖ φρονούντων
ἀλγήσειεν, ὅταν ἴδῃ πολλοὺς τῶν πολιτῶν αὐτοὺς
μὲν περὶ τῶν ἀναγκαίων, εἴθ’ ἕξουσιν εἴτε μή, πρὸ τῶν
δικαστηρίων κληρουμένους, τῶν δ’ Ἑλλήνων τοὺς
ἐλαύνειν τὰς ναῦς βουλομένους τρέφειν ἀξιοῦντας, καὶ
χορεύοντας μὲν ἐν χρυσοῖς ἱματίοις, χειμάζοντας δ’ ἐν
τοιούτοις ἐν οἷς οὐ βούλομαι λέγειν, καὶ τοιαύτας ἄλλας
ἐναντιώσεις περὶ τὴν διοίκησιν γιγνομένας, αἳ μεγάλην
αἰσχύνην τῇ πόλει ποιοῦσιν;

[55] Ὧν οὐδὲν ἦν ἐπ’ ἐκείνης τῆς βουλῆς· ἀπήλλαξε
γὰρ τοὺς μὲν πένητας τῶν ἀποριῶν ταῖς ἐργασίαις καὶ
ταῖς παρὰ τῶν ἐχόντων ὠφελείαις, τοὺς δὲ νεωτέρους τῶν
ἀκολασιῶν τοῖς ἐπιτηδεύμασιν καὶ ταῖς αὑτῶν ἐπιμελείαις,
τοὺς δὲ πολιτευομένους τῶν πλεονεξιῶν ταῖς τιμωρίαις καὶ
τῷ μὴ λανθάνειν τοὺς ἀδικοῦντας, τοὺς δὲ πρεσβυτέρους
τῶν ἀθυμιῶν ταῖς τιμαῖς ταῖς πολιτικαῖς καὶ ταῖς παρὰ τῶν
νεωτέρων θεραπείαις. καίτοι πῶς ἂν γένοιτο ταύτης
πλείονος ἀξία πολιτεία, τῆς οὕτω καλῶς ἁπάντων τῶν
πραγμάτων ἐπιμεληθείσης;

***
Δεν πρέπει βέβαια να νομίση κανείς, ότι εγώ τηρώ στάση εχθρική προς τη σημερινή νεολαία, γιατί επί τέλους δεν έχω τη γνώμη ότι αυτή είναι η αιτία της σημερινής κατάντιας, αντιθέτως είμαι βέβαιος ότι οι περισσότεροι από τους σημερινούς νέους θλίβονται για τη σημερινή κατάπτωση των ηθών, η οποία τους παρασύρει στην ακολασία και στη διαφθορά. Ώστε δεν βλέπω για ποιο λόγο να κατακρίνω τους νέους και όχι εκείνους που λίγα χρόνια πριν από την εποχή μας διοικούσαν την πολιτεία. Γιατί αυτοί ακριβώς είναι οι ένοχοι που παρακίνησαν τους νέους στην παρέκκλιση από το σωστό δρόμο και που εταπείνωσαν τη δύναμη της βουλής.

Γιατί στα χρόνια της βουλής η πολιτεία δεν εγνώριζε τη σημερινή πληθώρα των δικών και των εγκλημάτων ούτε την άγρια φορολογία και τη φτώχεια και τους πολέμους, αλλά και μεταξύ τους οι άνθρωποι εζούσαν με ησυχία και γαλήνη και με τους πολίτας άλλων κρατών είχαν ειρηνικές σχέσεις, γιατί προς μεν τους Έλληνας ήσαν αξιόπιστοι, προς δε τους βαρβάρους φοβεροί, γιατί τους πρώτους είχαν σώσει από τη βαρβαρική επιβουλή, τους δε βαρβάρους είχαν σε τόσο μεγάλο βαθμό τιμωρήσει, ώστε να υπολογίζουν τους προγόνους μας από το φόβο μήπως πάθουν καμμιά νέα συμφορά. Για όλα λοιπόν αυτά περνούσαν τη ζωή τους με τόσην ασφάλεια, ώστε να θεωρούνται ωραιότερα και πολυτελέστερα τα αγροτικά σπίτια και τα συμπληρωματικά τους σκεύη παρά εκείνα που ευρίσκονται μέσα στην περιτειχισμένη περιοχή, και πολλοί από τους πολίτας δεν κατέβαιναν στην πόλη ούτε για τις γιορτές, αλλά προτιμούσαν να παραμένουν μάλλον και να χαίρωνται τα δικά τους αγαθά παρά τα κοινά. Ούτε τα σχετικά με τις «θεωρίες», από τις οποίες θα μπορούσε κανείς να παρακινηθή να κατεβή στην πόλη, έκαναν με τρόπο άπρεπο και υπερήφανο, αλλά πολύ φρόνιμα και μετρημένα, γιατί δεν έβρισκαν την ευτυχία ούτε στις πομπές ούτε στις φιλονικίες γύρω από τις χορηγίες, ούτε τέλος σε παρόμοιες επιδείξεις, αλλά στη νοικοκυρεμένη διοίκηση των πραγμάτων και της καθημερινής ζωής και στο να μη λείπουν από κανένα πολίτη τα απαραίτητα εφόδια της ζωής. Από αυτά μόνο πρέπει να κρίνη κανείς τους πραγματικά ευτυχισμένους πολίτας και τους πολιτικούς που δεν πολιτεύονται αλαζονικά. Γιατί σήμερα ποιος από τους μυαλωμένους ανθρώπους δεν θα πονούσε για τη σημερινή κατάντια, όταν μάλιστα βλέπη τους πολίτας να εκλέγωνται με κλήρο δικασταί για να εξασφαλίσουν με τον τρόπο αυτό την εξεύρεση χρημάτων για τις καθημερινές ανάγκες, ενώ οι Έλληνες που θέλουν ν' αποτελέσουν το πλήρωμα των πολεμικών πλοίων, έχουν την αξίωση να τους συντηρούμε και στους πανηγυρικούς και θεατρικούς χορούς θέλουν να παρουσιάζωνται ντυμένοι με χρυσά φορέματα, ενώ τον χειμώνα τους τον περνούν με τέτοια φορέματα, που δεν θέλω να ονομάσω, και τέλος να γίνωνται τέτοιες αντινομίες στη διοίκηση, που φέρνουν μεγάλη ντροπή στην υπόσταση της πολιτείας.

Απ' όλα αυτά τίποτα δεν γινόταν στα χρόνια της βουλής του Αρείου Πάγου, γιατί ανακούφιζε την οικονομική στενοχώρια των φτωχών τάξεων με την εργασία που τους έδινε και με τα πλεονεκτήματα που είχαν από τους πλούσιους, ύστερα απομάκρυνε τη νέα γενεά από την ακολασία με την ενασχόληση που της παρείχε και με το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που έδειχνε γι' αυτήν η βουλή του Αρείου Πάγου. Τους πολιτευομένους τους απήλλασσε από την πλεονεξία με την αυστηρή τιμωρία και με το να μη της διαφεύγουν οι αδικούντες, τους δε γεροντοτέρους εθεράπευε από τη βαρυθυμία με τα προνόμια που τους παρείχε και με το σεβασμό που έδειχναν σ' αυτούς οι νεώτεροι. Ύστερα λοιπόν απ' όλα αυτά πώς είναι δυνατόν να βρεθή άλλη πολιτειακή συγκρότηση με μεγαλύτερην αξία απ' αυτή, που τόσον ωραία επρονόησε για όλα τα πράγματα;