Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ

ΔΗΜ 60.9–12

Τα κατορθώματα των Αθηναίων στους Περσικούς πολέμους – Αιτιολόγηση της αναφοράς στους προγόνους

Ακολουθώντας την παραδοσιακή δομή των επιτάφιων λόγων, ο ρήτορας αναφέρθηκε αρχικά στα κατορθώματα του απώτερου αθηναϊκού παρελθόντος. Και συνεχίζει:

[9] τῶν μὲν οὖν εἰς μύθους ἀνενηνεγμένων ἔργων
πολλὰ παραλιπὼν τούτων ἐπεμνήσθην, ὧν οὕτως ἕκαστον
εὐσχήμονας καὶ πολλοὺς ἔχει λόγους ὥστε καὶ τοὺς ἐν
μέτροις καὶ τοὺς τῶν ᾀδομένων ποιητὰς καὶ πολλοὺς τῶν
συγγραφέων ὑποθέσεις τἀκείνων ἔργα τῆς αὑτῶν μουσικῆς
πεποιῆσθαι· ἃ δὲ τῇ μὲν ἀξίᾳ τῶν ἔργων οὐδέν ἐστι τούτων
ἐλάττω, τῷ δ’ ὑπογυώτερ’ εἶναι τοῖς χρόνοις οὔπω μεμυθο-
λόγηται, οὐδ’ εἰς τὴν ἡρωϊκὴν ἐπανῆκται τάξιν, ταῦτ’ ἤδη
λέξω. [10] ἐκεῖνοι τὸν ἐξ ἁπάσης τῆς Ἀσίας στόλον ἐλθόντα
μόνοι δὶς ἠμύναντο καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλατταν, καὶ
διὰ τῶν ἰδίων κινδύνων κοινῆς σωτηρίας πᾶσι τοῖς Ἕλλησιν
αἴτιοι κατέστησαν. καὶ προείρηται μὲν ὃ μέλλω λέγειν ὑπ’
ἄλλων πρότερον, δεῖ δὲ μηδὲ νῦν τοῦ δικαίου καὶ καλῶς
ἔχοντος ἐπαίνου τοὺς ἄνδρας ἐκείνους στερηθῆναι· τοσούτῳ
γὰρ ἀμείνους τῶν ἐπὶ Τροίαν στρατευσαμένων νομίζοιντ’
ἂν εἰκότως, ὅσον οἱ μὲν ἐξ ἁπάσης τῆς Ἑλλάδος ὄντες
ἀριστεῖς δέκ’ ἔτη τῆς Ἀσίας ἓν χωρίον πολιορκοῦντες μόλις
εἷλον, [11] οὗτοι δὲ τὸν ἐκ πάσης τῆς ἠπείρου στόλον ἐλθόντα
μόνοι, τἆλλα πάντα κατεστραμμένον, οὐ μόνον ἠμύναντο,
ἀλλὰ καὶ τιμωρίαν ὑπὲρ ὧν τοὺς ἄλλους ἠδίκουν ἐπέθηκαν.
ἔτι τοίνυν τὰς ἐν αὐτοῖς τοῖς Ἕλλησιν πλεονεξίας κωλύον-
τες πάντας ὅσους συνέβη γενέσθαι κινδύνους ὑπέμειναν,
ὅπου τὸ δίκαιον εἴη τεταγμένον, ἐνταῦθα προσνέμοντες
ἑαυτούς, ἕως εἰς τὴν νῦν ζῶσαν ἡλικίαν ὁ χρόνος προήγαγεν
ἡμᾶς.

[12] Μηδεὶς δ’ ἡγείσθω μ’ ἀποροῦντα τί χρὴ περὶ τούτων
εἰπεῖν ἑκάστου, ταῦτα τὰ πραχθέντ’ ἀπηριθμηκέναι. εἰ γὰρ
ἁπάντων ἀμηχανώτατος ἦν ὅ τι χρὴ λέγειν πορίσασθαι, ἡ
’κείνων ἀρετὴ δείκνυσιν αὐτὴ ἃ καὶ πρόχειρα καὶ ῥᾴδι’
ἐπελθεῖν ἐστιν. ἀλλὰ προαιροῦμαι τῆς εὐγενείας καὶ τῶν
παρὰ τοῖς προγόνοις μεγίστων μνησθεὶς ὡς τάχιστα συν-
άψαι τὸν λόγον πρὸς τὰ τοῖσδε πεπραγμένα, ἵνα, ὥσπερ τὰς
φύσεις ἦσαν συγγενεῖς, οὕτω τοὺς ἐπαίνους ἐπ’ αὐτῶν
κοινοὺς ποιήσωμαι, ὑπολαμβάνων ταῦτ’ ἂν εἶναι κεχαρι-
σμένα [κἀκείνοις] καὶ μάλιστ’ ἀμφοτέροις, εἰ τῆς ἀλλήλων
ἀρετῆς μὴ μόνον τῇ φύσει μετάσχοιεν, ἀλλὰ καὶ τοῖς
ἐπαίνοις.

***

[9] Εξ εκείνων μεν λοιπόν των έργων, τα οποία αναφέρονται εις μύθους, πολλά παραλιπών ενεθυμήθην ταύτα· έκαστον τούτων, τα οποία ανέφερα παρέχει ύλην τόσον λαμπράν και εκτεταμένην, ώστε και οι ποιηταί επικών ποιημάτων και οι τραγικοί και οι λυρικοί ποιηταί και το πλείστον των ιστοριών, να λάβουν ταύτα ως υποθέσεις των έργων των· όσα δε κατά την αξίαν δεν είναι καθόλου κατώτερα τούτων, είναι δε πλέον πρόσφατα κατά τον χρόνον και διά τούτο δεν περιεβλήθησαν με τον μυθικόν πέπλον και δεν κατατάσσονται μεταξύ των ηρωϊκών γεγονότων, αυτά ήδη θα εκθέσω. [10] Οι πρόγονοί μας τον στρατόν που ήλθεν εξ όλης της Ασίας, μόνοι δύο φοράς απέκρουσαν και κατά γην και κατά θάλασσαν και διά των ιδικών των κινδύνων έγιναν αίτιοι της κοινής σωτηρίας όλων των Ελλήνων. Και εκείνο μεν το οποίον πρόκειται να είπω έχει λεχθή προηγουμένως και από άλλους, αλλά πρέπει και τώρα οι άνδρες εκείνοι να μη στερηθούν του δικαίου και καλώς έχοντος επαίνου· ευλόγως δε ήθελον θεωρηθή ούτοι ανώτεροι εκείνων που εξεστράτευσαν εναντίον της Τροίας, καθ' όσον εκείνοι μεν όντες οι άριστοι από όλην την Ελλάδα επί δέκα έτη μίαν μόνον οχυράν θέσιν της Ασίας κατέλαβον μετά δυσκολίας πολιορκούντες αυτήν επί δέκα έτη, [11] ούτοι δε τον ελθόντα εξ όλης της Ασίας στρατόν έχοντα καταστρέψει τα πάντα, μόνοι όχι μόνον απέκρουσαν, αλλά και τον ετιμώρησαν διά τας αδικίας που διέπραξεν εις τους άλλους Έλληνας. Προσέτι δε καταστέλλοντες τας μεταξύ των Ελλήνων υπαρχούσας αντιπάλους φιλοδοξίας, υπέμειναν όλους τους κινδύνους, όσοι συνέβη να παρουσιασθούν, τάσσοντες εαυτούς εκεί όπου υπήρχε το δίκαιον, έως ότου ο χρόνος επέρασε και εφθάσαμεν εις την εποχήν που εγεννήθημεν ημείς.

[12] Κανείς δε ας μη νομίση, ότι εγώ ευρισκόμενος εις δύσκολον θέσιν τι να είπω δι' έκαστον τούτων, απηρίθμησα αυτά τα πραχθέντα. Διότι, εάν ευρισκόμην εις πολύ δύσκολον θέσιν να επινοήσω τι έπρεπε να λέγω, η ανδρεία των προγόνων μας δεικνύει αυτή η ιδία εκείνα τα οποία και πρόχειρα είναι και ευκόλως δύνανται να έλθουν εις τον νουν τινός διά να τα είπη. Αλλά, προτιμώ να αναμνησθώ την ευγενή καταγωγήν των προγόνων μας και τας ενδόξους πράξεις αυτών, και να συνδέσω όσον το δυνατόν ταχύτερον τον λόγον προς τας πράξεις τούτων, ίνα, όπως ήσαν συγγενείς κατά τας φύσεις, ούτω και τους επαίνους κάμω κοινούς, νομίζων, ότι ταύτα θα ήσαν ευχάριστα δι' εκείνους, διά να είπω δε καλύτερον, δι' όλους, εάν ήθελον μετάσχει της αρετής αλλήλων διά της καταγωγής των, αλλά και διά των επαίνων.