Πώς να σκεφθείτε πριν εμπιστευθείτε κάποιον

Πολλές επιλογές μας αφορούν τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους ή η υλοποίησή τους εξαρτάται και από αυτούς, όπως για παράδειγμα, η ανάθεση μιας εργασίας σε έναν συνεργάτη, η πώληση με πίστωση σε έναν πελάτη, η επιλογή συντρόφου ή ενός φίλου, ο δανεισμός χρημάτων σε κάποιον συγγενή, η πρόσληψη ενός υπαλλήλου και η επιλογή ενός πολιτικού. Σε αυτές τις επιλογές μία συνήθης παγίδα είναι η υψηλή και αδικαιολόγητη εμπιστοσύνη που αισθανόμαστε για τις αξίες, τον χαρακτήρα τις ικανότητες και τις συμπεριφορές των άλλων. Για να γίνει πιο κατανοητό αυτό, σκεφτείτε πόσες φορές έχετε απογοητευτεί, στενοχωρηθεί και νιώσατε πληγωμένοι για την εμπιστοσύνη που δείξατε σε άλλους ανθρώπους. Στη ζωή μου έχασα αρκετά χρήματα που δάνεισα σε δικούς μου ανθρώπους επειδή εμπιστεύτηκα τις υποσχέσεις τους για την επιστροφή τους. Έκανα αρκετές αποτυχημένες προσλήψεις στελεχών διότι θεώρησα ειλικρινείς τις απαντήσεις τους στη συνέντευξη που τους έκανα. Αυτή η παγίδα οφείλεται κυρίως σε τρεις λόγους.

Πρώτον, στο γεγονός ότι συχνά κρίνουμε «εξ ιδίων τα αλλότρια». Δηλαδή, επειδή εμείς είμαστε έντιμοι, αξιόπιστοι, συνεπείς, ειλικρινείς, δίκαιοι ή οτιδήποτε άλλο, θεωρούμε ότι είναι και οι άλλοι. Πιστεύουμε ότι και οι άλλοι βλέπουν τα πράγματα μέσα από τα δικά μας γυαλιά. Αυτό μας κάνει να τους εμπιστευόμαστε αδικαιολόγητα και χωρίς να το αξίζουν.

Δεύτερον, κρίνουμε ότι οι άλλοι αξίζουν την εμπιστοσύνη μας χωρίς να διαθέτουμε όλες τις πληροφορίες σχετικά με τη διαδρομή και τις πράξεις τους, και θεωρούμε αληθείς τις πληροφορίες που εκείνοι δίνουν για τον εαυτό τους, χωρίς να ελέγχουμε αν ισχύουν στην πραγματικότητα.

Ο τρίτος λόγος είναι ότι, συνήθως, οι άνθρωποι που δεν αξίζουν την εμπιστοσύνη μας είναι ικανοί να δημιουργούν εντυπώσεις και να μας λένε όσα θέλουμε να ακούσουμε (ακόμα και κολακείες), πράγμα που μειώνει τη σωστή κρίση μας.

Προφανώς δεν μπορούμε να είμαστε ποτέ σίγουροι για τους άλλους και πάντα παίρνουμε ένα ρίσκο να μην ανταποκριθούν στις προσδοκίες μας όταν επιλέγουμε τις σχέσεις μας μαζί τους θα μπορούσαμε όμως να μειώσουμε αυτό το ρίσκο ακολουθώντας τις παρακάτω ιδέες.

Πρώτον, να κρίνετε τους άλλους με συγκεκριμένα γεγονότα, πράξεις και αποτελέσματα, που τεκμηριώνουν τον χαρακτήρα, τις ικανότητές τους και τις αξίες τους, όπως η συνέπεια, η αξιοπιστία, η υπευθυνότητα και η ειλικρίνεια. Αυτό ασφαλώς, για σημαντικές επιλογές, απαιτεί όσο γίνεται πιο αντικειμενικές πληροφορίες από άλλους αξιόπιστους ανθρώπους, που γνωρίζουν καλά τον άνθρωπο που σκοπεύουμε να εμπιστευτούμε. Για παράδειγμα, για τις προσλήψεις στελεχών οι επιχειρήσεις με σύγχρονες μεθόδους διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού παίρνουν συστάσεις για τους υποψηφίους από ανθρώπους με τους οποίους είχαν συνεργαστεί στις προηγούμενες επιχειρήσεις. Στη ζωή μου έχασα αρκετά χρήματα από έναν συγγενή και έναν φίλο διότι έκανα πράξη τη ρήση «Ο κόσμος το ‘χει τούμπανο κι εμείς κρυφό καμάρι». Δηλαδή, δεν αναζήτησα πληροφορίες που διέθεταν άλλοι γνωστοί μου για τα συγκεκριμένα πρόσωπα και θα με έκαναν να μην τα εμπιστευτώ.

Δεύτερον, την εμπιστοσύνη που αξίζει ο άλλος και συνεπώς πρέπει να δείχνουμε πρέπει να την κερδίζει σταδιακά με τις πράξεις του και όχι με τα λόγια του. Δηλαδή, αρχίζουμε να δείχνουμε εμπιστοσύνη για λιγότερα πράγματα και όταν διαπιστώνουμε ότι ο άλλος ανταποκρίνεται σε αυτά, τότε τον εμπιστευόμαστε για περισσότερο σημαντικά.

Τρίτον, χρησιμοποιήστε δοκιμασίες ή «εξετάσεις» για να κρίνετε τα στοιχεία που θέλετε να διαθέτει ο άλλος για να τον εμπιστευτείτε. Όταν ήμουν φοιτητής, ταυτόχρονα εργαζόμουν ως πωλητής σε μια μικρή εισαγωγική επιχείρηση καλλυντικών. Κάποια στιγμή το αφεντικό μού δίνει χρήματα και μου λέει: «Δημήτρη, πάρε αυτόν τον φάκελο, έχει 1.000 δραχμές και πήγαινε να πληρώσεις τη ΔΕΗ». Όταν πήγα, διαπίστωσα ότι ο φάκελος είχε 1.400 δραχμές και, φυσικά, γυρνώντας, επέστρεψα στο αφεντικό μου όλα όσα περίσσευαν. Εκείνος μου είπε ότι έκανε λάθος. Είμαι σίγουρος πως ήθελε να με δοκιμάσει για να κρίνει πόσο και σε τι μπορεί να με εμπιστεύεται. Αυτή την αρχή εφαρμόζουν εξαιρετικά οι αετοί. Το θηλυκό, για να εμπιστευτεί το αρσενικό και να ζευγαρώσει μαζί του, κάνει την εξής δοκιμασία: παίρνει ένα ξύλο και ανεβαίνει μαζί με το αρσενικό σε πολύ μεγάλο ύψος. Αφήνει το ξύλο να πέσει και πρέπει το αρσενικό, προτού φτάσει στη γη, να τρέξει να το πιάσει και να το πάει ξανά στο θηλυκό. Αυτή η δοκιμασία γίνεται περισσότερες φορές και, αν το αρσενικό τα καταφέρει, τότε κερδίζει την εμπιστοσύνη του θηλυκού.

Τέταρτον, μπορούμε να είμαστε επιφυλακτικοί για όσο ο άλλος υπόσχεται και κυρίως όταν αυτά «φαντάζουν πολύ καλά για να είναι αληθινά». Βασικά ερωτήματα εδώ μπορεί να είναι

• Τι εξασφαλίζει την τήρηση των υποσχέσεων;
• Πόσο και γιατί θέλει και μπορεί να τηρήσει τις υποσχέσεις και πώς αυτό τεκμηριώνεται από τη διαδρομή ή τις πράξεις του;
• Τι θα συμβεί αν ο άλλος δεν τηρήσει τις υποσχέσεις και πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις αρνητικές συνέπειες της μη τήρησής τους;
• Ποιες είναι οι εμπειρίες μας από παρόμοιες περιπτώσεις του παρελθόντος, όταν εμπιστευτήκαμε ανθρώπους που δεν άξιζαν;