Στον Στοβαίο, έχει διασωθεί μία ρήση του φιλοσόφου που μας κάνει σαφές το γιατί εξεδιώχθη από τους τυράννους: «γιατί κατηγορούμε τους τυράννους, αφού από καιρό έχουμε γίνει χειρότεροί τους, έχοντες τις ίδιες ακριβώς διαθέσεις με αυτούς όχι όμως και την ίδια καλή τύχη ;».
Στους μαθητές του Μουσωνίου, ανήκαν ο Δίων από την Προύσα, ο περίφημος κυνικοστωϊκός Δημώναξ και ο Επίκτητος. Ο φιλόσοφος δεν άφησε γραπτά έργα του (ή, μάλλον, δεν επεβίωσαν των χριστιανικών πυρών, καθώς αναφέρεται μία μεγάλη συλλογή των παραδόσεών του, οι «Λόγοι Φιλοσοφίας Εχόμενοι», καθώς και μία βιογραφία του, τα «Απομνημονεύματα Μουσωνίου», που όμως έχουν απωλεσθεί), διεσώθησαν όμως, μέσω του Ιωάννου Στοβαίου, κάποιες σημειώσεις από τα μαθήματά του, που τις εκράτησε ο μαθητής του Λούκιος και τα εξέδωσε το 1905 ο Hense.
Ακόμη και από τα ελάχιστα αυτά σωζόμενα σπαράγματα, αναγνωρίζουμε ωστόσο στο πρόσωπο του Μουσωνίου έναν αφοσιωμένο μεταδότη της Στωϊκής Παραδόσεως, που παρακάμπτει την Φυσική και την Γνωσιολογία για να εστιάσει αποκλειστικώς στον χώρο της Ηθικής, και ιδιαιτέρως των πρακτικών εφαρμογών στην πνευματική καθοδήγηση του εσωτερικού Ανθρώπου, ο οποίος για τον φιλόσοφο αποτελεί το βασικό αντικείμενο της διδασκαλίας του. Οι υποδείξεις του, με ιδιαίτερη εμμονή στο θέμα της «Αρετής» το οποίο ανασύρει δυναμικά από την πρώτη περίοδο της Στοάς, έφθαναν έως το τι πρέπει να φοράει κάποιος και πώς πρέπει να συμπεριφέρεται, συναντάμε ωστόσο και μη παραδοσιακά θέματα, όπως λ.χ. γάμος, οικογενειακός σχεδιασμός, ανατροφή των κοριτσιών, θέση της γυναικός στην Φιλοσοφία, κ.ά., και συνεκρότησαν ένα αυστηρό και σαφές ηθικό σύστημα, στο οποίο εστάθησαν με εξαιρετική αφοσίωση οι επόμενοι στωϊκοί έως το τέλος της Σχολής, στα τέλη του 2ου αιώνος.
Για τον Μουσώνιο, ο οποίος ώριζε την Φιλοσοφία ως αναζήτηση της ορθής διαγωγής, ο αληθώς ελεύθερος και ευδαίμων άνθρωπος είναι μόνον εκείνος που είναι ελεύθερος στον εσωτερικό κόσμο του. Εξαιρετικό ενδιαφέρον εμφανίζει επίσης και η θέση του για ισοτιμία των δύο φύλων, μέσα από αρκετές διασωθείσες τοποθετήσεις του, λ.χ. «οι γυναίκες έχουν την ίδια ικανότητα εκλογικεύσεως όπως και οι άνδρες», «δεν υπάρχουν διαφορετικά συστήματα Αρετής για τους άνδρες και τις γυναίκες», «στις θυγατέρες και τους υιούς τους, οι γονείς πρέπει να δίδουν την ίδια Παιδεία», «όλα τα ανθρώπινα έργα απαιτούν την κοινή ευθύνη των ανδρών και των γυναικών και κανένα από αυτά δεν αποτελεί αποκλειστικότα του ενός ή του άλλου φύλου», «στον γάμο απαιτείται η πλήρης συντροφικότης και φροντίδα του κάθε συζύγου για τον άλλον, σε υγεία και ασθένεια και σε κάθε στιγμή και περίσταση του βίου».
Ο Μουσώνιος, εκήρυσσε επίσης την ίση δυνατότητα όλων των ανθρώπων για την προσέγγιση της Αρετής και τον σεβασμό των δούλων ωσάν να πρόκειται περί ελευθέρων ανθρώπων, κατεδίκαζε τη μοιχεία, τις εκτρώσεις, την έκθεση των παίδων και την ομοφυλοφιλία, πλην όμως εδίδασκε την ανοχή προς όσους υποπίπτουν σε αυτά, με την εξαιρετικώς λογική ρήση ότι «η ελευθερία του λόγου απαιτεί να μη διώκονται αυτά που προκαλούν τον άνθρωπο να σκεφθεί». Αναφέρεται δε από τον Τάκιτο (3 . 81) και τον Δίωνα Κάσσιο («Επιτομή» 65 . 18 - 9) ότι, κατά τον εμφύλιο πόλεμο του έτους 69 εκινδύνευσε να σκοτωθεί, όταν εστάθη αφόβως μεταξύ των δύο παρατάξεων που επρόκειτο να συμπλακούν στο πεδίο της μάχης και επεχείρησε να αποτρέψει τη μάχη, επικαλούμενος τη λογική και την αδελφότητα. Άλλο εντυπωσιακό στιγμιότυπο από τη ζωή του μεγάλου αυτού φιλοσόφου, είναι και εκείνο που διέσωσε ο Ηρώδης (αποσπ. 50): προέτρεψε κάποτε τους μαθητές του να δώσουν χίλια σιστέρσια (ασημένια νομίσματα) σε έναν άθλιο που δυσφημούσε την Φιλοσοφία παριστάνοντας τον φιλόσοφο, με το σκεπτικό ότι.. ως άθλιος και αχρείος που είναι «μόνον χρήματα» (!!) και περιφρόνηση του πρέπουν.
Ο Μουσώνιος Ρούφος εδίδαξε την Ευσέβεια ως πρώτη φιλοσοφική αρχή και, όπως διασώζει σε έναν από τους «Λόγους» του ο Δίων Χρυσόστομος, εχρησιμοποίησε την δύναμη της πειθούς για να απομακρυνθούν αγώνες μονομάχων από τα Θέατρα και Ιερά του Διονύσου (31 . 122), πράξη που αργότερα βεβαίως ο Φιλόστρατος απέδωσε και στον Απολλώνιο Τυανέα στην ημιφανταστική βιογραφία του τελευταίου (4 . 22), την ίδια δε γραμμή ηκολούθησαν και οι μαθητές του, όπως λ.χ. ο περίφημος κυνικοστωϊκός φιλόσοφος Δημώναξ, ο οποίος εδήλωσε στους Αθηναίους ότι η αποδοχή του θεάματος των μονομαχιών θα ήταν έργωι βλασφημία αν δεν κατεδάφιζαν προηγουμένως τον Βωμό του Ελέους (Λουκιανός, «Δημώναξ», 57).
Ενδεικτικά ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, ο Μουσώνιος τονίζει ότι «από όσα υπάρχουν, άλλα τα έθεσε υπό την εξουσία μας ο Θεός και άλλα όχι, από αυτά δε που εξουσιάζουμε, το πιο καλό και σπουδαίο.. είναι η χρήση των νοητικών παραστάσεων. Διότι αν αυτό το πράττουμε με ορθό τρόπο είναι Ελευθερία, Εύροια, Ευθυμία, Ευστάθεια, είναι δε και Δικαιοσύνη και Νόμος και Σωφροσύνη και σύμπασα η Αρετή» περί δε ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΒΙΟΥ κηρύσσει ότι «η Αρετή είναι επιστήμη όχι μόνον θεωρητική αλλά και πρακτική, όπως είναι και η Ιατρική και η Μουσική» (Reliquiae, 22). Για τον Μουσώνιο επίσης, «το κύριο μέλημα της Φιλοσοφίας είναι το να φροντίσει την ψυχή με τρόπο ώστε οι έμφυτές της ποιότητες της αξιοπρεπείας, της ανεκτικότητος, της δικαιοσύνης και της παρρησίας να τελειοποιηθούν και να επικρατήσουν. Σε μία υγιά κοινωνία, αυτή η διαμόρφωση πρέπει να ξεκινά από τη νηπιακή ηλικία και να διαρκεί όσο και ο ανθρώπινος βίος» (Lutz, σελ. 27). Σημαντικές είναι ακόμη και οι παρακάτω θέσεις του:
«Ο άνθρωπος οφείλει ν’ ανταπεξέρχεται μόνος του στις δυσκολίες και αντιξοότητες του βίου, δίχως να εξαρτάται από την βοήθεια των άλλων» (Διατρ. 11)
«Δεν είναι δυνατό να ζεί κανείς ηθικά το σήμερα, εάν δεν το ζει ωσάν την τελευταία ημέρα του βίου του» (Στοβαίος, «Περί Αρετής», 83)
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου