ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Οὐ χαλεπὸν τοῦτό γε εἰκάσαι, ὦ ἑταῖρε, ἀλλὰ παντὶ δῆλον ὅτι τέχνῃ καὶ ἐπιστήμῃ περὶ Ὁμήρου λέγειν ἀδύνατος εἶ· εἰ γὰρ τέχνῃ οἷός τε ἦσθα, καὶ περὶ τῶν ἄλλων ποιητῶν ἁπάντων λέγειν οἷός τ᾽ ἂν ἦσθα· ποιητικὴ γάρ πού ἐστιν τὸ ὅλον. ἢ οὔ;
ΙΩΝ. Ναί.
[532d] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Οὐκοῦν ἐπειδὰν λάβῃ τις καὶ ἄλλην τέχνην ἡντινοῦν ὅλην, ὁ αὐτὸς τρόπος τῆς σκέψεως ἔσται περὶ ἁπασῶν τῶν τεχνῶν; πῶς τοῦτο λέγω, δέῃ τί μου ἀκοῦσαι, ὦ Ἴων;
ΙΩΝ. Ναὶ μὰ τὸν Δία, ὦ Σώκρατες, ἔγωγε· χαίρω γὰρ ἀκούων ὑμῶν τῶν σοφῶν.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Βουλοίμην ἄν σε ἀληθῆ λέγειν, ὦ Ἴων· ἀλλὰ σοφοὶ μέν πού ἐστε ὑμεῖς οἱ ῥαψῳδοὶ καὶ ὑποκριταὶ καὶ ὧν ὑμεῖς ᾄδετε τὰ ποιήματα, ἐγὼ δὲ οὐδὲν ἄλλο ἢ τἀληθῆ λέγω, [532e] οἷον εἰκὸς ἰδιώτην ἄνθρωπον. ἐπεὶ καὶ περὶ τούτου οὗ νῦν ἠρόμην σε, θέασαι ὡς φαῦλον καὶ ἰδιωτικόν ἐστι καὶ παντὸς ἀνδρὸς γνῶναι ὃ ἔλεγον, τὴν αὐτὴν εἶναι σκέψιν, ἐπειδάν τις ὅλην τέχνην λάβῃ. λάβωμεν γὰρ τῷ λόγῳ· γραφικὴ γάρ τίς ἐστι τέχνη τὸ ὅλον;
ΙΩΝ. Ναί.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Οὐκοῦν καὶ γραφῆς πολλοὶ καὶ εἰσὶ καὶ γεγόνασιν ἀγαθοὶ καὶ φαῦλοι;
ΙΩΝ. Πάνυ γε.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Ἤδη οὖν τινα εἶδες ὅστις περὶ μὲν Πολυγνώτου τοῦ Ἀγλαοφῶντος δεινός ἐστιν ἀποφαίνειν ἃ εὖ τε γράφει καὶ ἃ μή, περὶ δὲ τῶν ἄλλων γραφέων [533a] ἀδύνατος; καὶ ἐπειδὰν μέν τις τὰ τῶν ἄλλων ζωγράφων ἔργα ἐπιδεικνύῃ, νυστάζει τε καὶ ἀπορεῖ καὶ οὐκ ἔχει ὅτι συμβάληται, ἐπειδὰν δὲ περὶ Πολυγνώτου ἢ ἄλλου ὅτου βούλει τῶν γραφέων ἑνὸς μόνου δέῃ ἀποφήνασθαι γνώμην, ἐγρήγορέν τε καὶ προσέχει τὸν νοῦν καὶ εὐπορεῖ ὅτι εἴπῃ;
ΙΩΝ. Οὐ μὰ τὸν Δία, οὐ δῆτα.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Τί δέ; ἐν ἀνδριαντοποιίᾳ ἤδη τιν᾽ εἶδες ὅστις περὶ μὲν Δαιδάλου τοῦ Μητίονος [533b] ἢ Ἐπειοῦ τοῦ Πανοπέως ἢ Θεοδώρου τοῦ Σαμίου ἢ ἄλλου τινὸς ἀνδριαντοποιοῦ ἑνὸς πέρι δεινός ἐστιν ἐξηγεῖσθαι ἃ εὖ πεποίηκεν, ἐν δὲ τοῖς τῶν ἄλλων ἀνδριαντοποιῶν ἔργοις ἀπορεῖ τε καὶ νυστάζει, οὐκ ἔχων ὅτι εἴπῃ;
ΙΩΝ. Οὐ μὰ τὸν Δία, οὐδὲ τοῦτον ἑώρακα.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Ἀλλὰ μήν, ὥς γ᾽ ἐγὼ οἶμαι, οὐδ᾽ ἐν αὐλήσει γε οὐδὲ ἐν κιθαρίσει οὐδὲ ἐν κιθαρῳδίᾳ οὐδὲ ἐν ῥαψῳδίᾳ οὐδεπώποτ᾽ εἶδες ἄνδρα ὅστις περὶ μὲν Ὀλύμπου δεινός ἐστιν ἐξηγεῖσθαι ἢ περὶ Θαμύρου ἢ περὶ [533c] Ὀρφέως ἢ περὶ Φημίου τοῦ Ἰθακησίου ῥαψῳδοῦ, περὶ δὲ Ἴωνος τοῦ Ἐφεσίου [ῥαψῳδοῦ] ἀπορεῖ καὶ οὐκ ἔχει συμβαλέσθαι ἅ τε εὖ ῥαψῳδεῖ καὶ ἃ μή.
ΙΩΝ. Οὐκ ἔχω σοι περὶ τούτου ἀντιλέγειν, ὦ Σώκρατες· ἀλλ᾽ ἐκεῖνο ἐμαυτῷ σύνοιδα, ὅτι περὶ Ὁμήρου κάλλιστ᾽ ἀνθρώπων λέγω καὶ εὐπορῶ καὶ οἱ ἄλλοι πάντες μέ φασιν εὖ λέγειν, περὶ δὲ τῶν ἄλλων οὔ. καίτοι ὅρα τοῦτο τί ἔστιν.
***
ΙΩΝ. Τότε όμως πού τάχα να οφείλεται, Σωκράτη, ότι εγώ, όταν μιλάει κάποιος για έναν άλλο ποιητή, ούτε δίνω [532c] προσοχή ούτε να προσθέσω κάτι αξιόλογο μπορώ, αλλά κυριολεκτικά με πιάνει νύστα, μόλις όμως αναφερθεί κανείς στον Όμηρο, τότε αμέσως ξυπνώ και τον προσέχω και έχω πολλά να πω;
ΣΩ. Δεν είναι δύσκολο να μαντέψει κανείς, φίλε μου, γιατί σου συμβαίνει αυτό· είναι ολοφάνερο ότι δεν είσαι σε θέση να μιλάς για τον Όμηρο έχοντας ως βάση ειδικές τεχνικές γνώσεις. Διότι, αν μπορούσες να μιλήσεις βάσει τέτοιων γνώσεων, τότε θα μπορούσες να μιλάς και για όλους τους άλλους ποιητές· γιατί το ευρύτερο όλο είναι, υποθέτω, η ποιητική τέχνη. Ή μήπως όχι;
ΙΩΝ. Ναι.
[532d] ΣΩ. Αλλά αν πάρουμε και οποιαδήποτε άλλη τέχνη ως όλο, ο ίδιος τρόπος σκέψης δεν θα ισχύει για όλες γενικά τις τέχνες; Θα ᾽θελες να ακούσεις, Ίωνα, πώς το εννοώ αυτό;
ΙΩΝ. Ναι, μά τον Δία, Σωκράτη, το θέλω πολύ· γιατί νιώθω χαρά να σας ακούω εσάς τους σοφούς.
ΣΩ. Πολύ θα ᾽θελα να ήταν έτσι, Ίωνα· φαίνεται όμως ότι σοφοί είσαστε εσείς, οι ραψωδοί και συνάμα ηθοποιοί, κι επίσης εκείνοι που εσείς απαγγέλλετε τα ποιήματά τους, ενώ εγώ το μόνο που κάνω είναι να λέω την αλήθεια, [532e] όπως είναι φυσικό να κάνει ένας κοινός άνθρωπος. Αφού κι αυτό που σε ρώτησα τώρα δα, δες τί εύκολο και απλό είναι και πώς μπορεί να το αντιληφθεί ο καθένας, ότι δηλαδή αν πάρουμε μια τέχνη στην ολότητά της, η μέθοδος της εξέτασης των πραγμάτων είναι σ᾽ αυτήν η ίδια. Ας πάρουμε ένα παράδειγμα: δεν υπάρχει μια τέχνη της ζωγραφικής γενικώς;
ΙΩΝ. Ναι.
ΣΩ. Και φυσικά υπάρχουν, κι έχουν υπάρξει και στο παρελθόν, πολλοί ζωγράφοι, άλλοι καλοί, άλλοι κακοί· έτσι;
ΙΩΝ. Ασφαλώς.
ΣΩ. Έχεις δει λοιπόν ως τώρα κανέναν άνθρωπο ο οποίος για τον Πολύγνωτο του Αγλαοφώντα, ας πούμε, να είναι εξαιρετικά ικανός να εκφέρει μια γνώμη —ποιό έργο του είναι ωραία ζωγραφισμένο και ποιό όχι—, για τους άλλους όμως ζωγράφους [533a] να μην είναι σε θέση να το κάνει αυτό; Κι όταν του δείχνει κάποιος τα έργα των άλλων ζωγράφων, αυτός να νυστάζει, να έρχεται σε δύσκολη θέση και να μην έχει να συνεισφέρει έστω κάτι στη συζήτηση, ενώ απεναντίας, όταν χρειαστεί να πει τη γνώμη του για τον Πολύγνωτο ή για όποιον άλλο ζωγράφο θέλεις —αλλά για έναν και μόνο—, τότε να ζωντανεύει, να συγκεντρώνεται και να έχει ένα σωρό πράγματα να πει;
ΙΩΝ. Όχι, μά τον Δία, ασφαλώς όχι.
ΣΩ. Αλλά για δες και στη γλυπτική: Είδες ως τώρα στη γλυπτική κανέναν ο οποίος για μεν τον Δαίδαλο, τον γιο του Μητίονα, [533b] ή για τον Επειό του Πανοπέα ή τον Θεόδωρο από τη Σάμο ή για κάποιον άλλο γλύπτη —αλλά έναν μόνο— να είναι εξαιρετικά ικανός να μας εξηγήσει σε ποιά έργα του έχει πετύχει, ενώ μπροστά στα έργα των άλλων γλυπτών να έρχεται σε δύσκολη θέση, να νυστάζει και να μην έχει τί να πει;
ΙΩΝ. Όχι, μά τον Δία, ούτε τέτοιον έχω δει κανένα.
ΣΩ. Αλλά, όπως πιστεύω εγώ τουλάχιστον, ούτε στο παίξιμο του αυλού, ούτε στης κιθάρας, ούτε στο τραγούδι με συνοδεία κιθάρας, ούτε στην απαγγελία των επικών ποιημάτων είδες ποτέ ως τώρα κανέναν ο οποίος για τον Όλυμπο ή τον Θάμυρη, [533c] για τον Ορφέα ή τον Φήμιο από την Ιθάκη, να είναι εξαιρετικά ικανός να μιλήσει, αλλά για τον Ίωνα από την Έφεσο να δυσκολεύεται και να μην μπορεί να δώσει μια γνώμη τί είναι καλό στην απαγγελία του και τί όχι.
ΙΩΝ. Δεν μπορώ να σε αντικρούσω σ᾽ αυτό, Σωκράτη· εκείνο όμως που διαπιστώνω στον εαυτό μου είναι ότι για τον Όμηρο μιλώ ωραιότερα από τον καθένα και ότι βρίσκω πολλά να πω κι ότι όλοι οι άλλοι παραδέχονται πως τα λέω καλά, ενώ για τους άλλους ποιητές δεν μου συμβαίνει το ίδιο. Για σκέψου λοιπόν τί τέλος πάντων συμβαίνει με αυτό.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου