Το νησί του Ποσειδώνα
Όταν οι θεοί μοιράζονταν τη γη, όχι ερίζοντας αλλά με κλήρο, η Αθήνα έλαχε στην Αθηνά και τον Ήφαιστο, ενώ το πλούσιο σε χλωρίδα και μεταλλεύματα νησί της Ατλαντίδας στον Ποσειδώνα. Βρισκόταν μπροστά στις Ηράκλειες Στήλες στην έξοδο από την πλευρά της Μεσογείου μπαίνοντας στον Ωκεανό. Εκεί ζούσε μόνη η Κλειτώ, που είχε χάσει τους γονιούς της, τον Ευήνορα και τη Λευκίππη, στο κεντρικό βουνό του νησιού. Και καθώς ο θεός την ερωτεύτηκε, όρθωσε περίβολο από τείχη και τάφρους γεμάτους νερό, ώστε κανένας να μην έχει την κόρη εκτός από τον ίδιο. Για πολύ καιρό έμειναν μαζί, και η Κλειτώ γέννησε στον Ποσειδώνα πέντε φορές δίδυμα παιδιά. Πρωτότοκος ήταν ο Άτλαντας, ο οποίος βασίλευε στο κεντρικό βουνό του νησιού και ήταν κυρίαρχος στους άλλους εννέα αδελφούς που διοικούσαν ο καθένας μία από τις δέκα περιφέρειες στις οποίες χώρισε ο Ποσειδώνας το νησί. Αντίστοιχα, κυρίαρχοι ήταν οι απόγονοι του Άτλαντα έναντι των απογόνων των άλλων αδελφών. Η δόμηση του νησιού διευκόλυνε την άμυνα και το εμπόριο. Οι μεγαλοπρεπείς πόλεις ήταν γεμάτες από σήραγγες, γέφυρες, κανάλια, περίπλοκα περάσματα. Κάθε χρόνο οι βασιλείς των περιφερειών συγκεντρώνονταν στην πρωτεύουσα, επιδίδονταν στο ιερό κυνήγι ταύρου που έπρεπε να θηρεύσουν χωρίς όπλα, και κοινωνούσαν πίνοντας σταγόνες από το αίμα του ζώου. Ντυμένοι με μακρούς χιτώνες, σε χρώμα βαθύ μπλε (καλλίστην κυανῆν στολήν [Κριτίας 119e4]), καθισμένοι πάνω στις ζεστές ακόμη στάχτες της θυσίας και με σβησμένα όλα τα φώτα έκριναν ο ένας τον άλλον σύμφωνα με νόμους που ήταν καταγεγραμμένοι σε στήλες. Το νησί καταποντίστηκε ύστερα από έναν κατακλυσμό. Οι Αθηναίοι, σύμφωνα με την αφήγηση Αιγύπτιων ιερέων στον Σόλωνα, είχαν νικήσει τους Άτλαντες, όταν εκείνοι κάποτε αποπειράθηκαν να τους καταλάβουν εννιά χιλιάδες χρόνια πριν από την εποχή του Πλάτωνα.
Η ιστορία του νησιού είναι γνωστή από δύο διαλόγους του Πλάτωνα, τον Τίμαιο (24d κ.ε.) και τον Κριτία (109b-121c).
Ποσειδών Αξιόκερσος
Θεωρείται ως ένας, ο πρώτος, από τους Μεγάλους Θεούς της Σαμοθράκης, όπου λατρευόταν με το μυστηριακό όνομα Αξιόκερσος ήδη από τα προαρχαϊκά χρόνια και μέχρι τον 4ο αι. μ.Χ., όπως μαρτυρούν τα ονόματα των μυημένων στα Μυστήρια, τόσο από τον χώρο του θρύλου (Οδυσσέας, Κάδμος, Θάσος, Φιλοκτήτης, Ορφέας, Αγαμέμνονας, Ταλθύβιος, Επειός, Αινείας) όσο και της ιστορίας, και μάλιστα φορέων της εξουσίας (Όμηρος, Ηρόδοτος, Λύσανδρος, Ανταλκίδας, Ολυμπιάδα, Φίλιππος, Ουάρρων, Πείσων, Ρωμαίοι διοικητές). Αν, τέλος, λάβουμε υπόψη ότι τα νησιά Σαμοθράκη και Καλαυρία λειτουργούσαν και ως άσυλα, παρέχοντας ασφάλεια στους κυνηγημένους, αναδεικνύουν τον Ποσειδώνα σε προστάτη ικετών.
Ωστόσο: Αν και θεός παντοδύναμος, όπως αυτό αναδύεται στον αφιερωμένο σε αυτόν ομηρικό ύμνο, αν και θεός παλαιός, όπως φαίνεται και από τη σχέση του με προολύμπιες θηλυκές θεότητες και την κυριαρχία του στη Σαμοθράκη, αν και συνεργάστηκε με τον Δία στην Τιτανομαχία, οπότε και απέκτησε την τρίαινα ως σύμβολο της εξουσίας του, αν και σαφώς στην Ιλιάδα (Ξ 187-193) αναφέρεται ότι στη μοιρασιά του κόσμου ανάμεσα σε εκείνον και τα άλλα δύο αδέλφια του, τον Δία και τον Άδη, του έτυχε η θάλασσα, όμως με κυριαρχία και στην ξηρά· παρ' όλ' αυτά ο Ποσειδώνας παραμένει κατώτερος από τον Δία, υποτάσσεται στις εντολές του και η λατρεία του, παλαιά αλλά προφανώς με άγρια, βίαια τελετουργικά, υποχωρεί, όπως αυτό μυθολογείται με την απώλεια από τον ίδιο τον θεό αγαπημένων του τόπων και με τη μη θεοποίηση ή και την εξόντωση παιδιών του. Από την πλευρά των Ολυμπίων θεών, η ιστορία του Ποσειδώνα αντανακλά τον αγώνα των νέων θεών να τον εντάξουν στην τάξη και το σύστημά τους, σε ηπιότερες μορφές λατρείας.
Σύνοψη
Ό,τι κυρίως χαρακτηρίζει τον Ποσειδώνα είναι:
1. Η διευρυμένη εξουσία του σε θάλασσα και ξηρά.
2. Η διασύνδεσή του με προολύμπιες θηλυκές θεότητες.
3. Η διασύνδεσή του με τις μυστηριακές λατρείες της Σαμοθράκης και με το μυστικό όνομα του Μεγάλου Θεού Αξιόκερσου.
4. Οι ήττες του από άλλους θεούς -ενδεικτικά αναφέρουμε την Ήρα και την Αθηνά, για την κυριαρχία του Άργους και της Αθήνας, τον Δία και τον Απόλλωνα, για την κυριαρχία της Αίγινας και των Δελφών, τον Διόνυσο, για την κυριαρχία της Νάξου.
5. Ότι τα παιδιά του είναι ήρωες, αλλά και γιγαντιαίες μορφές όπως ο Κύκλωπας Πολύφημος που δεν τιμά τον Δία και τους νόμους του, μυθικά τέρατα (Τρίτωνας) και ζώα (Πήγασος).
6. Η αγριότητα πολλών από τα παιδιά του.
7. Ότι πολλά από τα παιδιά του ηττώνται, λ.χ. από τον Οδυσσέα, τον Ηρακλή, γιο του Δία, τον Θησέα, γιος κι αυτός του Ποσειδώνα, στην πορεία του επιφανούς αττικού ήρωα από την Τροιζήνα προς την Αθήνα μέσω του Ισθμού της Κορίνθου.
8. Ότι κανένα από τα παιδιά του δεν τιμάται ως θεός, σε αντίθεση με πολλά από τα παιδιά του Δία.
9. Αν και θεός καταστροφέας ή ανατροπέας της τάξης, λ.χ. προκαλώντας σεισμούς, ο Ποσειδώνας μπορούσε, αντίστροφα, να εγγυηθεί και την τάξη· αυτός που χτυπά ξέρει και μπορεί να γιατρεύει -ὁ τρώσας λόγος ἰᾶται (Πλουτ., Περί του ακούειν 47.A.2). Γι' αυτό και στον Ποσειδώνα αποδίδονται και τα επίθετα Εδραίος, Θεμελιούχος, Τειχοποιός κτλ., καθότι εγγυάται την τάξη του φυσικού κόσμου, λ.χ. εγκλείοντας τους Τιτάνες και τους γιους του Τελχίνες στη γη, αλλά και του δομημένου, πολιτισμένου περιβάλλοντος, όπως της Τροίας, όπου συνέβαλλε στον τειχισμό της πόλης.
Τα χαρακτηριστικά του Ποσειδώνα συνοψίζονται στον Ομηρικό και τον Ορφικό ύμνο προς τιμή του.
Ομηρικός Ύμνος στον Ποσειδώνα
Τον Ποσειδώνα, το μεγάλο θεό, να τραγουδώ αρχίζω τώρα,
αυτόν που τραντάζει τη στεριά και την ακαταπόνητη θάλασσα,
τον θαλασσινό θεό που εξουσιάζει Ελικώνα και τις πλατιές Αίγες.
Οι θεοί σου έχουν χαρίσει διπλή τιμή, τράνταχτή της στεριάς,
να είσαι αλόγων δαμαστής και σωτήρας των πλοίων.
Να έχεις χαρές, Ποσειδώνα, κοσμοσείστη, μαυρόμαλλε,
και έχοντας διάθεση καλή, καλότυχε, βοήθα τους ταξιδευτές.
Ορφικός Ύμνος στον Ποσειδώνα
(θυμίαμα σμύρνα)
Άκουσε, Ποσειδώνα, που κατέχεις τη γη με τη γαλανή χαίτη·
φίλε των ίππων που κρατάς στα χέρια τρίαινα χαλκοφκιασμένη,
συ στα θεμέλια κατοικείς του βαθύστερνου πόντου,
τραντάζεις τη θάλασσα, άρχοντα του πόντου,
και σείεις τη γη μ' άφθονα κύματα, έχεις όψη
χαριτωμένη και οδηγείς τέθριππο άρμα
και με θαλάσσιους συριγμούς τινάζεις ψηλά τ' αλμυρό νερό.
Σου έλαχε ως τρίτο μέρος το βαθύ ρεύμα της θαλάσσης,
και με τα κύματα τέρπεσαι και τα θηρία, σεβαστέ θεέ.
Είθε να διασώζεις τα στηρίγματα της γης
και τη γοργή ορμή των πλοίων, και να μας φέρεις
ειρήνη, υγεία και πραγματική ευτυχία.
Άκουσε με, Ποσειδώνα, παιδί αγαπητό του Δία,
που είσαι από τους αρχαιότερους επουρανίους μακάριους
θεούς, πατέρας των θνητών εσύ πού κατοικείς
στην κορυφή των υψωμάτων του Ολύμπου, και σου 'τυχε
να βασιλεύεις δεύτερος μετά τον Δία πάντων·
φίλε των ίππων, χάλκινη τρίαινα κρατάς στα χέρια
κι έχεις μεγἀλη δύναμη κι όψη χαριτωμένη
κι άρμα με τέσσερα άλογα οδηγείς. Πανίσχυρε,
αγιότατε, πολυτίμητε, πού χαίρεσαι
με τα ιερά σεβάσματα και τους σεβάσμιους μύστες
είθε να είσαι ευμενής και χάριζε στους μύστες ευτυχία.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου