Καρφώνουν ο ένας τον άλλο με πένες βουτηγμένες στο δηλητήριο της μοχθηρίας

Ο Ολλανδός φιλόσοφος Ντεζιντέριους Έρασμος είδε αυτό το κύκλο διαμάχης να διαιωνίζεται σε κάθε επίπεδο της κοινωνίας, το 1517, στο βιβλίο του Το παράπονο της Ειρήνης.

Εισέρχομαι σε αυλές βασιλέων… βλέπω κάθε έκδηλο σημάδι των υψηλών αξιωμάτων και της ανθρωπιάς… Είναι όλα μια επίστρωση… Τα πάντα είναι διεφθαρμένα από φανερές κλίκες ή από κρυφές μνησικακίες και έχθρες. – ΝΤΕΖΙΝΤΕΡΙΟΥΣ ΕΡΑΣΜΟΣ

Ακόμη και η φιλοσοφία, η κατάρτιση, η προσεκτική αφοσίωση στη λογική και την αναζήτηση της αλήθειας δεν έχουν επιτύχει να εγκαταστήσουν την ειρήνη. Ο Έρασμος συνέχιζε: “ Εδώ επίσης βρίσκω έναν πόλεμο άλλου είδους, λιγότερο αιματηρό, αλλά όχι λιγότερο οργισμένο… καρφώνουν ο ένας τον άλλο με πένες βουτηγμένες στο δηλητήριο της μοχθηρίας· ξεσχίζουν ο ένας τον άλλο με τσουχτερές ρετσινιές και εκσφενδονίζουν το θανατηφόρο βέλος της γλώσσας τους ενάντια στην υπόληψη του αντιπάλου τους”.

Αυτές οι λέξεις ακούγονται τόσο αληθινές σήμερα όπως και πριν από αιώνες: Είναι επίσης μια εύστοχη περιγραφή των κουτσομπολιών των μικρών πόλεων, της εξουσίας και της πολιτικής εκστρατείας της ίδιας.

Τίποτα από αυτά δεν έχει σταματήσει τους φιλοσόφους (μαζί με πολλούς άλλους) από το να προσπαθήσουν να εκφράσουν το πόσο βαθιά έχουν επηρεαστεί από τις ανθρώπινες διαμάχες που έχουν παρακολουθήσει αυτοπροσώπως. Πολλοί έχουν εμπνευστεί τρόπους για να κατευνάζουν τις μελλοντικές διαμάχες. Ο Πλάτωνας έζησε την καταστροφή του αθηναϊκού πολιτισμού στον Πελοποννησιακό πόλεμο με τη Σπάρτη, και ως αντίδραση έγραψε την Πολιτεία σε μια προσπάθεια να δημιουργήσει ένα λεπτομερές προσχέδιο της ουτοπίας. Ομοίως, αφού παραστάθηκε στη λεηλασία της Ρώμης από τους Βησιγότθους, ο Αυγουστίνος έγραψε την Πολιτεία του Θεού, δείχνοντας προς την ουτοπία του επόμενου κόσμου αντί αυτού.

Ο Τόμας Χομπς έγραψε τον Λεβιάθαν στην εξορία κατά την διάρκεια του αγγλικού εμφυλίου πολέμου, προσπαθώντας να δημιουργήσει μια κατάσταση διαρκούς εμφύλιας ειρήνης και κοινοπολιτείας.

Ο Ιμάνουελ Καντ δοκίμασε το γράψιμό του στην επίλυση διαμαχών σε ένα μικρό βιβλίο που ονομάζεται Αιώνια Ειρήνη, περιγράφοντας ένα σχέδιο για να επιλυθούν οι ευρωπαϊκές διαφορές της εποχής του μη βίαια. Ειρωνικά δανείστηκε τον τίτλο του βιβλίου από το όνομα ενός πανδοχείου – ενός πανδοχείου που βρισκόταν ακριβώς δίπλα σ’ ένα νεκροταφείο. Όλοι θα αποκτήσουμε αιώνια ειρήνη τελικά, αλλά πολύ αργά για να μας κάνει καλό σε αυτό τον κόσμο και αυτή τη ζωή!

Μεγάλοι διανοητές του 20ου αιώνα επίσης έδωσαν βάρος στην υπόθεση, ακόμη περισσότερο, αφού είδαν το μακελειό του Πρώτου Παγκόσμιου πολέμου και τον παγκόσμιο όλεθρο του Δεύτερου Παγκόσμιου πολέμου.

Ο Σίριλ Τζόαντ έγραψε: “Ο σύγχρονος δυτικός πολιτισμός είναι το αποτέλεσμα του να προικίσεις με τα φρούτα της ιδιοφυΐας μερικών ανθρώπων ένα πληθυσμό ο οποίος είναι συναισθηματικά στο επίπεδο βαρβάρων και πολιτισμικά στο επίπεδο σχολιαρόπαιδων”.

Όμως, παρά αυτές τις αθάνατες σκέψεις, οι διαμάχες των θνητών συνεχίζονταν χωρίς να ανακόπτουν το ρυθμό τους. Την ίδια στιγμή, η σχετική με τις διαμάχες φιλολογία έγινε λιγότερο αισιόδοξη, σε μεγάλη κλίμακα εγκατέλειψε την ιδέα της ουτοπίας και εντάθηκε ο κυνισμός και η σάτιρα.

Ο Άλντους Χάξλεϊ, ο Τζορτζ Όργουελ, η Άιν Ραντ και ο Άρθουρ Κέσλερ γράψανε θαυμάσια, αλλά και ενοχλητικά βιβλία σχετικά με δυστοπίες (αντιστοίχως, Ο Θαυμαστός Καινούργιος Κόσμος, 1984, Atlas Shrugged και Το Μηδέν και το Άπειρο) που έθιξαν βαθιά φιλοσοφικά ερωτήματα για την ανθρώπινη φύση και έθεσαν το ερώτημα αν ακόμη έχουμε την ικανότητα να ζήσουμε εν ειρήνη.