Τι είναι η Αγάπη;

Μήπως η Αγάπη είναι χημεία;

Βιολογικά, η Αγάπη είναι μια έντονη νευρολογική κατάσταση, όπως η πείνα ή η δίψα, αλλά πιο μόνιμη. Λέμε για την αγάπη ότι είναι τυφλή ή με την έννοια ότι δεν την ελέγχουμε. Αλλά πάλι, αυτό δεν είναι ιδιαίτερα παράξενο, από τη στιγμή που η Αγάπη, είναι κατά βάση χημικό φαινόμενο μας λένε οι χημικοί.

Ενώ ο πόθος είναι μια περιστασιακή σεξουαλική επιθυμία στη δημιουργία της οποίας εμπλέκεται η απελευθέρωση ορμονών, όπως η τεστοστερόνη, και τα οιστρογόνα, στην πραγματική αγάπη ή στο πραγματικό δέσιμο και στην πραγματική αφοσίωση. Ο εγκέφαλος απελευθερώνει ένα τεράστιο συνδιασμό ορμονών:: Φερομόνες, Ντοπαμίνη, Νορεπινεφρίνη, σεροτονίνη, ωκυτοκίνη και βαζοπρεσίνη (ADH).

 

Ωστόσο, από την σκοπιά της εξέλιξης, η αγάπη μπορεί να αντιμετωπισθεί ως μηχανισμός επιβίωσης. Ένας μηχανισμός που έχουμε αναπτύξει, ώστε να χρειαζόμαστε τις μακροχρόνιες σχέσεις, που σημαίνουν αμοιβαία αλληλοϋπεράσπιση, φροντίδα των γονιών προς τα παιδιά και προώθηση του αισθήματος ασφάλειας και σιγουριάς.

 

Η Αγάπη στην αρχαιότητα είχε πολλές εκφάνσεις

Οι αρχαίοι ξεχώριζαν την Φιλία, την οποία αντιλαμβάνονταν ως μια βαθιά αλλά χωρίς σεξουαλική διάσταση, οικειότητα, ανάμεσα σε στενούς φίλους ή μέλη μιάς οικογένειας ή ως ένα βαθύ δέσιμο, που σφυρηλατείται ανάμεσα σε στρατιώτες που πολεμούσαν ο ένας δίπλα στον άλλον στη μάχη.
 

Το αρχαίο Ρωμαϊκο Ludus πάλι, περιγράφει ένα πιο παιχνιδιάρικο πάρε-δώσε που συμβαίνει όταν φλερτάρουμε.

 

Πράγμα ήταν η ώριμη αγάπη που εξελίσσεται με το πέρασμα του χρόνου ανάμεσα σε ζευγάρια που βρίσκονται πολύ καιρό μαζί και περιλαμβάνει αλληλοκατανόηση στην πράξη, αφοσίωση, συμβιβασμούς και αλληλοκατανόηση.

 

Αγάπη για τους αρχαίους, ήταν ένας πιό γενικευμένος όρος και δεν είχε να κάνει με την αποκλειστικότητα αλλά με ένα πανανθρώπινο συναίσθημα που αφορούσε τους γύρω σου.

 

Φιλαυτία, είναι η αγάπη για τον εαυτό σου, που δεν είναι τόσο εγωιστική όσο ακούγεται. Όπως έλεγε ο Αριστοτέλης ή όπως θα σας πει οποιοσδήποτε ψυχοθεραπευτής, για να μπορέσεις να νοιαστείς για τους άλλους, πρέπει πρώτα να έχεις φροντίσει τον εαυτό σου.

 

Τέλος, και πιθανότατα τελευταίος, αν και προκαλεί τα περισσότερα προβλήματα και επιπλοκές, ο Έρως, έχει να κάνει με την σεξουαλική έλξη, και το πάθος. Εκτός αν μετεξελιχθεί σε φιλία η/και πράγμα, ο έρως θα εκφυλιστεί και θα σβήσει μόνος του.

 

Αγάπη είναι όλα τα παραπάνω. Αλλά είναι παράλογο και μη μη ρεαλιστικό να έχουμε την προσδοκία να βιώσουμε και τις έξι εκδοχές της με ένα μόνο πρόσωπο. Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικά πράγματα η οικογένεια και η κοινωνία.

 

Η Αγάπη είναι παθιασμένη δέσμευση

Η απάντηση παραμένει ασαφής, εν μέρει διότι η Αγάπη δεν είναι ένα πράγμα. Αγάπη για τους γονείς, τους συντρόφους, τα παιδιά, την πατρίδα, τον διπλανό, κτλ., όλες έχουν διαφορετική υφή. Κάθε μια έχει τις παραλλαγές της: Τυφλή, μονόπλευρη, τραγική, σταθερή, ρευστή, υστερόβουλη, ανολοκλήρωτη, άνευ όρων…

 

Στην καλύτερη πάντως, όλες οι εκδοχές της είναι μια ευγενής και παθιασμένη δέσμευση, την οποία καλλιεργούμε και εξελίσσουμε, αν και συχνά εμφανίζεται στις ζωές μας απρόσκλητη. Γι’ αυτό και είναι κάτι περισσότερο από ένα δυνατό συναίσθημα. Χωρίς την δέσμευση, είναι μόνο ένας ενθουσιασμός. Χωρίς το πάθος είναι μόνο εμμονή. Ακόμα και η μεγαλύτερη Αγάπη, χωρίς τα ην φροντίσεις και να την καλλιεργήσεις, μαραίνεται και πεθαίνει.

 

 Η Αγάπη είναι κίνητρο για όλες τις μεγάλες ιστορίες

Το τι είναι η Αγάπη, εξαρτάται από το πού βρίσκεσαι σε σχέση με αυτήν. Όταν βρίσκεσαι ασφαλής μέσα της, μπορείς να την αισθάνεσαι τόσο φυσική και απαραίτητη, όσο τον αέρα – υπάρχεις μέσα της χωρίς καλά καλά να το προσέχεις. Όταν την στερηθείς, μπορεί να τη νιώθεις σαν εμμονή. Να σε εξαντλεί, σχεδόν σαν σωματικός πόνος.

 

Η Αγάπη είναι το κίνητρο για τις μεγάλες αφηγήσεις. Όχι μόνο για τις ιστορίες με ρομαντική αγάπη, αλλά και για την αγάπη του γονιού προς το παιδί του, για την αγάπη στην οικογένεια, στην πατρίδα. Εϊναι το σημείο πριν την ολοκλήρωσή της που συναρπάζει. Αυτό που σε χωρίζει από την αγάπη, τα εμπόδια που μπαίνουν ανάμεσά σας. Αυτές τις στιγμές που προσπαθείς να ξεπεράσεις τα εμπόδια, η Αγάπη είναι τα πάντα.

 

Τελικά τι είναι αυτό που το λένε αγάπη;

 

Πέντε άνθρωποι αυθεντίες στον τομέα τους, που εκπροσωπούν πέντε εντελώς διαφορετικούς τομείς της σύγχρονης κοινωνικής ζωής: έναν θεωρητικό φυσικό, μία ψυχοθεραπεύτρια, έναν φιλόσοφο, μία συγγραφέα και μία καλόγρια! ρωτήθηκαν τι είναι αγάπη; Οι απαντήσεις είναι πραγματικά ενδιαφέρουσες.

 

Ο Jin Al-Khalili, φυσικός που απάντησε στο ερώτημα, απαντά κατ’ αρχήν μονολεκτικά, λέγοντας ότι «η αγάπη είναι χημεία». Για την ακρίβεια, αποτελεί μία νευρολογική κατάσταση μόνιμου χαρακτήρα, όπως η πείνα και η δίψα, αλλά με μονιμότερο και εντονότερο συναισθηματικό χαρακτήρα. Η προσέγγιση του είναι εντελώς επιστημονική και μεταξύ άλλων αναλύει τα συστατικά της αγάπης σε φυσικές ουσίες, εκ των οποίων οι κυριότερες είναι οι φερομόνες, η ντοπαμίνη, η νορεπινεφρίνη, η σεροτονίνη, η ωκυτοκίνη και η βαζοπρεσίνη. Και αν σου παραφαίνεται στεγνή και ξύλινα επιστημονική, σπεύδει να συμπληρώσει ότι αποτελεί έναν μηχανισμό επιβίωσης, με τον οποίο οι άνθρωποι τείνουν να καλύψουν τις ανάγκες στοργής και αλληλεγγύης τους.

 

Η προσέγγιση της ψυχοθεραπεύτριας Philippa Perry εκκινεί από εντελώς διαφορετική αφετηρία. Ο όρος «αγάπη» αποτελεί σύμπτυξη των αξιών της φιλίας, της φιλαυτίας και του έρωτος, των οποίων αποτελεί μετεξέλιξη. Ένας συνδυασμός δηλαδή του εγωιστικού και του αλτρουιστικού στοιχείου σε ένα, καταλήγει, όπου όσο πιο έντονη είναι η ύπαρξη των στοιχείων αυτών μεταξύ δύο προσώπων, τόσο ισχυρότερη και η ίδια η αγάπη. Δεν ξέρω αν φωτίστηκες (εγώ πάντως όχι), για αυτό και προχωράω, προσπαθώντας να σε μπερδέψω ακόμη περισσότερο.

 

Ο Julian Baggini, διακεκριμένος Ιταλός φιλόσοφος, θεωρεί παγίδα το ίδιο το ερώτημα και ξεκινά αντιστρόφως: το θέμα είναι τι ΔΕΝ είναι αγάπη, υποστηρίζει. Και συνεχίζει: «Χωρίς την δέσμευση, είναι μόνο ένας ενθουσιασμός. Χωρίς το πάθος είναι μόνο εμμονή. Ακόμα και η μεγαλύτερη αγάπη, χωρίς τα ην φροντίσεις και να την καλλιεργήσεις, μαραίνεται και πεθαίνει». Ομολογώ ότι μία βάση την έχει, αλλά για την ταμπακιέρα, ούτε η παραμικρή αναφορά. Αν καλύπτεσαι από την αντιστροφή του ερωτήματος, τότε οκ.

 

Μία συγγραφέας, η Jojo Moyes, ρωτήθηκε και έδωσε την εξής απάντηση: ότι το τι είναι η αγάπη, εξαρτάται από το πού βρίσκεσαι σε σχέση με αυτήν. Δηλαδή, όταν βρίσκεσαι ασφαλής μέσα της, μπορείς να την αισθάνεσαι τόσο φυσική και απαραίτητη, όσο τον αέρα – υπάρχεις μέσα της χωρίς καλά καλά να το προσέχεις. Όταν πάλι την στερηθείς, μπορεί να τη νιώθεις σαν εμμονή. Να σε εξαντλεί, σχεδόν σαν σωματικός πόνος. Έτσι, καταλήγει, γίνεται αφορμή για την αφήγηση όλων των ιστοριών, και όχι μόνο αυτών που αφορούν στο επάγγελμα της, αλλά του κάθε απλού ανθρώπου… Η αναζήτηση του τι είναι αγάπη ολοκληρώθηκε με την απάντηση της ηγουμένης ενός καθολικού μοναστηριού, ονόματι Catherine Wybourne. Η ίδια θεωρεί την αγάπη ως ευλογία, ως το μόνο αγαθό που είναι ανεπίδεκτο πώλησης και ανταλλαγής, ως μη οριστέο αγαθό, αλλά βιώσιμο εν τη πράξει, και ως η ύστατη πράξη ταπείνωσης και ένωσης με την ανώτερη δύναμη, με το θείο.

 

Η αλήθεια είναι ότι ορισμένα πράγματα απλά δεν μπορούν να οριστούν. Αυτά εκ των πραγμάτων περισσότερο τα ζεις, παρά τα ορίζεις και τα θέτεις σε καλούπια, και στο σημείο αυτό ίσως και να συμφωνήσουμε με την κυρία ηγουμένη. Από εκεί και πέρα, τα πράγματα εξαρτώνται από την οπτική γωνία του καθενός. Και έτσι οδηγείσαι σε μία εκ των πραγμάτων στεγνή προσέγγιση, όπως ο φυσικός, μία ψυχαναλυτική, όπως η ψυχοθεραπεύτρια, μία θεολογική, όπως η ηγουμένη, ή ουσιαστικά αποφεύγεις να απαντήσεις, όπως ο φιλόσοφος.

 

Το ζήτημα είναι ότι κομμάτια του παζλ βρίσκονται στις απαντήσεις όλων τους. Από εσένα εξαρτάται το ποια θα επιλέξεις για να σχηματίσεις το δικό σου προσωπικό ολοκληρωμένο παζλ…