Γιατί και πότε λέμε ψέματα;

Το ψέμα στις σχέσεις των ανθρώπων συμβαίνει με μια εκπληκτική συχνότητα.

Έχει υπολογιστεί ότι παρατηρείται σχεδόν σε 1 από κάθε 3 κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.

Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν περισσότερο το ψέμα όταν η δημόσια εικόνα τους απειλείται.

Μια από τις τακτικές διαχείρισης της δημόσιας εικόνας τους που εκπέμπουν και των εντυπώσεων που θέλουν να αφήνουν στους άλλους, είναι οι τεχνικές παραπλάνησης όπως το ψέμα.

Παράλληλα οι άνθρωποι είναι πιο επιρρεπείς στο να χρησιμοποιήσουν ψέματα στις αλληλεπιδράσεις τους με άτομα που γνωρίζουν ή με τα οποία έχουν κάποια σχέση όπως για παράδειγμα οι συνάδελφοι τους.
Αντίθετα χρησιμοποιούν λιγότερο το ψέμα όταν έχουν να κάνουν με ξένους, άτομα δηλαδή που δεν γνωρίζουν.

 Οι λόγοι για τους οποίους είναι πρόθυμοι να πουν ψέματα έχουν σχέση και εστιάζονται στο άτομο τους. Το κύριο μέλημα τους που τους οδηγεί στην τακτική της παραπλάνησης, είναι η προστασία της εικόνας και αξίας του ατόμου τους όπως επίσης και της αυτοεκτίμησης τους.
Με λίγα λόγια οι άνθρωποι καταφεύγουν πιο εύκολα στο ψέμα όταν νιώθουν ότι απειλείται η δημόσια εικόνα που έχει δημιουργηθεί για αυτούς, όταν αισθάνονται ότι επηρεάζονται οι εντυπώσεις που δημιουργούν στους άλλους ή ακόμη όταν απειλείται το αίσθημα αυτοεκτίμησης τους.

Τα σημαντικά αυτά συμπεράσματα προέκυψαν από έρευνα Αμερικανών επιστημόνων οι οποίοι για να κατανοήσουν καλύτερα γιατί και πότε λένε ψέματα οι άνθρωποι, βασίστηκαν στη θεωρία της κοινωνικής σύγκρισης.

Για να διερευνήσουν το ψέμα στις ανθρώπινες σχέσεις, εξέτασαν τις συμπεριφορές καταναλωτών.

Στις καταστάσεις αυτές, οι άνθρωποι συχνά παρουσιάζουν διαφορετικά από την πραγματικότητα τις τιμές που πέτυχαν, την ποιότητα που αγόρασαν, τη μάρκα που πήραν, εάν αγόρασαν σε εκπτώσεις ή όχι.

Ποια είναι τα κίνητρα των καταναλωτών ή των ανθρώπων γενικότερα για να μη λένε την αλήθεια στους άλλους;

Γενικά οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι καταναλωτές θα πουν διαφορετικά στοιχεία από την πραγματικότητα, όταν νιώθουν ότι κάποιος άλλος πέτυχε κάτι καλύτερο από αυτούς. Βιώνουν τη σύγκριση ως μια απειλή για τη δική τους εικόνα και για τη δική τους αξία.

Το ψέμα στις περιπτώσεις αυτές, παρομοιάζεται ως ένας μηχανισμός αυτοάμυνας.

Η συγκριτικά καλύτερη απόδοση του άλλου, μειώνει τη δική τους δημόσια εικόνα και εντυπώσεις. Ταυτόχρονα, στον εσωτερικό τους κόσμο, το καλύτερο του άλλου απειλεί την αυτοεκτίμηση τους. Το ψέμα έρχεται ως βοήθεια για να βγουν και να προστατευτούν από τη δυσάρεστη αυτή θέση.

Επιπρόσθετα φαίνεται ότι υπάρχουν πολλά που εμπλέκονται στην προθυμία των καταναλωτών να παραπλανήσουν. Η σημασία που αποδίδουν στο άτομο με το οποίο συγκρίνονται, δηλαδή εάν θεωρούν ότι είναι κάποιος ανώτερος ή κατώτερος, παίζει σημαντικό ρόλο στην απόφαση χρήσης ψέματος.

Επίσης παίζει ρόλο εάν νιώθουν ότι η απόδοση του άλλου είναι πολύ καλύτερη ή όχι από τη δική τους, εάν η διαφορά των δύο αποδόσεων είναι μεγάλη. Γενικά τα στοιχεία σύγκρισης διαφόρων πτυχών μια αγοράς του καταναλωτή, επηρεάζουν την προθυμία του, για χρήση ψέματος στις συνομιλίες του με άλλους.

Τα συμπεράσματα των ερευνητών σχετικά με το χειρισμό τεχνικών δημιουργίας εντυπώσεων κυρίως του ψέματος, τα οποία προέκυψαν από συμπεριφορές καταναλωτών, είναι πολύ πιθανό ότι συναντώνται και σε πολλές άλλες πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας και ψυχολογίας.

Είναι γεγονός ότι το ψέμα χρησιμοποιείται με εκπληκτική συχνότητα στις ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις.

Η προστασία της δημόσιας εικόνας του ατόμου, οι εντυπώσεις που θέλει να δημιουργεί, η διαφύλαξη της αυτοεκτίμησης του, αποτελούν βασικά κίνητρα για τη χρήση ψέματος από τους ανθρώπους.