Κωρύκειον Άντρον

Το Κωρύκειον Άντρον στην Αρχαιότητα ήταν αφιερωμένο στην λατρεία του θεού Πάνα και των Νυμφών.

Ο Παυσανίας, στα Φωκικά του, μας πληροφορεί ότι: Πηγαίνοντας κανείς από τους Δελφούς προς την κορφή του Παρνασσού, σε απόσταση εξήντα περίπου σταδίων, έντεκα και κάτι χιλιόμετρα, από την πόλη του Φοίβου, συναντάει άγαλμα χάλκινο.

Η ανάβαση προς το Κωρύκειο Άντρο είναι ευκολότερη για έναν πεζοπόρο -συνεχίζει ο Παυσανίας- και όχι για όσους χρησιμοποιούν μουλάρια και άλογα.
Σήμερα όμως, δρόμος προσιτός στο αυτοκίνητο φτάνει ως τη σπηλιά. Όταν ο επισκέπτης -και είναι πολλοί κυρίως ξένοι- φτάσει ως εκεί, λίγα μέτρα δηλαδή κάτω από τη σπηλιά, δε φαντάζεται ότι εκεί, τέσσερα ως πέντε μέτρα πιο πάνω, βρίσκεται η είσοδος. Τόσο αθέατη είναι.

Είσοδος-Εσωτερικός χώρος
Το Κωρύκειο Άντρο είναι ονομαστό, όχι μόνο στο μύθο, αλλά στον κόσμο της Αρχαιότητας και τους συγγραφείς του, «είναι το πιο αξιοθέατο από όλα τα σπήλαια που είδα», σημειώνει ο Παυσανίας, που το επισκέφθηκε τον +1ο αιώνα.
Από τον ίδιο προέρχεται η πληροφορία ότι υπήρχε τότε τρεχούμενη πηγή μέσα στη σπηλιά.
Η είσοδος, από τα πρώτα βήματα μέσα σ' αυτό, εκ πρώτης όψεως, είναι χωρίς ενδιαφέρον, έτσι καθώς από το φως μπαίνεις στο σκοτάδι. Πριν όμως τα μάτια σου συνηθίσουν σ' αυτό, ακούς ένα μονότονο Θόρυβο που κάνουν οι χοντρές σταγόνες νερού όταν είναι άνοιξη νομίζεις ότι ακούς την τριβή των αιώνων πάνω στους σταλαγμίτες- που πέφτουν στο δάπεδο.

Αυτό είναι το πρώτο καλωσόρισμα.
Σιγά-σιγά η ματιά σου, συνηθίζοντας, περιφέρεται με δέος μέσα σ' αυτόν το χώρο που είναι 90 μέτρα μήκος και 60 μέτρα πλάτος.
Η ματιά συνεχίζει να παίρνει, ότι δίνει το λιγοστό φως που μπαίνει από την είσοδό του.
Χοντροί σταλαχτίτες κρέμονται από την οροφή του, που μοιάζουν με κώρυκες (δερμάτινο ταγάρι, ασκί, πανέρι). Μπροστά σου, προς το βάθος, ένα πλήθος σταλαχτιτών και σταλαγμιτών δημιουργούν ένα δάσος με έργα «αφηρημένης τέχνης». Πράγματι, πολύ εντυπωσιακό και θείο.
Όπως μπαίνουμε δεξιά στο βράχο, είναι σκαλισμένη η εξής επιγραφή, που πρέπει να είναι του -4ουαιώνα ή των αρχών του -3ου.
/ Εύστρατος / Αλκιδάμου / άμβρύσιος / συμπερίπολοι / Πανί, νύμφαις.
Ο Αναθέτης Εύστρατος καταγόταν από την Αμβρυσσό, το σημερινό Δίστομο Βοιωτίας.
Σε μια δεύτερη επιγραφή, λίγο παλαιότερη, αναφέρονται πάλι οι νύμφες και ο Πάνας μαζί με τις θυάδες. Αυτή η επιγραφή συμπληρώθηκε από τον παλιό έφορο Νίκο Παπαδάκη έτσι: νυμφών κ[αί] Πανός κ[λ]ύουσα 'Αμα[ράντα] (ή Αμιάντα) έλήφ[θη].
Δηλ. μια γυναίκα που το όνομά της δε διατηρήθηκε καλά, ακούγοντας τον Πάνα με την ακολουθία των νυμφών «έλήφθη». Εγινε νυμφόπληκτη και πανόληπτη, μένοντας σε (έκσταση).
Στον χώρο αυτόν πρέπει να υπήρχε και μαντείο σε προϊστορικούς χρόνους, λόγω των πολλών αστράγαλων που βρέθηκαν με τις ανασκαφές.
'Ήταν σε χρήση στη μέση και στη νεότερη νεολιθική εποχή.

Το Κωρύκειο 'Άντρο όμως, λόγω της θέσεώς του –όπως είπαμε ήταν αθέατο, μέχρι και λίγα μέτρα μακριά από την είσοδό του- έχει το μερίδιό του σχεδόν σε όλη την ανθρώπινη προϊστορία και ιστορία, μέχρι και τη νεοελληνική, με την κατοίκηση αυτό της οικογένειας του τραγικού στρατηγού της Ρούμελης Οδυσσέα Αντρούτσου, το 1821-1823 αφού πρώτα το είχε οχυρώσει.

Πώς ονομάστηκε Κωρύκειο Άντρο: Πολλές πιθανές και απίθανες πληροφορίες υπάρχουν γύρω από το πώς η πανάρχαια αυτή σπηλιά πήρε το όνομα που φέρει μέχρι σήμερα.
Ο Παυσανίας και πάλι στα «Φωκικά» του, όπως και ο σχολιαστής του Απολλωνίου Ροδίου, γράφουν ότι το όνομα το πήρε από την Κορυκεία νύμφη που αποπλάνησε ο Απόλλωνας και γέννησε τον Λυκωρία.

Ο Απολλόδωρος ο Αθηναίος αλλού λέει ότι το Κωρύκειο 'Αντρο χρωστά το όνομά του στην Κωρυκεία νύμφη, που γέννησε ένα γιο τον Κώρυκα. Αλλοι από τους σταλαχτίτες, που έτσι όπως κρέμονται από την οροφή του, μοιάζουν με αθλητικούς κώρυκες. 'Αλλοι, επειδή η πλαγιά πάνω από αυτό μοιάζει σαν δερμάτινο ασκί κώρυκα.
Ο Ανδρέας Τσούρας πιστεύει, ότι πριν από την Κωρυκεία νύμφη προϋπήρχαν οι κώρυκες, και επειδή τα στοιχεία αυτά είναι πιο πιθανά, «χειροπιαστά», το όνομα του περίφημου Άντρου έχει τις ρίζες του στη λέξη κώρυκας στην οποία και η Κωρυκεία νύμφη θα πρέπει να χρωστά το όνομά της.