Η τέχνη του Μουράνο

Το Μουράνο, που βρίσκεται στη Λιμνοθάλασσα της Βενετίας, στη βόρεια Ιταλία, είναι κατά μία έννοια ένα νησί, ακριβέστερα όμως πρόκειται για μία συστάδα νησίδων που χωρίζονται από στενά κανάλια και συνδέονται μεταξύ τους με γέφυρες, όπως και η ίδια η Βενετία, από την οποία απέχουν περί το 1,5 χιλιόμετρο προς βορρά. Η διάμετρος της συστάδας του Μουράνο δεν ξεπερνά τα δύο χιλιόμετρα, ενώ ο μόνιμος πληθυσμός της είναι μόλις πάνω από 5000 (απογραφή του 2004). Το Μουράνο είναι παραδοσιακά πολύ γνωστό για την υαλουργία του και ιδιαίτερα για τις λάμπες και τα κομψοτεχνήματα από «Κρύσταλλα Μουράνο» . Υπήρξε κάποτε ανεξάρτητη κοινότητα, αλλά τώρα αποτελεί ένα διαμέρισμα (frazione) της Βενετίας.

Η φήμη του Μουράνο ως κέντρου υαλουργίας έχει τις ρίζες της το 1291, όταν όλοι οι υαλουργοί της Βενετίας διατάχθηκαν να μετεγκαταστήσουν τα εργαστήριά τους στο Μουράνο για λόγους ασφαλείας από πυρκαϊά. Τον επόμενο αιώνα άρχισαν εξαγωγές και το Μουράνο έγινε διάσημο, αρχικώς για τις γυάλινες χάντρες και τους καθρέφτες του. Το γυαλί Aventurine επινοήθηκε στο Μουράνο, το οποίο για ένα διάστημα ήταν ο κυριότερος παραγωγός γυαλιού σε όλη την Ευρώπη. Αργότερα, το νησί έγινε γνωστό για τους πολυελαίους του. Παρότι παρουσίασε μία παρακμή από τον 18ο αιώνα, η υαλουργία αποτελεί ακόμα και σήμερα την κυριότερη βιομηχανία του Μουράνο.
Οι υαλουργοί έγιναν γρήγορα από τους πλουσιότερους και τους πλέον εξέχοντες κατοίκους του. Από το 1400 περίπου τους επιτρεπόταν η τιμή να φέρουν ξίφη, απελάμβαναν ασυλία έναντι διώξεων από το Ενετικό κράτος και πάντρευαν τις κόρες τους με μέλη των πλουσιότερων οικογενειών της Βενετίας. Παρότι επωφελούνταν από κάποια προνόμια, οι υαλουργοί του Μουράνο απαγορευόταν να φύγουν από τη Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας. Ωστόσο, πολλοί από αυτούς διακινδύνευσαν να μεταναστεύσουν και ίδρυσαν βιοτεχνίες σε κοντινές πόλεις, αλλά και μακρύτερα, μέχρι την Ολλανδία και την Αγγλία.

Οι τεχνίτες κατείχαν για αιώνες το μονοπώλιο στην παραγωγή γυαλιού και κρυστάλλων υψηλής ποιότητας, αναπτύσσοντας ή βελτιώνοντας πολλές τεχνικές: παραγωγή κρυστάλλου, σμάλτου, γυαλιού με νήματα χρυσού (aventurine), πολύχρωμων γυαλιών (millefiori), γαλακτόχρωμου γυαλιού (lattimo) και απομιμήσεις πολύτιμων λίθων από γυαλί. Σήμερα οι τεχνίτες του Μουράνο χρησιμοποιούν αυτές τις παλιές μαζί με νέες τεχνικές για την παραγωγή πλήθους αντικειμένων, από γυάλινα έργα σύγχρονης τέχνης και γυάλινα κοσμήματα, μέχρι κρυστάλλινους πολυελαίους.

Το Μουσείο Γυαλιού του Μουράνο (Museo del Vetro) εκθέτει την ιστορία της υαλουργίας και δείγματα γυαλιού που χρονολογούνται από την Αρχαία Αίγυπτο μέχρι και τον εικοστό αιώνα.
Κάποιες από τις εταιρείες που κατέχουν ιστορικά εργοστάσια γυαλιού στο Μουράνο είναι ανάμεσα στις σημαντικότερες μάρκες γυαλιού στον κόσμο, όπως οι Venini, Ferro Murano, Barovier & Toso, Simone Cenedese και Seguso. Για την προστασία της υαλουργικής τέχνης του νησιού από ξένες αγορές, σήμερα τα γνωστότερα υαλουργεία του Μουράνο έχουν ένα σήμα που πιστοποιεί τα προϊόντα γυαλιού που κατασκευάζονται πάνω στο ίδιο το νησί.

Ως τμήμα μιας ευρύτερης προστασίας και ενισχύσεως παραδοσιακών προϊόντων της περιοχής, η Περιφέρεια του Βένετο προστατεύει και προάγει την ονομασία προελεύσεως καλλιτεχνικών υαλουργημάτων που δημιουργήθηκαν πάνω στο Μουράνο, καθώς η υαλουργία αποτελεί τμήμα της ενετικής ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς: Το σήμα κατατεθέν “Vetro Artistico Murano”, κατατεθειμένο στο European Office for Harmonisation στο Αλικάντε, no. 00481812, έχει δημιουργηθεί με τον Περιφερειακό Νόμο no. 70 του 1994.