ΞΕΝ ΚΑναβ 1.9.1–1.9.10
Σκιαγράφηση της προσωπικότητας του Κύρου
Όταν ξεκίνησε η μάχη στα Κούναξα (401 π.Χ), οι Έλληνες με γρήγορη επίθεση προκάλεσαν πανικό στους αντιπάλους τους. Ο Κύρος κατόρθωσε να τρέψει σε φυγή τη βασιλική φρουρά και, βλέποντας σχεδόν απροστάτευτο τον Αρταξέρξη, τον τραυμάτισε. Αμέσως, όμως, τραυματίστηκε θανάσιμα ο ίδιος. Στο σημείο αυτό ο Ξενοφώντας διακόπτει την αφήγηση της μάχης, για να σκιαγραφήσει την προσωπικότητα του Πέρση ηγεμόνα. Απόσπασμα του πορτρέτου αυτού παρατίθεται εδώ. (Σημειώνεται ότι στο παρακάτω απόσπασμα γίνεται λόγος και για τον Τισσαφέρνη, ο οποίος μετά το 408 π.Χ. ήταν σατράπης της Καρίας, αλλά, λόγω των υπηρεσιών του προς τον Αρταξέρξη κατά τη διαμάχη του με τον Κύρο, θα λάβει τελικά ως ανταμοιβή τη σατραπεία που περιελάμβανε τη Λυδία, τη Μεγάλη Φρυγία και την Καππαδοκία.)
[1.9.1] Κῦρος μὲν οὖν οὕτως ἐτελεύτησεν, ἀνὴρ ὢν Περσῶν τῶν
μετὰ Κῦρον τὸν ἀρχαῖον γενομένων βασιλικώτατός τε καὶ
ἄρχειν ἀξιώτατος, ὡς παρὰ πάντων ὁμολογεῖται τῶν Κύρου
δοκούντων ἐν πείρᾳ γενέσθαι. [1.9.2] πρῶτον μὲν γὰρ ἔτι παῖς
ὤν, ὅτ’ ἐπαιδεύετο καὶ σὺν τῷ ἀδελφῷ καὶ σὺν τοῖς ἄλλοις
παισί, πάντων πάντα κράτιστος ἐνομίζετο. [1.9.3] πάντες γὰρ οἱ
τῶν ἀρίστων Περσῶν παῖδες ἐπὶ ταῖς βασιλέως θύραις παι-
δεύονται· ἔνθα πολλὴν μὲν σωφροσύνην καταμάθοι ἄν τις,
αἰσχρὸν δ’ οὐδὲν οὔτ’ ἀκοῦσαι οὔτ’ ἰδεῖν ἔστι. [1.9.4] θεῶνται δ’
οἱ παῖδες καὶ τιμωμένους ὑπὸ βασιλέως καὶ ἀκούουσι, καὶ
ἄλλους ἀτιμαζομένους· ὥστε εὐθὺς παῖδες ὄντες μανθάνουσιν
ἄρχειν τε καὶ ἄρχεσθαι. [1.9.5] ἔνθα Κῦρος αἰδημονέστατος μὲν
πρῶτον τῶν ἡλικιωτῶν ἐδόκει εἶναι, τοῖς τε πρεσβυτέροις
καὶ τῶν ἑαυτοῦ ὑποδεεστέρων μᾶλλον πείθεσθαι, ἔπειτα δὲ
φιλιππότατος καὶ τοῖς ἵπποις ἄριστα χρῆσθαι· ἔκρινον δ’
αὐτὸν καὶ τῶν εἰς τὸν πόλεμον ἔργων, τοξικῆς τε καὶ ἀκοντί-
σεως, φιλομαθέστατον εἶναι καὶ μελετηρότατον. [1.9.6] ἐπεὶ δὲ
τῇ ἡλικίᾳ ἔπρεπε, καὶ φιλοθηρότατος ἦν καὶ πρὸς τὰ θηρία
μέντοι φιλοκινδυνότατος. καὶ ἄρκτον ποτὲ ἐπιφερομένην
οὐκ ἔτρεσεν, ἀλλὰ συμπεσὼν κατεσπάσθη ἀπὸ τοῦ ἵππου,
καὶ τὰ μὲν ἔπαθεν, ὧν καὶ τὰς ὠτειλὰς εἶχεν, τέλος δὲ
κατέκανε· καὶ τὸν πρῶτον μέντοι βοηθήσαντα πολλοῖς μακα-
ριστὸν ἐποίησεν. [1.9.7] ἐπεὶ δὲ κατεπέμφθη ὑπὸ τοῦ πατρὸς
σατράπης Λυδίας τε καὶ Φρυγίας τῆς μεγάλης καὶ Καππα-
δοκίας, στρατηγὸς δὲ καὶ πάντων ἀπεδείχθη οἷς καθήκει εἰς
Καστωλοῦ πεδίον ἁθροίζεσθαι, πρῶτον μὲν ἐπέδειξεν αὑτόν,
ὅτι περὶ πλείστου ποιοῖτο, εἴ τῳ σπείσαιτο καὶ εἴ τῳ συν-
θοῖτο καὶ εἴ τῳ ὑπόσχοιτό τι, μηδὲν ψεύδεσθαι. [1.9.8] καὶ γὰρ
οὖν ἐπίστευον μὲν αὐτῷ αἱ πόλεις ἐπιτρεπόμεναι, ἐπίστευον
δ’ οἱ ἄνδρες· καὶ εἴ τις πολέμιος ἐγένετο, σπεισαμένου
Κύρου ἐπίστευε μηδὲν ἂν παρὰ τὰς σπονδὰς παθεῖν. [1.9.9] τοι-
γαροῦν ἐπεὶ Τισσαφέρνει ἐπολέμησε, πᾶσαι αἱ πόλεις ἑκοῦ-
σαι Κῦρον εἵλοντο ἀντὶ Τισσαφέρνους πλὴν Μιλησίων·
οὗτοι δὲ ὅτι οὐκ ἤθελε τοὺς φεύγοντας προέσθαι ἐφοβοῦντο
αὐτόν. [1.9.10] καὶ γὰρ ἔργῳ ἐπεδείκνυτο καὶ ἔλεγεν ὅτι οὐκ ἄν
ποτε προοῖτο, ἐπεὶ ἅπαξ φίλος αὐτοῖς ἐγένετο, οὐδ’ εἰ ἔτι
μὲν μείους γένοιντο, ἔτι δὲ κάκιον πράξειαν.
***
Ο Κύρος τέλος πάντων έτσι ετερμάτισε την ζωήν του, αυτός ο οποίος εκ των Περσών που έζησαν μετά τον Κύρον τον αρχαίον ήτο αξιώτατος δια να βασιλεύη και ικανώτατος δια να άρχη, όπως ομοφώνως το βεβαιώνουν όλοι περί όσων πιστεύεται ότι εγνώρισαν καλώς τον Κύρον. Και πρώτον μεν ότε ακόμη ήτο παις και εξεπαιδεύετο μαζί με τον αδελφόν του και με τους άλλους παίδας, από όλους εις όλα καλύτερος εθεωρείτο. Διότι όλοι οι παίδες των ευγενών Περσών εντός της βασιλικής αυλής εκπαιδεύονται. Εκεί δε πολλά μεν μαθήματα συνέσεως και ευκοσμίας ημπορεί να λάβη τις, άσχημον δε πράγμα κανέν ούτε να ακούση ούτε να ίδη είναι δυνατόν.
Εκεί βλέπουν οι παίδες και εκείνους, που τιμώνται υπό του βασιλέως, και ακούουν τίνων τιμών αξιούνται ούτοι, και άλλους βλέπουν που περιπίπτουν εις την δυσμένειάν του. Ώστε ευθύς από της παιδικής των ηλικίας μανθάνουν να άρχουν και να άρχωνται. Εκεί λοιπόν ο Κύρος πρώτον μεν ο μάλλον εντροπαλός από όλους τους συνομήλικάς του εφαίνετο, και προς τους μεγαλυτέρους του περισσότερον ευπειθής και από αυτούς τους υποδεεστέρους του ήτο. Έπειτα δε πολύ φίλος των ίππων ήτο και ικανός εις το να χειρίζεται αυτούς με μεγάλην δεξιότητα.
Τον εύρισκον προσέτι και όσον αφορά τας πολεμικάς ασκήσεις, εις τον χειρισμόν δηλαδή του τόξου και εις τον ακοντισμόν, φιλομαθέστατον, και μετά μεγίστου ζήλου ησκείτο εις αυτά. Όταν δε πλέον εταίριαζε εις την ηλικίαν του, τότε και εις το κυνήγιον μετ' ενθουσιασμού επεδίδετο και προς τα άγρια θηρία μεγάλως ηγάπα να ριψοκινδυνεύη. Έτσι κάποτε ενώπιον μιας άρκτου, η οποία επήρχετο εναντίον του, δεν εδειλίασε, παρά επέπεσε κατ' επάνω της και συνεπλάκη με αυτήν. Και ναι μεν τον απέσπασεν η άρκτος κάτω από τον ίππον του και διαφόρους πληγάς του επροξένησε, των οποίων κατόπιν διετήρει τας ουλάς, αλλά τέλος ο Κύρος την εφόνευσε. Και εκείνον όμως ο οποίος πρώτος έδραμε προς βοήθειάν του, τον έκαμεν ώστε πολλοί να τον καλοτυχίζουν.
Άμα δε υπό του πατρός του απεστάλη κάτω εις την Μικράν Ασίαν ως σατράπης της Λυδίας και της Φρυγίας της μεγάλης και της Καππαδοκίας και διωρίσθη προσέτι αρχιστράτηγος πάντων, όσοι είναι καθωρισμένον να συναθροίζωνται εις την πεδιάδα της Καστωλού, πρώτον μεν έκαμεν ώστε να καταστή περί του εαυτού του φανερόν ότι τα μέγιστα ενδιεφέρετο οσάκις έκαμνε σπονδάς μέ τινα ή συνήπτε συνθήκην μέ τινα ή έδιδε κάποιαν υπόσχεσιν είς τινα, να μη αθετή κατ' ουδένα τρόπον τον λόγον του. Και δι' αυτό ακριβώς είχον εμπιστοσύνην εις αυτόν αι πόλεις, οσάκις ετίθεντο υπό την προστασίαν του, καθώς και οι ιδιώται εν γένει.
Και οσάκις τις συνέβη να καταστή εχθρός του δια πολέμου, ούτος, άμα ο Κύρος ήθελε συνδιαλλαγή και κάμη σπονδάς με αυτόν, είχε πεποίθησιν ότι τίποτε δεν είχε να πάθη κατά παράβασιν των όρων της συνδιαλλαγής. Δι' αυτό λοιπόν, όταν περιήλθε εις πόλεμον προς τον Τισσαφέρνην, όλαι αι Ελληνικαί πόλεις αυτοπροαιρέτως επροτίμησαν να συνταχθούν μετά του Κύρου εγκαταλείψασαι τον Τισσαφέρνην, εκτός των Μιλησίων. Ούτοι δε, δια τον λόγον ότι δεν ήθελε να αφήση εις την τύχην των τους εξορίστους, τον εφοβούντο. Διότι και δια των πράξεών του εδείκνυε και συγχρόνως έλεγεν ότι δεν θα τους άφηνε ποτέ εις την τύχην των, αφού άπαξ είχε γίνει φίλος των, και αν ήθελον μείνει ακόμη ολιγώτεροι κατ' αριθμόν, και αν τα πράγματά τους ήθελον βαδίσει ακόμη προς το χειρότερον.
Ο Κύρος τέλος πάντων έτσι ετερμάτισε την ζωήν του, αυτός ο οποίος εκ των Περσών που έζησαν μετά τον Κύρον τον αρχαίον ήτο αξιώτατος δια να βασιλεύη και ικανώτατος δια να άρχη, όπως ομοφώνως το βεβαιώνουν όλοι περί όσων πιστεύεται ότι εγνώρισαν καλώς τον Κύρον. Και πρώτον μεν ότε ακόμη ήτο παις και εξεπαιδεύετο μαζί με τον αδελφόν του και με τους άλλους παίδας, από όλους εις όλα καλύτερος εθεωρείτο. Διότι όλοι οι παίδες των ευγενών Περσών εντός της βασιλικής αυλής εκπαιδεύονται. Εκεί δε πολλά μεν μαθήματα συνέσεως και ευκοσμίας ημπορεί να λάβη τις, άσχημον δε πράγμα κανέν ούτε να ακούση ούτε να ίδη είναι δυνατόν.
Εκεί βλέπουν οι παίδες και εκείνους, που τιμώνται υπό του βασιλέως, και ακούουν τίνων τιμών αξιούνται ούτοι, και άλλους βλέπουν που περιπίπτουν εις την δυσμένειάν του. Ώστε ευθύς από της παιδικής των ηλικίας μανθάνουν να άρχουν και να άρχωνται. Εκεί λοιπόν ο Κύρος πρώτον μεν ο μάλλον εντροπαλός από όλους τους συνομήλικάς του εφαίνετο, και προς τους μεγαλυτέρους του περισσότερον ευπειθής και από αυτούς τους υποδεεστέρους του ήτο. Έπειτα δε πολύ φίλος των ίππων ήτο και ικανός εις το να χειρίζεται αυτούς με μεγάλην δεξιότητα.
Τον εύρισκον προσέτι και όσον αφορά τας πολεμικάς ασκήσεις, εις τον χειρισμόν δηλαδή του τόξου και εις τον ακοντισμόν, φιλομαθέστατον, και μετά μεγίστου ζήλου ησκείτο εις αυτά. Όταν δε πλέον εταίριαζε εις την ηλικίαν του, τότε και εις το κυνήγιον μετ' ενθουσιασμού επεδίδετο και προς τα άγρια θηρία μεγάλως ηγάπα να ριψοκινδυνεύη. Έτσι κάποτε ενώπιον μιας άρκτου, η οποία επήρχετο εναντίον του, δεν εδειλίασε, παρά επέπεσε κατ' επάνω της και συνεπλάκη με αυτήν. Και ναι μεν τον απέσπασεν η άρκτος κάτω από τον ίππον του και διαφόρους πληγάς του επροξένησε, των οποίων κατόπιν διετήρει τας ουλάς, αλλά τέλος ο Κύρος την εφόνευσε. Και εκείνον όμως ο οποίος πρώτος έδραμε προς βοήθειάν του, τον έκαμεν ώστε πολλοί να τον καλοτυχίζουν.
Άμα δε υπό του πατρός του απεστάλη κάτω εις την Μικράν Ασίαν ως σατράπης της Λυδίας και της Φρυγίας της μεγάλης και της Καππαδοκίας και διωρίσθη προσέτι αρχιστράτηγος πάντων, όσοι είναι καθωρισμένον να συναθροίζωνται εις την πεδιάδα της Καστωλού, πρώτον μεν έκαμεν ώστε να καταστή περί του εαυτού του φανερόν ότι τα μέγιστα ενδιεφέρετο οσάκις έκαμνε σπονδάς μέ τινα ή συνήπτε συνθήκην μέ τινα ή έδιδε κάποιαν υπόσχεσιν είς τινα, να μη αθετή κατ' ουδένα τρόπον τον λόγον του. Και δι' αυτό ακριβώς είχον εμπιστοσύνην εις αυτόν αι πόλεις, οσάκις ετίθεντο υπό την προστασίαν του, καθώς και οι ιδιώται εν γένει.
Και οσάκις τις συνέβη να καταστή εχθρός του δια πολέμου, ούτος, άμα ο Κύρος ήθελε συνδιαλλαγή και κάμη σπονδάς με αυτόν, είχε πεποίθησιν ότι τίποτε δεν είχε να πάθη κατά παράβασιν των όρων της συνδιαλλαγής. Δι' αυτό λοιπόν, όταν περιήλθε εις πόλεμον προς τον Τισσαφέρνην, όλαι αι Ελληνικαί πόλεις αυτοπροαιρέτως επροτίμησαν να συνταχθούν μετά του Κύρου εγκαταλείψασαι τον Τισσαφέρνην, εκτός των Μιλησίων. Ούτοι δε, δια τον λόγον ότι δεν ήθελε να αφήση εις την τύχην των τους εξορίστους, τον εφοβούντο. Διότι και δια των πράξεών του εδείκνυε και συγχρόνως έλεγεν ότι δεν θα τους άφηνε ποτέ εις την τύχην των, αφού άπαξ είχε γίνει φίλος των, και αν ήθελον μείνει ακόμη ολιγώτεροι κατ' αριθμόν, και αν τα πράγματά τους ήθελον βαδίσει ακόμη προς το χειρότερον.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου