ΞΕΝ Απομν 2.6.1–2.6.5
Κριτήρια επιλογής των φίλων
Αναπτύσσοντας το θέμα της φιλίας, ο Ξενοφώντας παραθέτει, ανάμεσα στα άλλα, τον εκτενή διάλογο του Σωκράτη με τον Κριτόβουλο, γιο του Κρίτωνα, απόσπασμα του οποίου ακολουθεί.
[2.6.1] Ἐδόκει δέ μοι καὶ εἰς τὸ δοκιμάζειν φίλους ὁποίους ἄξιον
κτᾶσθαι φρενοῦν τοιάδε λέγων· Εἰπέ μοι, ἔφη, ὦ Κριτό-
βουλε, εἰ δεοίμεθα φίλου ἀγαθοῦ, πῶς ἂν ἐπιχειροίημεν
σκοπεῖν; ἆρα πρῶτον μὲν ζητητέον, ὅστις ἄρχει γαστρός τε
καὶ φιλοποσίας καὶ λαγνείας καὶ ὕπνου καὶ ἀργίας; ὁ γὰρ
ὑπὸ τούτων κρατούμενος οὔτ’ αὐτὸς ἑαυτῷ δύναιτ’ ἂν οὔτε
φίλῳ τὰ δέοντα πράττειν. Μὰ Δί’ οὐ δῆτα, ἔφη. Οὐκοῦν
τοῦ μὲν ὑπὸ τούτων ἀρχομένου ἀφεκτέον δοκεῖ σοι εἶναι;
Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη. [2.6.2] Τί γάρ; ἔφη, ὅστις δαπανηρὸς ὢν μὴ
αὐτάρκης ἐστίν, ἀλλ’ ἀεὶ τῶν πλησίον δεῖται, καὶ λαμβάνων
μὲν μὴ δύναται ἀποδιδόναι, μὴ λαμβάνων δὲ τὸν μὴ διδόντα
μισεῖ, οὐ δοκεῖ σοι καὶ οὗτος χαλεπὸς φίλος εἶναι; Πάνυ
γ’, ἔφη. Οὐκοῦν ἀφεκτέον καὶ τούτου; Ἀφεκτέον μέντοι,
ἔφη. [2.6.3] Τί γάρ; ὅστις χρηματίζεσθαι μὲν δύναται, πολλῶν
δὲ χρημάτων ἐπιθυμεῖ, καὶ διὰ τοῦτο δυσσύμβολός ἐστι, καὶ
λαμβάνων μὲν ἥδεται, ἀποδιδόναι δὲ μὴ βούλεται; Ἐμοὶ
μὲν δοκεῖ, ἔφη, οὗτος ἔτι πονηρότερος ἐκείνου εἶναι. [2.6.4] Τί δ’;
ὅστις διὰ τὸν ἔρωτα τοῦ χρηματίζεσθαι μηδὲ πρὸς ἓν ἄλλο
σχολὴν ποιεῖται ἢ ὁπόθεν αὐτός τι κερδανεῖ; Ἀφεκτέον καὶ
τούτου, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ· ἀνωφελὴς γὰρ ἂν εἴη τῷ χρωμένῳ.
Τί δέ; ὅστις στασιώδης τέ ἐστι καὶ θέλων πολλοὺς τοῖς
φίλοις ἐχθροὺς παρέχειν; Φευκτέον νὴ Δία καὶ τοῦτον. Εἰ
δέ τις τούτων μὲν τῶν κακῶν μηδὲν ἔχοι, εὖ δὲ πάσχων
ἀνέχεται, μηδὲν φροντίζων τοῦ ἀντευεργετεῖν; Ἀνωφελὴς
ἂν εἴη καὶ οὗτος. ἀλλὰ ποῖον, ὦ Σώκρατες, ἐπιχειρή-
σομεν φίλον ποιεῖσθαι; [2.6.5] Οἶμαι μέν, ὅστις τἀναντία τούτων
ἐγκρατὴς μέν ἐστι τῶν διὰ τοῦ σώματος ἡδονῶν, εὔοικος δὲ
καὶ εὐσύμβολος ὢν τυγχάνει καὶ φιλόνικος πρὸς τὸ μὴ
ἐλλείπεσθαι εὖ ποιῶν τοὺς εὐεργετοῦντας αὐτόν, ὥστε λυσι-
τελεῖν τοῖς χρωμένοις.
***
Μου εφαίνετο δε, ότι και εις το να δοκιμάζη κανείς τους φίλους, ποίοι είναι άξιοι αποκτήσεως, καθωδήγει με το να λέγη τοιαύτα περίπου· Ειπέ μου, είπεν, ω Κριτόβουλε, εάν είχαμεν ανάγκην καλού φίλου, πώς θα επεχειρούσαμεν να εξετάσωμεν το πράγμα; άρα γε πρώτα–πρώτα δεν θα ζητήσωμεν εκείνον, ο οποίος είναι κύριος και της κοιλίας του και της φιλοποσίας και της λαγνείας και του ύπνου και της αργίας; διότι εκείνος, που άρχεται απ' αυτά τα ελαττώματα, ούτε ο ίδιος εις τον εαυτόν του θα ημπορούσεν ούτε εις φίλον του να κάμνη τα πρέποντα. ― Μα τον Δία, δεν ημπορεί βέβαια, είπε. ― Λοιπόν, από τούτον, που άρχεται απ' αυτά, νομίζεις, ότι πρέπει ν' απέχωμεν; ― Βεβαιότατα, είπε. ― Διότι πώς; Είπεν, εκείνος, ο οποίος πολυέξοδος ων δεν επαρκεί από τα ιδικά του, αλλά πάντοτε έχει ανάγκην του πλησίον και ο οποίος, όταν μεν λαμβάνη, δεν ημπορεί να τα αποδίδη, όταν δε δεν λαμβάνη, μισεί εκείνον, που δεν του δίδει, δεν σου φαίνεται, ότι και αυτός είναι κακός φίλος; ― Μάλιστα, είπε. ― Λοιπόν, πρέπει ν' απέχωμεν και απ' αυτόν; ― Πρέπει βέβαια ν' απέχωμεν. ― Αλλά τι λέγεις περί εκείνου, ο οποίος αφ' ενός μεν ημπορεί να συλλέγη χρήματα, αφ' ετέρου δε πολλά χρήματα επιθυμεί, και διά τούτο είναι δύσκολος εις τας συναλλαγάς του και, όταν μεν λαμβάνη, ευχαριστείται, δεν θέλει δε ν' αποδίδη; ― Εις εμέ φαίνεται, ότι είναι ακόμη χειρότερος από τον προηγούμενον. ― Τι δε λέγεις περί εκείνου, ο οποίος χάριν του έρωτος του χρηματισμού διά τίποτε άλλο δεν ευκαιρεί παρά δι' εκείνα μόνον, από τα οποία θα κερδήση κάτι; ― Πρέπει ν' απέχωμεν και απ' αυτόν, καθώς νομίζω· διότι θα ήτο ανωφελής εις εκείνον, που τον έχει φίλον. ― Τι δε λέγεις περί εκείνου, ο οποίος και φατριαστής είναι και θέλει να παρέχη πολλούς εχθρούς εις τους φίλους; ― Πρέπει, μα τον Δία, να τον αποφεύγωμεν και αυτόν. ― Εάν δε κανείς κανέν μεν απ' αυτά τα ελαττώματα δεν έχη, όταν όμως ευεργετήται, δέχεται την ευεργεσίαν, χωρίς να φροντίζη καθόλου να αντευεργετή; ― Ανωφελής θα ήτο και αυτός. Αλλά ποίον, ω Σωκράτη, θα επιχειρήσωμεν να κάμωμεν φίλον; ― Νομίζω εκείνον, ο οποίος τουναντίον αφ' ενός μεν εγκρατής είναι των ηδονών του σώματος, αφ' ετέρου δε κατά τύχην καλός σύνοικος και δίκαιος εις τας συναλλαγάς του και φιλότιμος εις το να μη υπολείπεται ευεργετών εκείνους, που τον ευεργετούν, ώστε να ωφελή εκείνους, που τον έχουν φίλον.
Μου εφαίνετο δε, ότι και εις το να δοκιμάζη κανείς τους φίλους, ποίοι είναι άξιοι αποκτήσεως, καθωδήγει με το να λέγη τοιαύτα περίπου· Ειπέ μου, είπεν, ω Κριτόβουλε, εάν είχαμεν ανάγκην καλού φίλου, πώς θα επεχειρούσαμεν να εξετάσωμεν το πράγμα; άρα γε πρώτα–πρώτα δεν θα ζητήσωμεν εκείνον, ο οποίος είναι κύριος και της κοιλίας του και της φιλοποσίας και της λαγνείας και του ύπνου και της αργίας; διότι εκείνος, που άρχεται απ' αυτά τα ελαττώματα, ούτε ο ίδιος εις τον εαυτόν του θα ημπορούσεν ούτε εις φίλον του να κάμνη τα πρέποντα. ― Μα τον Δία, δεν ημπορεί βέβαια, είπε. ― Λοιπόν, από τούτον, που άρχεται απ' αυτά, νομίζεις, ότι πρέπει ν' απέχωμεν; ― Βεβαιότατα, είπε. ― Διότι πώς; Είπεν, εκείνος, ο οποίος πολυέξοδος ων δεν επαρκεί από τα ιδικά του, αλλά πάντοτε έχει ανάγκην του πλησίον και ο οποίος, όταν μεν λαμβάνη, δεν ημπορεί να τα αποδίδη, όταν δε δεν λαμβάνη, μισεί εκείνον, που δεν του δίδει, δεν σου φαίνεται, ότι και αυτός είναι κακός φίλος; ― Μάλιστα, είπε. ― Λοιπόν, πρέπει ν' απέχωμεν και απ' αυτόν; ― Πρέπει βέβαια ν' απέχωμεν. ― Αλλά τι λέγεις περί εκείνου, ο οποίος αφ' ενός μεν ημπορεί να συλλέγη χρήματα, αφ' ετέρου δε πολλά χρήματα επιθυμεί, και διά τούτο είναι δύσκολος εις τας συναλλαγάς του και, όταν μεν λαμβάνη, ευχαριστείται, δεν θέλει δε ν' αποδίδη; ― Εις εμέ φαίνεται, ότι είναι ακόμη χειρότερος από τον προηγούμενον. ― Τι δε λέγεις περί εκείνου, ο οποίος χάριν του έρωτος του χρηματισμού διά τίποτε άλλο δεν ευκαιρεί παρά δι' εκείνα μόνον, από τα οποία θα κερδήση κάτι; ― Πρέπει ν' απέχωμεν και απ' αυτόν, καθώς νομίζω· διότι θα ήτο ανωφελής εις εκείνον, που τον έχει φίλον. ― Τι δε λέγεις περί εκείνου, ο οποίος και φατριαστής είναι και θέλει να παρέχη πολλούς εχθρούς εις τους φίλους; ― Πρέπει, μα τον Δία, να τον αποφεύγωμεν και αυτόν. ― Εάν δε κανείς κανέν μεν απ' αυτά τα ελαττώματα δεν έχη, όταν όμως ευεργετήται, δέχεται την ευεργεσίαν, χωρίς να φροντίζη καθόλου να αντευεργετή; ― Ανωφελής θα ήτο και αυτός. Αλλά ποίον, ω Σωκράτη, θα επιχειρήσωμεν να κάμωμεν φίλον; ― Νομίζω εκείνον, ο οποίος τουναντίον αφ' ενός μεν εγκρατής είναι των ηδονών του σώματος, αφ' ετέρου δε κατά τύχην καλός σύνοικος και δίκαιος εις τας συναλλαγάς του και φιλότιμος εις το να μη υπολείπεται ευεργετών εκείνους, που τον ευεργετούν, ώστε να ωφελή εκείνους, που τον έχουν φίλον.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου