ΙΣΟΚΡ 2.1–8
Προοίμιον: Ο ρήτορας αιτιολογεί την πρόθεσή του για παροχή συμβουλών προς τον Νικοκλή
Στον παραινετικό αυτό λόγο ο Ισοκράτης παραθέτει διδαχές προς τον νεαρό διάδοχο του κυπριακού θρόνου, τον Νικοκλή, για τα καθήκοντα και τον τρόπο διακυβέρνησης του καλού ηγεμόνα.
[1] Οἱ μὲν εἰωθότες, ὦ Νικόκλεις, τοῖς βασιλεῦσιν ὑμῖν
ἐσθῆτας ἄγειν ἢ χαλκὸν ἢ χρυσὸν εἰργασμένον ἢ τῶν ἄλλων
τι τῶν τοιούτων κτημάτων, ὧν αὐτοὶ μὲν ἐνδεεῖς εἰσιν
ὑμεῖς δὲ πλουτεῖτε, λίαν ἔδοξαν εἶναί μοι καταφανεῖς οὐ
δόσιν ἀλλ’ ἐμπορίαν ποιούμενοι, καὶ πολὺ τεχνικώτερον
αὐτὰ πωλοῦντες τῶν ὁμολογούντων καπηλεύειν· [2] ἡγη-
σάμην δ’ ἂν γενέσθαι ταύτην καλλίστην δωρεὰν καὶ χρησι-
μωτάτην καὶ μάλιστα πρέπουσαν ἐμοί τε δοῦναι καὶ σοὶ
λαβεῖν, εἰ δυνηθείην ὁρίσαι ποίων ἐπιτηδευμάτων ὀρεγόμε-
νος καὶ τίνων ἀπεχόμενος ἄριστ’ ἂν καὶ τὴν πόλιν καὶ τὴν
βασιλείαν διοικοίης.
Τοὺς μὲν γὰρ ἰδιώτας ἐστὶ πολλὰ τὰ παιδεύοντα,
μάλιστα μὲν τὸ μὴ τρυφᾶν ἀλλ’ ἀναγκάζεσθαι περὶ τοῦ
βίου καθ’ ἑκάστην τὴν ἡμέραν βουλεύεσθαι, [3] ἔπειθ’ οἱ
νόμοι καθ’ οὓς ἕκαστοι πολιτευόμενοι τυγχάνουσιν, ἔτι
δ’ ἡ παρρησία καὶ τὸ φανερῶς ἐξεῖναι τοῖς τε φίλοις ἐπι-
πλῆξαι καὶ τοῖς ἐχθροῖς ἐπιθέσθαι ταῖς ἀλλήλων ἁμαρ-
τίαις· πρὸς δὲ τούτοις καὶ τῶν ποιητῶν τινες τῶν προγεγε-
νημένων ὑποθήκας ὡς χρὴ ζῆν καταλελοίπασιν· ὥστ’ ἐξ
ἁπάντων τούτων εἰκὸς αὐτοὺς βελτίους γίγνεσθαι. [4] τοῖς
δὲ τυράννοις οὐδὲν ὑπάρχει τοιοῦτον, ἀλλ’ οὓς ἔδει παιδεύ-
εσθαι μᾶλλον τῶν ἄλλων, ἐπειδὰν εἰς τὴν ἀρχὴν καταστῶ-
σιν, ἀνουθέτητοι διατελοῦσιν· οἱ μὲν γὰρ πλεῖστοι τῶν ἀν-
θρώπων αὐτοῖς οὐ πλησιάζουσιν, οἱ δὲ συνόντες πρὸς χάριν
ὁμιλοῦσι. καὶ γάρ τοι κύριοι γιγνόμενοι καὶ χρημάτων
πλείστων καὶ πραγμάτων μεγίστων, διὰ τὸ μὴ καλῶς χρῆ-
σθαι ταύταις ταῖς ἀφορμαῖς πεποιήκασιν ὥστε πολλοὺς
ἀμφισβητεῖν, πότερόν ἐστιν ἄξιον ἑλέσθαι τὸν βίον τὸν
τῶν ἰδιωτευόντων μὲν ἐπιεικῶς δὲ πραττόντων, ἢ τὸν τῶν
τυραννευόντων. [5] ὅταν μὲν γὰρ ἀποβλέψωσιν εἰς τὰς
τιμὰς καὶ τοὺς πλούτους καὶ τὰς δυναστείας, ἰσοθέους
ἅπαντες νομίζουσι τοὺς ἐν ταῖς μοναρχίαις ὄντας· ἐπειδὰν
δ’ ἐνθυμηθῶσιν τοὺς φόβους καὶ τοὺς κινδύνους, καὶ δι-
εξιόντες ὁρῶσι τοὺς μὲν ὑφ’ ὧν ἥκιστα χρῆν διεφθαρμέ-
νους, τοὺς δ’ εἰς τοὺς οἰκειοτάτους ἐξαμαρτεῖν ἠναγκασμέ-
νους, τοῖς δ’ ἀμφότερα ταῦτα συμβεβηκότα, πάλιν ὁπωσοῦν
ζῆν ἡγοῦνται λυσιτελεῖν μᾶλλον ἢ μετὰ τοιούτων συμφορῶν
ἁπάσης τῆς Ἀσίας βασιλεύειν. [6] ταύτης δὲ τῆς ἀνωμαλίας
καὶ τῆς ταραχῆς αἴτιόν ἐστιν, ὅτι τὴν βασιλείαν ὥσπερ
ἱερωσύνην παντὸς ἀνδρὸς εἶναι νομίζουσιν, ὃ τῶν ἀνθρω-
πίνων πραγμάτων μέγιστόν ἐστι καὶ πλείστης προνοίας
δεόμενον.
Καθ’ ἑκάστην μὲν οὖν τὴν πρᾶξιν, ἐξ ὧν ἄν τις μάλι-
στα δύναιτο κατὰ τρόπον διοικεῖν καὶ τὰ μὲν ἀγαθὰ διαφυ-
λάττειν τὰς δὲ συμφορὰς διαφεύγειν, τῶν ἀεὶ παρόντων
ἔργον ἐστὶ συμβουλεύειν· καθ’ ὅλων δὲ τῶν ἐπιτηδευμάτων,
ὧν χρὴ στοχάζεσθαι καὶ περὶ ἃ δεῖ διατρίβειν, ἐγὼ πειρά-
σομαι διελθεῖν. [7] εἰ μὲν οὖν ἔσται τὸ δῶρον ἐξεργα-
σθὲν ἄξιον τῆς ὑποθέσεως, χαλεπὸν ἀπὸ τῆς ἀρχῆς συνι-
δεῖν· πολλὰ γὰρ καὶ τῶν μετὰ μέτρου ποιημάτων καὶ τῶν
καταλογάδην συγγραμμάτων ἔτι μὲν ἐν ταῖς διανοίαις ὄντα
τῶν συντιθέντων μεγάλας τὰς προσδοκίας παρέσχεν, ἐπιτε-
λεσθέντα δὲ καὶ τοῖς ἄλλοις ἐπιδειχθέντα πολὺ καταδεε-
στέραν τὴν δόξαν τῆς ἐλπίδος ἔλαβεν. [8] οὐ μὴν ἀλλὰ τό
γ’ ἐπιχείρημα καλῶς ἔχει, τὸ ζητεῖν τὰ παραλελειμμένα
καὶ νομοθετεῖν ταῖς μοναρχίαις· οἱ μὲν γὰρ τοὺς ἰδιώτας
παιδεύοντες ἐκείνους μόνον ὠφελοῦσιν· εἰ δέ τις τοὺς κρα-
τοῦντας τοῦ πλήθους ἐπ’ ἀρετὴν προτρέψειεν, ἀμφοτέρους
ἂν ὀνήσειε, καὶ τοὺς τὰς δυναστείας ἔχοντας καὶ τοὺς
ὑπ’ αὐτοῖς ὄντας· τοῖς μὲν γὰρ ἂν τὰς ἀρχὰς ἀσφαλεστέ-
ρας, τοῖς δὲ τὰς πολιτείας πραοτέρας ποιήσειεν.
***
[1] Εσχημάτισα την γνώμην, Νικοκλή, ότι εκείνοι μεν, οι οποίοι έχουν συνηθίσει να προσφέρουν εις σας τους βασιλείς ενδύματα ή χάλκινα σκεύη ή χρυσά κοσμήματα ή κάτι τι από τα άλλα πράγματα αυτού του είδους, τα οποία αυτοί μεν στερούνται, σεις όμως τα έχετε εν αφθονία, ότι δεν δωρίζουν, αλλ' εμπορεύονται και ότι σας πωλούν αυτά κατά τρόπον πολύ τεχνικώτερον από κείνους, οι οποίοι λέγουν καθαρά, ότι είναι έμποροι. [2] Εγώ όμως ενόμισα, ότι η πιο ωραία και πάρα πολύ χρήσιμη δωρεά, που ταιριάζει κατ' εξοχήν και εις εμένα, να την προσφέρω και εις σε να την δεχθής, θα ήτο αν ημπορούσα να ορίσω, ποίας ασχολίας εάν επιθυμής και από ποίας πράξεις εάν απέχης θα ημπορούσες άριστα να διοικής και την πόλιν και να διαχειρίζεσαι την βασιλικήν εξουσίαν. Διότι εκείνα μεν, που μορφώνουν τους ιδιώτας είναι πολλά· πρώτον μεν το να μη ζουν πολυτελώς, αλλά να αναγκάζωνται να σκέπτωνται καθ' όλην την ημέραν διά την συντήρησιν της ζωής των· [3] έπειτα οι νόμοι, συμφώνως με τους οποίους ζη ο καθένας ως πολίτης, ακόμη δε η ελευθεροστομία και η άδεια και τους φίλους φανερά να κατηγορούν και τους εχθρούς να κατακρίνουν αναμεταξύ των διά τα σφάλματά των· προς τούτοις δε και μερικοί από τους ποιητάς, που έζησαν πριν από ημάς, έχουν αφήσει συμβουλάς πώς πρέπει να ζη κανείς· ώστε επόμενον είναι με αυτά να γίνωνται οι ιδιώται ούτοι καλύτεροι. [4] Δια τους μονάρχας όμως δεν υπάρχει τίποτε τέτοιο, αλλά αυτοί παραμένουν ασυμβούλευτοι, αφ' ότου αναλάβουν την εξουσίαν, αυτοί, οι οποίοι έπρεπε να μορφώνωνται περισσότερον από τους άλλους· καθ' όσον οι περισσότεροι μεν από τους ανθρώπους δεν τους πλησιάζουν, όσοι δε εξ άλλου τους συναναστρέφονται, τους ομιλούν διά να τους ευχαριστούν. Διότι βεβαίως αν και γίνονται κύριοι και πάρα πολλών χρησίμων πραγμάτων και πολύ μεγάλης περιουσίας, επειδή δεν μεταχειρίζονται καλά αυτά τα μέσα, έχουν κάμει πολλούς να αμφιβάλλουν περί του ποίον από τα δύο αξίζει να προτιμήση κανείς, την ζωήν εκείνων που ζουν μεν ως ιδιώται, ευρίσκονται όμως εις κάποιαν μέσην κατάστασιν, ή την ζωήν εκείνων, οι οποίοι ασκούν ηγεμονικήν εξουσίαν. [5] Διότι, όταν μεν λάβουν υπ' όψιν των τας τιμάς και τα πλούτη και τας εξουσίας, νομίζουν όλοι ότι είναι ισόθεοι εκείνοι, που είναι μονάρχαι· όταν όμως σκεφθώσι τους φόβους και τους κινδύνους των, και όταν λεπτομερώς παρακολουθούντες την ιστορίαν των βλέπουν άλλους μεν απ' αυτούς να έχουν χαθή από ανθρώπους, από τους οποίους ελάχιστα έπρεπεν, άλλους δε να έχουν έλθει εις την ανάγκην να φερθώσιν απρεπώς εις τους προσφιλεστάτους των, εις άλλους δε να έχουν συμβή και τα δύο ταύτα, αντιθέτως νομίζουν, ότι το να ζουν όπως–όπως, αξίζει περισσότερον,από το να είναι βασιλείς όλης της Ασίας εν μέσω τέτοιων δυστυχημάτων. [6] Αφορμή δε της ανωμαλίας αυτής και της ταραχής είναι το ότι νομίζουν ότι η βασιλεία αρμόζει εις κάθε άνθρωπον, καθώς ακριβώς η ιερωσύνη, πράγμα το οποίον όμως είναι το μεγαλύτερον από τα ανθρώπινα πράγματα και έχει ανάγκην πάρα πολλής περισκέψεως.
Λοιπόν, εκείνων μεν οι οποίοι κάθε φοράν είναι παρόντες εις εκάστην πράξιν έργον είναι να συμβουλεύουν πώς θα ημπορούσε κανείς κυρίως να διοική, καθώς πρέπει, και πώς να διατηρή μεν τα καλά, να αποφεύγη δε τα δυστυχήματα. Εγώ όμως θα προσπαθήσω να εκθέσω τας γνώμας μου περί όλων των ασχολιών, των οποίων την επιτυχίαν πρέπει να επιδιώκη κανείς, και με τας οποίας πρέπει να απασχολήται. [7] Αληθώς είναι δύσκολον πράγμα να προβλέψω, εάν το δώρον μου, αφού περατωθή, θα είναι άξιον του προορισμού του· διότι πολλά και από τα έμμετρα ποιήματα και από τα πεζογραφήματα, εφ' όσον μεν είναι ακόμη εις τον νουν εκείνων οι οποίοι τα συνθέτουν, παρέχουν μεγάλας ελπίδας, όταν όμως έλθουν εις πέρας και παρουσιασθούν εις τους άλλους, αποκτούν φήμην πολύ κατωτέραν από την ελπίδα, που υπάρχει περί αυτής. [8] Εν τούτοις η προσπάθειά μου τουλάχιστον είναι καλή, δηλαδή το να επιζητώ εκείνα, τα οποία έχουν παραλειφθή και να θεσπίζω νόμους διά τα μοναρχικά πολιτεύματα. Διότι όσοι μεν μορφώνουν τους ιδιώτας, ωφελούν μόνον εκείνους· εάν όμως ήθελε κανείς συμβουλεύσει προς ενάρετον βίον εκείνους οι οποίοι κυβερνούν το πλήθος, θα ωφελούσε και τους δύο, δηλαδή και εκείνους που έχουν την εξουσίαν και εκείνους που είναι εις την δικαιοδοσίαν των· διότι εις αυτούς μεν θα έκαμνε την εξουσίαν πλέον ασφαλή, εις εκείνους δε πλέον ήσυχον την πολιτικήν των ζωήν.
[1] Εσχημάτισα την γνώμην, Νικοκλή, ότι εκείνοι μεν, οι οποίοι έχουν συνηθίσει να προσφέρουν εις σας τους βασιλείς ενδύματα ή χάλκινα σκεύη ή χρυσά κοσμήματα ή κάτι τι από τα άλλα πράγματα αυτού του είδους, τα οποία αυτοί μεν στερούνται, σεις όμως τα έχετε εν αφθονία, ότι δεν δωρίζουν, αλλ' εμπορεύονται και ότι σας πωλούν αυτά κατά τρόπον πολύ τεχνικώτερον από κείνους, οι οποίοι λέγουν καθαρά, ότι είναι έμποροι. [2] Εγώ όμως ενόμισα, ότι η πιο ωραία και πάρα πολύ χρήσιμη δωρεά, που ταιριάζει κατ' εξοχήν και εις εμένα, να την προσφέρω και εις σε να την δεχθής, θα ήτο αν ημπορούσα να ορίσω, ποίας ασχολίας εάν επιθυμής και από ποίας πράξεις εάν απέχης θα ημπορούσες άριστα να διοικής και την πόλιν και να διαχειρίζεσαι την βασιλικήν εξουσίαν. Διότι εκείνα μεν, που μορφώνουν τους ιδιώτας είναι πολλά· πρώτον μεν το να μη ζουν πολυτελώς, αλλά να αναγκάζωνται να σκέπτωνται καθ' όλην την ημέραν διά την συντήρησιν της ζωής των· [3] έπειτα οι νόμοι, συμφώνως με τους οποίους ζη ο καθένας ως πολίτης, ακόμη δε η ελευθεροστομία και η άδεια και τους φίλους φανερά να κατηγορούν και τους εχθρούς να κατακρίνουν αναμεταξύ των διά τα σφάλματά των· προς τούτοις δε και μερικοί από τους ποιητάς, που έζησαν πριν από ημάς, έχουν αφήσει συμβουλάς πώς πρέπει να ζη κανείς· ώστε επόμενον είναι με αυτά να γίνωνται οι ιδιώται ούτοι καλύτεροι. [4] Δια τους μονάρχας όμως δεν υπάρχει τίποτε τέτοιο, αλλά αυτοί παραμένουν ασυμβούλευτοι, αφ' ότου αναλάβουν την εξουσίαν, αυτοί, οι οποίοι έπρεπε να μορφώνωνται περισσότερον από τους άλλους· καθ' όσον οι περισσότεροι μεν από τους ανθρώπους δεν τους πλησιάζουν, όσοι δε εξ άλλου τους συναναστρέφονται, τους ομιλούν διά να τους ευχαριστούν. Διότι βεβαίως αν και γίνονται κύριοι και πάρα πολλών χρησίμων πραγμάτων και πολύ μεγάλης περιουσίας, επειδή δεν μεταχειρίζονται καλά αυτά τα μέσα, έχουν κάμει πολλούς να αμφιβάλλουν περί του ποίον από τα δύο αξίζει να προτιμήση κανείς, την ζωήν εκείνων που ζουν μεν ως ιδιώται, ευρίσκονται όμως εις κάποιαν μέσην κατάστασιν, ή την ζωήν εκείνων, οι οποίοι ασκούν ηγεμονικήν εξουσίαν. [5] Διότι, όταν μεν λάβουν υπ' όψιν των τας τιμάς και τα πλούτη και τας εξουσίας, νομίζουν όλοι ότι είναι ισόθεοι εκείνοι, που είναι μονάρχαι· όταν όμως σκεφθώσι τους φόβους και τους κινδύνους των, και όταν λεπτομερώς παρακολουθούντες την ιστορίαν των βλέπουν άλλους μεν απ' αυτούς να έχουν χαθή από ανθρώπους, από τους οποίους ελάχιστα έπρεπεν, άλλους δε να έχουν έλθει εις την ανάγκην να φερθώσιν απρεπώς εις τους προσφιλεστάτους των, εις άλλους δε να έχουν συμβή και τα δύο ταύτα, αντιθέτως νομίζουν, ότι το να ζουν όπως–όπως, αξίζει περισσότερον,από το να είναι βασιλείς όλης της Ασίας εν μέσω τέτοιων δυστυχημάτων. [6] Αφορμή δε της ανωμαλίας αυτής και της ταραχής είναι το ότι νομίζουν ότι η βασιλεία αρμόζει εις κάθε άνθρωπον, καθώς ακριβώς η ιερωσύνη, πράγμα το οποίον όμως είναι το μεγαλύτερον από τα ανθρώπινα πράγματα και έχει ανάγκην πάρα πολλής περισκέψεως.
Λοιπόν, εκείνων μεν οι οποίοι κάθε φοράν είναι παρόντες εις εκάστην πράξιν έργον είναι να συμβουλεύουν πώς θα ημπορούσε κανείς κυρίως να διοική, καθώς πρέπει, και πώς να διατηρή μεν τα καλά, να αποφεύγη δε τα δυστυχήματα. Εγώ όμως θα προσπαθήσω να εκθέσω τας γνώμας μου περί όλων των ασχολιών, των οποίων την επιτυχίαν πρέπει να επιδιώκη κανείς, και με τας οποίας πρέπει να απασχολήται. [7] Αληθώς είναι δύσκολον πράγμα να προβλέψω, εάν το δώρον μου, αφού περατωθή, θα είναι άξιον του προορισμού του· διότι πολλά και από τα έμμετρα ποιήματα και από τα πεζογραφήματα, εφ' όσον μεν είναι ακόμη εις τον νουν εκείνων οι οποίοι τα συνθέτουν, παρέχουν μεγάλας ελπίδας, όταν όμως έλθουν εις πέρας και παρουσιασθούν εις τους άλλους, αποκτούν φήμην πολύ κατωτέραν από την ελπίδα, που υπάρχει περί αυτής. [8] Εν τούτοις η προσπάθειά μου τουλάχιστον είναι καλή, δηλαδή το να επιζητώ εκείνα, τα οποία έχουν παραλειφθή και να θεσπίζω νόμους διά τα μοναρχικά πολιτεύματα. Διότι όσοι μεν μορφώνουν τους ιδιώτας, ωφελούν μόνον εκείνους· εάν όμως ήθελε κανείς συμβουλεύσει προς ενάρετον βίον εκείνους οι οποίοι κυβερνούν το πλήθος, θα ωφελούσε και τους δύο, δηλαδή και εκείνους που έχουν την εξουσίαν και εκείνους που είναι εις την δικαιοδοσίαν των· διότι εις αυτούς μεν θα έκαμνε την εξουσίαν πλέον ασφαλή, εις εκείνους δε πλέον ήσυχον την πολιτικήν των ζωήν.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου