Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, ΚΑΤΑ ΛΟΧΙΤΟΥ

ΙΣΟΚΡ 20.9–14

Το ολιγαρχικό ήθος του Λοχίτη – Η τιμωρία του ασπίδα για τη δημοκρατία

Ο κατήγορος δέχτηκε επίθεση από έναν νεαρό αριστοκράτη, τον Λοχίτη, και τον οδήγησε σε δίκην αἰκίας. Αρχικά υποστήριξε ότι η σοβαρότητα των αδικημάτων ύβρεως αποδεικνυόταν από την αυστηρότητα των δικονομικών διατάξεων και των προβλεπόμενων ποινών, καθώς εκτός από τις σωματικές βλάβες που προκαλούνταν θίγονταν η τιμή και η υπόληψη του θύματος. Συνεχίζοντας προσέδωσε στην υπόθεση και πολιτική χροιά. Το απόσπασμα είναι από τον ἐπίλογον του λόγου (άλλωστε, λείπουν τα υπόλοιπα μέρη του).

[9] Ἡγοῦμαι δ’ ὑμᾶς οὕτως ἂν ἀξίως ὀργισθῆναι τοῦ
πράγματος, εἰ διεξέλθοιτε πρὸς ὑμᾶς αὐτοὺς ὅσῳ μεῖζόν
ἐστι τοῦτο τῶν ἄλλων ἁμαρτημάτων. εὑρήσετε γὰρ τὰς
μὲν ἄλλας ἀδικίας μέρος τι τοῦ βίου βλαπτούσας, τὴν δ’
ὕβριν ὅλοις τοῖς πράγμασι λυμαινομένην, καὶ πολλοὺς μὲν
οἴκους δι’ αὐτὴν διαφθαρέντας, πολλὰς δὲ πόλεις ἀνα-
στάτους γεγενημένας. [10] καὶ τί δεῖ τὰς τῶν ἄλλων
συμφορὰς λέγοντα διατρίβειν; αὐτοὶ γὰρ ἡμεῖς δὶς ἤδη τὴν
δημοκρατίαν ἐπείδομεν καταλυθεῖσαν καὶ δὶς τῆς ἐλευ-
θερίας ἀπεστερήθημεν, οὐχ ὑπὸ τῶν ταῖς ἄλλαις πονηρίαις
ἐνόχων ὄντων, ἀλλὰ διὰ τοὺς καταφρονοῦντας τῶν νόμων
καὶ βουλομένους τοῖς μὲν πολεμίοις δουλεύειν, τοὺς δὲ
πολίτας ὑβρίζειν. [11] ὧν οὗτος εἷς ὢν τυγχάνει. καὶ
γὰρ εἰ τῶν τότε κατασταθέντων νεώτερός ἐστιν, ἀλλὰ τόν
γε τρόπον ἔχει τὸν ἐξ ἐκείνης τῆς πολιτείας. αὗται γὰρ αἱ
φύσεις εἰσὶν αἱ παραδοῦσαι μὲν τὴν δύναμιν τὴν ἡμετέραν
τοῖς πολεμίοις, κατασκάψασαι δὲ τὰ τείχη τῆς πατρίδος,
πεντακοσίους δὲ καὶ χιλίους ἀκρίτους ἀποκτείνασαι τῶν
πολιτῶν.

[12] Ὧν εἰκὸς ὑμᾶς μεμνημένους τιμωρεῖσθαι μὴ μόνον
τοὺς τότε λυμηναμένους ἀλλὰ καὶ τοὺς νῦν βουλομένους
οὕτω διαθεῖναι τὴν πόλιν, καὶ τοσούτῳ μᾶλλον τοὺς ἐπι-
δόξους γενήσεσθαι πονηροὺς τῶν πρότερον ἡμαρτηκότων,
ὅσῳ περ κρεῖττόν ἐστι τῶν μελλόντων κακῶν ἀποτροπὴν
εὑρεῖν ἢ τῶν ἤδη γεγενημένων δίκην λαβεῖν. [13] καὶ μὴ
περιμείνηθ’ ἕως ἂν ἀθροισθέντες καὶ καιρὸν λαβόντες εἰς
ὅλην τὴν πόλιν ἐξαμάρτωσιν, ἀλλ’ ἐφ’ ἧς ἂν ὑμῖν προ-
φάσεως παραδοθῶσιν, ἐπὶ ταύτης αὐτοὺς τιμωρεῖσθε,
νομίζοντες εὕρημ’ ἔχειν ὅταν τινὰ λάβητ’ ἐν μικροῖς
πράγμασιν ἐπιδεδειγμένον ἅπασαν τὴν αὑτοῦ πονηρίαν.
[14] κράτιστον μὲν γὰρ ἦν, εἴ τι προσῆν ἄλλο σημεῖον τοῖς
πονηροῖς τῶν ἀνθρώπων, πρὶν ἀδικηθῆναί τινα τῶν πολι-
τῶν, πρότερον κολάζειν αὐτούς· ἐπειδὴ δ’ οὐχ οἷόν τ’ ἐστὶν
αἰσθέσθαι πρὶν κακῶς τινὰ παθεῖν ὑπ’ αὐτῶν, ἀλλ’ οὖν γ’
ἐπειδὰν γνωρισθῶσι, προσήκει πᾶσι μισεῖν τοὺς τοιούτους
καὶ κοινοὺς ἐχθροὺς νομίζειν.

***
Νομίζω δε ότι σεις τότε θα ωργίζεσθε όσον αρμόζει εις την υπόθεσιν αυτήν, αν ηθέλετε εξετάσει βαθιά πόσον μεγαλύτερον είναι το αδίκημα τούτο από τα άλλα. Θα εύρετε δηλαδή ότι αι μεν άλλαι αδικίαι βλάπτουν ένα μικρόν μέρος της ζωής, η δε κακοποίησις καταστρέφει τα πάντα, και ότι πολλαί μεν οικογένειαι εξ αιτίας αυτής ηφανίσθησαν, πολλαί δε πόλεις ανεστατώθησαν.

Αλλά ποία η ανάγκη να χάνω την ώραν μου αναφέρων τας συμφοράς των άλλων; Επειδή εμείς οι ίδιοι είδομεν δύο φοράς μέχρι τώρα να καταργήται η δημοκρατία και δύο φοράς εχάσαμεν την ελευθερίαν μας όχι από εκείνους οι οποίοι ημπορεί να κατηγορηθούν διά τας άλλας των πανουργίας, αλλά εξ αιτίας αυτών που περιφρονούν τους νόμους και που θέλουν να είναι δούλοι εις τους εχθρούς και να κακοποιούν τους συμπολίτας των. Ένας εκ τούτων τυγχάνει να είναι και αυτός (εδώ). Διότι και αν είναι νεώτερος από εκείνους οι οποίοι τότε κατέλαβον την εξουσίαν, πάντως έχει τον χαρακτήρα που διεμορφώθη από το πολίτευμα εκείνο. Επειδή οι τέτοιοι τύποι είναι που παρέδωσαν μεν τον στρατόν μας εις τους εχθρούς, εγκρέμισαν δε από θεμελίων τα τείχη της πατρίδος, εφόνευσαν δε χιλίους πεντακοσίους συμπολίτας χωρίς να τους δικάσουν.

Αυτά όταν ενθυμηθήτε, είναι φυσικόν να επιδιώκετε να τιμωρήτε όχι μόνον εκείνους οι οποίοι τότε έβλαψαν, αλλά και εκείνους που θέλουν τώρα να φέρουν την πατρίδα εις την ιδίαν κατάστασιν· και τόσον περισσότερον εκείνους οι οποίοι υπάρχει υποψία ότι θα γίνουν κακοί, παρά εκείνους που έχουν αδικήσει προηγουμένως, όσον βεβαίως είναι προτιμότερον να εύρετε τρόπον να αποφευχθούν αι μελλοντικαί συμφοραί παρά να τιμωρήσετε διά πράξεις αι οποίαι έχουν γίνει πλέον. Και μη περιμένετε μέχρις ότου βλάψουν ολόκληρον την πατρίδα, αφού συγκεντρωθούν και εύρουν κατάλληλον στιγμήν, αλλά με την αφορμήν με την οποίαν θα σας παραδοθούν, με αυτήν να τους τιμωρήτε, νομίζοντες ότι έχετε εύρημα όταν συλλάβετε κανένα να έχη δείξει όλην του την κακίαν εις μικροζητήματα. Διότι πάρα πολύ καλόν μεν θα ήτο αν υπήρχε κάποιο άλλο σημάδι εις τους κακούς ανθρώπους, ώστε να τους τιμωρούμεν προηγουμένως, προτού δηλαδή αδικηθή (υπ' αυτών) κανένας από τους πολίτας· επειδή όμως δεν είναι δυνατόν να τους καταλάβωμεν προτού μερικοί κακοποιηθούν υπ' αυτών, πρέπει τουλάχιστον όταν τους γνωρίσωμεν, όλοι να τους μισούμεν και να τους θεωρούμεν κοινούς εχθρούς