Πέμπτη 1 Δεκεμβρίου 2022

Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΙΚΟΣ

ΙΣΟΚΡ 7.77–84

(ΙΣΟΚΡ 7) 

Ἐπίλογος: Σύγκριση πατρογονικού και σύγχρονου πολιτεύματος – Έκκληση για επαναφορά του πρώτου

[77] Ἀλλὰ γὰρ ἢν ἐπακολουθῶ τοῖς ἐνοῦσιν ἐπιτιμῆσαι
καὶ κατηγορῆσαι τῶν ἐνεστώτων πραγμάτων, δέδοικα μὴ
πόρρω λίαν τῆς ὑποθέσεως ἀποπλανηθῶ. περὶ μὲν οὖν
τούτων καὶ πρότερον εἰρήκαμεν, καὶ πάλιν ἐροῦμεν, ἢν μὴ
πείσωμεν ὑμᾶς παύσασθαι τοιαῦτ’ ἐξαμαρτάνοντας· περὶ δ’
ὧν ἐξ ἀρχῆς τὸν λόγον κατεστησάμην, βραχέα διαλεχθεὶς
παραχωρῶ τοῖς βουλομένοις ἔτι συμβουλεύειν περὶ τούτων.

[78] Ἡμεῖς γὰρ ἢν μὲν οὕτως οἰκῶμεν τὴν πόλιν ὥσπερ
νῦν, οὐκ ἔστιν ὅπως οὐ καὶ βουλευσόμεθα καὶ πολεμήσομεν
καὶ βιωσόμεθα καὶ σχεδὸν ἅπαντα καὶ πεισόμεθα καὶ πρά-
ξομεν ἅπερ ἐν τῷ παρόντι καιρῷ καὶ τοῖς παρελθοῦσι
χρόνοις· ἢν δὲ μεταβάλωμεν τὴν πολιτείαν, δῆλον ὅτι κατὰ
τὸν αὐτὸν λόγον, οἷά περ ἦν τοῖς προγόνοις τὰ πράγματα,
τοιαῦτ’ ἔσται καὶ περὶ ἡμᾶς· ἀνάγκη γὰρ ἐκ τῶν αὐτῶν
πολιτευμάτων καὶ τὰς πράξεις ὁμοίας ἀεὶ καὶ παραπλη-
σίας ἀποβαίνειν.

[79] Δεῖ δὲ τὰς μεγίστας αὐτῶν παρ’ ἀλλήλας θέντας
βουλεύσασθαι, ποτέρας ἡμῖν αἱρετέον ἐστίν. καὶ πρῶτον
μὲν σκεψώμεθα τοὺς Ἕλληνας καὶ τοὺς βαρβάρους, πῶς
πρὸς ἐκείνην τὴν πολιτείαν διέκειντο καὶ πῶς νῦν ἔχουσι
πρὸς ἡμᾶς. οὐ γὰρ ἐλάχιστον μέρος τὰ γένη ταῦτα συμ-
βάλλεται πρὸς εὐδαιμονίαν, ὅταν ἔχῃ κατὰ τρόπον ἡμῖν.
[80] οἱ μὲν τοίνυν Ἕλληνες οὕτως ἐπίστευον τοῖς κατ’
ἐκεῖνον τὸν χρόνον πολιτευομένοις, ὥστε τοὺς πλείστους
αὐτῶν ἑκόντας ἐγχειρίσαι τῇ πόλει σφᾶς αὐτούς· οἱ δὲ
βάρβαροι τοσοῦτον ἀπεῖχον τοῦ πολυπραγμονεῖν περὶ
τῶν Ἑλληνικῶν πραγμάτων, ὥστ’ οὔτε μακροῖς πλοίοις ἐπὶ
τάδε Φασήλιδος ἔπλεον οὔτε στρατοπέδοις ἐντὸς Ἅλυος
ποταμοῦ κατέβαινον, ἀλλὰ πολλὴν ἡσυχίαν ἦγον. [81] νῦν
δ’ εἰς τοῦτο τὰ πράγματα περιέστηκεν, ὥσθ’ οἱ μὲν
μισοῦσι τὴν πόλιν, οἱ δὲ καταφρονοῦσιν ἡμῶν. καὶ περὶ
μὲν τοῦ μίσους τῶν Ἑλλήνων αὐτῶν ἀκηκόατε τῶν στρατη-
γῶν· ὡς δὲ βασιλεὺς ἔχει πρὸς ἡμᾶς, ἐκ τῶν ἐπιστολῶν ὧν
ἔπεμψεν ἐδήλωσεν.

[82] Ἔτι πρὸς τούτοις ὑπὸ μὲν ἐκείνης τῆς εὐταξίας
οὕτως ἐπαιδεύθησαν οἱ πολῖται πρὸς ἀρετήν, ὥστε σφᾶς
μὲν αὐτοὺς μὴ λυπεῖν, τοὺς δ’ εἰς τὴν χώραν εἰσβάλλοντας
ἅπαντας μαχόμενοι νικᾶν. ἡμεῖς δὲ τοὐναντίον· ἀλλή-
λοις μὲν γὰρ κακὰ παρέχοντες οὐδεμίαν ἡμέραν διαλεί-
πομεν, τῶν δὲ περὶ τὸν πόλεμον οὕτω κατημελήκαμεν,
ὥστ’ οὐδ’ εἰς ἐξετάσεις ἰέναι τολμῶμεν ἢν μὴ
λαμβάνωμεν ἀργύριον. [83] τὸ δὲ μέγιστον· τότε μὲν
οὐδεὶς ἦν τῶν πολιτῶν ἐνδεὴς τῶν ἀναγκαίων, οὐδὲ προσ-
αιτῶν τοὺς ἐντυγχάνοντας τὴν πόλιν κατῄσχυνε, νῦν δὲ
πλείους εἰσὶν οἱ σπανίζοντες τῶν ἐχόντων· οἷς ἄξιόν ἐστιν
πολλὴν συγγνώμην ἔχειν, εἰ μηδὲν τῶν κοινῶν φροντί-
ζουσιν, ἀλλὰ τοῦτο σκοποῦσιν ὁπόθεν τὴν ἀεὶ παροῦσαν
ἡμέραν διάξουσιν.

[84] Ἐγὼ μὲν οὖν ἡγούμενος, ἢν μιμησώμεθα τοὺς προ-
γόνους, καὶ τῶν κακῶν ἡμᾶς τούτων ἀπαλλαγήσεσθαι καὶ
σωτῆρας οὐ μόνον τῆς πόλεως, ἀλλὰ καὶ τῶν Ἑλλήνων
ἁπάντων γενήσεσθαι, τήν τε πρόσοδον ἐποιησάμην καὶ
τοὺς λόγους εἴρηκα τούτους· ὑμεῖς δὲ πάντα λογισάμενοι
ταῦτα χειροτονεῖθ’ ὅ τι ἂν ὑμῖν δοκῇ μάλιστα συμφέρειν
τῇ πόλει.

***
Αλλ' όμως αν εξακολουθήσω να κατηγορώ και να επικρίνω τους σημερινούς πολιτικούς για την κατάντια των σημερινών πραγμάτων, φοβούμαι, μήπως ξεφύγω όλως διόλου από την υπόθεση που μας απασχολεί.

Για όλα αυτά και προηγουμένως εμίλησα και θα ξαναμιλήσω αργότερα, αν δεν κατορθώσω να σας πείσω να πάψετε εις το μέλλον να κάνετε τέτοια σφάλματα, αφού δε προσθέσω ακόμη λίγα για το ζήτημα που ώρισα ως υπόθεση του λόγου μου, θα παραχωρήσω το βήμα σ' εκείνους που θα είχαν τη διάθεση να συμβουλεύσουν κάτι φρονιμώτερο πάνω στο ίδιο θέμα.

Εμείς λοιπόν, αν εξακολουθήσουμε να διοικούμε την πολιτεία όπως και σήμερα, είναι αδύνατον να μη βρεθούμε στην ανάγκη να σκεπτόμαστε και να πολεμούμε και σχεδόν όλα να τα υποφέρουμε και να κατευθύνουμε τις ενέργειές μας, όπως ακριβώς στα χρόνια μας και στα χρόνια τα περασμένα. Εάν όμως μεταβάλουμε το πολίτευμα είναι φανερό ότι, όπως ακριβώς ήσαν τα πράγματα στην εποχή των προγόνων μας, έτσι θα είναι και σήμερα. Γιατί κατ' ανάγκη και φυσικήν ακολουθία από τα ίδια πολιτεύματα προβάλλουν και απορρέουν πράξεις όμοιες και ανάλογες.

Πρέπει μάλιστα, αφού παραλληλίσουμε τις πιο σοβαρές απ' αυτές τις πράξεις, να σκεφθούμε ποιες από τις δυο να εκλέξουμε. Και πρώτα–πρώτα πρέπει να παρατηρήσουμε προσεχτικά πώς διέκειντο και ποια στάση έπαιρναν απέναντι εκείνου του πολιτεύματος και οι Έλληνες και οι βάρβαροι και ποια στάση παίρνουν τώρα απέναντί μας, γιατί χωρίς άλλο τα γένη αυτά είναι μεγάλοι συντελεσταί για τη δική μας ευτυχία, όταν φέρωνται απέναντί μας όπως αξίζει στο καθένα.

Οι Έλληνες λοιπόν περιέβαλλαν με τόσην εμπιστοσύνη τους πολιτικούς εκείνης της εποχής, ώστε οι περισσότεροι απ' αυτούς θεληματικά έταξαν τον εαυτό τους στην υπηρεσία της πολιτείας. Οι βάρβαροι έπειτα τόσο πολύ απείχαν από το να ενδιαφέρωνται και να επεμβαίνουν στα Ελληνικά πράγματα, ώστε ούτε με πολεμικά πλοία δεν ετολμούσαν να πλεύσουν εντεύθεν της Φασήλιδος ούτε με στρατιωτική παράταξη ετολμούσαν να περάσουν εντεύθεν του Άλυος ποταμού, αλλ' ήσαν καθηλωμένοι στη θέση τους και ζούσαν ειρηνική ζωή.

Τώρα όμως έχουν φτάσει σε τέτοιο σημείο τα πράγματα, ώστε οι μεν Έλληνες μισούν την πολιτεία μας, οι δε βάρβαροι δεν μας λογαριάζουν καθόλου. Και όσο για το μίσος των Ελλήνων, το έχετε πληροφορηθή από τους ίδιους τους στρατηγούς, το πώς ύστερα διάκειται απέναντί μας ο βασιλεύς των Περσών μας το εφανέρωσε ο ίδιος με τα γράμματα που μας έστειλε.

Αλλ' εκτός απ' αυτό, με την παραδειγματική τάξη της παλιάς εκείνης εποχής εμορφώθηκαν οι πολίται και παρακινήθηκαν στην αρετή και πέτυχαν να βρίσκωνται σε αρμονία με τον ίδιο τον εαυτό τους και με τους άλλους συμπολίτας και τέλος να συντρίβουν στη γραμμή της μάχης όλους εκείνους που είχαν την τόλμη να εισβάλουν στη χώρα μας. Με μας συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Ερχόμαστε σχεδόν κάθε μέρα σε προστριβές κι' έχουμε σε τέτοιο βαθμό παραμελήσει τα πολεμικά έργα, ώστε δεν έχουμε καν το φιλότιμο να παρουσιαστούμε σε δοκιμαστικά πολεμικά γυμνάσια, αν δεν πάρουμε προκαταβολικά την αμοιβή μας. Και το πιο σπουδαίο απ' όλα: την εποχή εκείνη δεν έλειπαν από κανένα πολίτη τα αναγκαία για τη ζωή και κανένας δεν εζητιάνευε στους δρόμους από τους περαστικούς ανθρώπους, ώστε να ντροπιάζη την πολιτεία μας, ενώ σήμερα είναι πολύ περισσότεροι οι φτωχοί από τους πλούσιους, οι οποίοι (φτωχοί) είναι άξιοι κάθε συγνώμης που δεν δίνουν καμμιά σημασία για τα κοινά πράγματα, αλλά φροντίζουν μόνο πώς θα μπορέσουν να εξοικονομήσουν τα καθημερινά τους έξοδα.

Εγώ λοιπόν έχω την ελπίδα ότι, αν θελήσουμε να μιμηθούμε τους προγόνους, και από τη σημερινή ακαταστασία θα ξεφύγουμε για πάντα και θα γίνουμε ακόμη σωτήρες όχι μόνο της πολιτείας μας, αλλά και όλων μαζί των Ελλήνων. Γι' αυτό ακριβώς παρουσιάσθηκα μπροστά σας και ανέπτυξα τις απόψεις που ακούσατε. Στο χέρι σας είναι τώρα να σταθμίσετε καλά το πράγμα και να πάρετε την απόφαση που σεις νομίζετε ότι εξυπηρετεί περισσότερο το συμφέρον της πολιτείας.

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου