Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, ΥΠΕΡ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΙΤΩΝ

ΔΗΜ 16.16–26

(ΔΗΜ 16. Πίστις §6–31) Οι προτάσεις των Λακεδαιμονίων είναι υστερόβουλες – Η ανάγκη συμμαχίας με τους Αρκάδες και ελευθερίας των βοιωτικών και πελοποννησιακών πόλεων.

[16] Δοκοῦσι δέ μοι Λακεδαιμόνιοι μάλα δεινῶν ἔργον ἀνθρώ-
πων ποιεῖν. νῦν γάρ φασιν ἐκεῖνοι δεῖν Ἠλείους μὲν τῆς
Τριφυλίας τινὰ κομίσασθαι, Φλειασίους δὲ τὸ Τρικάρανον,
ἄλλους δέ τινας τῶν Ἀρκάδων τὴν αὑτῶν, καὶ τὸν Ὠρωπὸν
ἡμᾶς, οὐχ ἵν’ ἑκάστους ἡμῶν ἴδωσιν ἔχοντας τὰ αὑτῶν, οὐδ’
ὀλίγου δεῖ· [17] ὀψὲ γὰρ ἂν φιλάνθρωποι γεγονότες εἶεν· ἀλλ’
ἵνα πᾶσι δοκῶσι συμπράττειν ὅπως ἕκαστοι κομίσωνται ταῦθ’
ἅ φασιν αὑτῶν εἶναι, ἐπειδὰν δ’ ἴωσ’ ἐπὶ Μεσσήνην αὐτοί,
συστρατεύωνται πάντες αὐτοῖς οὗτοι καὶ βοηθῶσι προθύμως,
ἢ δοκῶσ’ ἀδικεῖν, περὶ ὧν ἔφασαν ἕκαστοι σφῶν αὐτῶν
εἶναι συμψήφους λαβόντες ἐκείνους, μὴ τὴν ὁμοίαν αὐτοῖς
[χάριν] ἀποδιδόντες. [18] ἐγὼ δὲ νομίζω τὴν πόλιν, πρῶτον μὲν
καὶ χωρὶς τοῦ καθυφεῖναι Λακεδαιμονίοις τινὰς Ἀρκάδων,
Ὠρωπὸν ἂν κομίσασθαι, καὶ μετ’ ἐκείνων, ἂν τὰ δίκαια
ποιεῖν ἐθέλωσι, καὶ μετὰ τῶν ἄλλων τῶν οὐκ οἰομένων δεῖν
Θηβαίους ἐᾶν ἔχειν τἀλλότρια. εἰ δ’ ἄρα τοῦτ’ εὔδηλον
ἡμῖν γένοιτο, ὅτι μὴ Λακεδαιμονίους ἐῶντες τὴν Πελοπόν-
νησον καταστρέψασθαι οὐχ οἷοί τ’ ἐσόμεθ’ Ὠρωπὸν λαβεῖν,
αἱρετώτερον, εἰ οἷόν τ’ εἰπεῖν, ἡγοῦμαι τὸν Ὠρωπὸν ἐᾶν ἢ
Λακεδαιμονίοις Μεσσήνην προέσθαι καὶ Πελοπόννησον. οὐ
γὰρ ἂν ἡγοῦμαι περὶ τούτου μόνον ἡμῖν εἶναι τὸν λόγον πρὸς
ἐκείνους, ἀλλ’ ―ἐάσω τό γ’ ἐπελθὸν εἰπεῖν μοι· περὶ πολλῶν
δ’ ἂν οἶμαι κίνδυνον ἡμῖν γενέσθαι.

[19] Ἀλλὰ μὴν ἅ γέ φασιν πεπρᾶχθαι διὰ Θηβαίους τοῖς
Μεγαλοπολίταις ὑπεναντία πρὸς ἡμᾶς, ἄτοπον νῦν [μὲν] ἐν
κατηγορίας μέρει ποιεῖσθαι, βουλομένων δὲ γενέσθαι φίλων
αὐτῶν, ἵνα τοὐναντίον εὖ ποιῶσιν ἡμᾶς, βασκαίνειν καὶ
σκοπεῖν ἐξ ὅτου τρόπου μὴ γενήσονται, καὶ μὴ γιγνώσκειν
ὅτι, ὅσῳ ἂν σπουδαιοτέρους τούτους περὶ Θηβαίους γεγενη-
μένους ἀποδείξωσι, τοσούτῳ πλείονος ὀργῆς αὐτοὶ δικαίως
ἂν τυγχάνοιεν, εἰ τοιούτων συμμάχων τὴν πόλιν, ὅτ’ ἐφ’
ὑμᾶς προτέρους ἦλθον ἢ Θηβαίους, ἀπεστέρησαν. [20] ἀλλ’,
οἶμαι, ταῦτα μέν ἐστι δεύτερον ἀνθρώπων βουλομένων ἑτέ-
ρων ποιῆσαι τούτους συμμάχους. ἐγὼ δ’ οἶδα, ὅσ’ ἂν ἐκ
λογισμοῦ σκοπῶν τις εἰκάσαι, καὶ τοὺς πολλοὺς οἶμαι ὑμῶν
ἐμοὶ ταὐτὰ φήσειν, ὅτι εἰ λήψονται Μεγάλην πόλιν Λακε-
δαιμόνιοι, κινδυνεύσει Μεσσήνη· εἰ δὲ καὶ ταύτην λήψονται,
φήμ’ ἡμᾶς ἔσεσθαι συμμάχους Θηβαίων. [21] πολὺ δὴ κάλλιον
καὶ ἄμεινον τὴν μὲν Θηβαίων συμμαχίαν αὐτοὺς παραλα-
βεῖν, τῇ δὲ Λακεδαιμονίων πλεονεξίᾳ μὴ ’πιτρέψαι, ἢ νῦν
ὀκνοῦντας μὴ τοὺς Θηβαίων σώσωμεν συμμάχους, τούτους
μὲν προέσθαι, πάλιν δὲ σῴζειν αὐτοὺς τοὺς Θηβαίους, καὶ
προσέτ’ ἐν φόβῳ καθεστάναι περὶ ἡμῶν αὐτῶν. [22] οὐ γὰρ
ἔγωγ’ ἀδεὲς τοῦθ’ ὑπολαμβάνω τῇ πόλει, τὸ λαβεῖν Μεγά-
λην πόλιν Λακεδαιμονίους καὶ πάλιν γενέσθαι μεγάλους.
ὁρῶ γὰρ αὐτοὺς καὶ νῦν οὐχ ὑπὲρ τοῦ μὴ παθεῖν τι κακὸν
πολεμεῖν αἱρουμένους, ἀλλ’ ὑπὲρ τοῦ κομίσασθαι τὴν πρό-
τερον οὖσαν αὑτοῖς δύναμιν· ὧν δ’, ὅτ’ ἐκείνην εἶχον, ὠρέ-
γοντο, ταῦθ’ ὑμεῖς μᾶλλον ἴσως εἰδότες ἢ ’γὼ φοβοῖσθ’ ἂν
εἰκότως.

[23] Ἡδέως δ’ ἂν πυθοίμην τῶν λεγόντων καὶ τοὺς Θηβαίους
μισεῖν φασκόντων καὶ τοὺς Λακεδαιμονίους, πότερ’ ἑκάτεροι
μισοῦσιν, οὓς δὴ μισοῦσιν, ὑπὲρ ὑμῶν καὶ τοῦ συμφέροντος
ὑμῖν, ἢ ὑπὲρ Λακεδαιμονίων μὲν Θηβαίους, ὑπὲρ δὲ Θηβαίων
Λακεδαιμονίους ἑκάτεροι. εἰ μὲν γὰρ ὑπὲρ ἐκείνων, οὐδετέ-
ροις ὡς μαινομένοις πείθεσθαι προσήκει· εἰ δ’ ὑπὲρ ὑμῶν
φήσουσι, τί πέρα τοῦ καιροῦ τοὺς ἑτέρους ἐπαίρουσιν; [24] ἔστι
γάρ, ἔστι Θηβαίους ταπεινοὺς ποιεῖν ἄνευ τοῦ Λακεδαι-
μονίους ἰσχυροὺς καθιστάναι, καὶ πολύ γε ῥᾷον· ὡς δ’, ἐγὼ
πειράσομαι πρὸς ὑμᾶς εἰπεῖν. ἴσμεν ἅπαντες τοῦθ’ ὅτι τὰ
μὲν δίκαια πάντες, ἐὰν καὶ μὴ βούλωνται, μέχρι τού γ’
αἰσχύνονται μὴ πράττειν, τοῖς δ’ ἀδίκοις ἐναντιοῦνται φανε-
ρῶς, ἄλλως τε κἄν τινες βλάπτωνται· καὶ τοῦτο λυμαινό-
μενον πάνθ’ εὑρήσομεν, καὶ ταύτην ἀρχὴν οὖσαν πάντων
τῶν κακῶν, τὸ μὴ ’θέλειν τὰ δίκαια πράττειν ἁπλῶς. [25] ἵνα
τοίνυν μὴ τοῦτ’ ἐμποδὼν γένηται τῷ Θηβαίους γενέσθαι
μικρούς, τὰς μὲν Θεσπιὰς καὶ τὸν Ὀρχομενὸν καὶ τὰς
Πλαταιὰς κατοικίζεσθαι φῶμεν δεῖν καὶ συμπράττωμεν
αὐτοῖς καὶ τοὺς ἄλλους ἀξιῶμεν (ταῦτα γὰρ καὶ καλὰ καὶ
δίκαια, μὴ περιορᾶν πόλεις ἀρχαίας ἐξανεστώσας), τὴν δὲ
Μεγάλην πόλιν καὶ τὴν Μεσσήνην μὴ προώμεθα τοῖς ἀδι-
κοῦσι, μηδ’ ἐπὶ τῇ προφάσει τῇ Πλαταιῶν καὶ Θεσπιῶν τὰς
οὔσας καὶ κατοικουμένας πόλεις ἀναιρεθείσας περιίδωμεν.
[26] κἂν ᾖ ταῦτα πρόδηλα, οὐδεὶς ὅστις οὐ βουλήσεται παύσασθαι
Θηβαίους ἔχοντας τὴν ἀλλοτρίαν· εἰ δὲ μή, πρῶτον μὲν
ἐναντίους ἕξομεν πρὸς ἐκεῖνα τούτους εἰκότως, ὅταν ἡγῶνται
τὴν ἐκείνων κατοίκισιν αὑτοῖς ὄλεθρον φέρειν, εἶτ’ ἀνήνυτα
πράγμαθ’ ἕξομεν αὐτοί· τί γὰρ ὡς ἀληθῶς ἔσται πέρας,
ὅταν ἀεὶ τὰς μὲν οὔσας πόλεις ἐῶμεν ἀναιρεῖν, τὰς δ’
ἀνῃρημένας ἀξιῶμεν οἰκίζειν;

***
[16] Μου φαίνονται δε οι Λακεδαιμόνιοι, ότι κάμνουν έργον πολύ επιτηδείων ανθρώπων. Διότι τώρα εκείνοι λέγουν, ότι πρέπει οι Ηλείοι μεν να ανακτήσουν την Τριφυλίαν, οι Φλιάσιοι το Τρικάναρον, μερικοί δε άλλοι εκ των Αρκάδων την χώραν των, ημείς δε τον Ωρωπόν, όχι διά να ίδουν έκαστον εξ ημών να έχη τας κτήσεις του, ουδέ κατ' ελαχίστην προσέγγισιν δεν συμβαίνει τοιούτον τι· [17] διότι ήθελον γίνει αργά φιλάνθρωποι. Αλλά θέλουν όλα αυτά διά να φαίνωνται εις όλους ότι βοηθούν τους άλλους να αποκτήση έκαστος όσα λέγει ότι ανήκουν εις αυτόν, όταν δε βαδίζουν αυτοί εναντίον της Μεσσήνης, να εκστρατεύουν όλοι αυτοί μαζί τους και τους βοηθούν προθύμως, ει δε μη, να φαίνεται, ότι αδικούν, αφού απέκτησαν εκείνους βοηθούς δι' όσα έκαστος από αυτούς έλεγεν ότι είναι ιδικά του, χωρίς να ανταποδώσουν την ιδίαν ευγνωμοσύνην προς αυτούς. [18] Εγώ δε νομίζω ότι η πόλις μας πρώτον μεν ήθελε δυνηθή να ανακτήση τον Ωρωπόν με την βοήθειαν των Λακεδαιμονίων και χωρίς να θυσιάση κανένα εκ των Αρκάδων εις αυτούς, αν θέλουν να πράττουν τα δίκαια, ακόμη δε με την βοήθειαν άλλων, οι οποίοι νομίζουν, ότι οι Θηβαίοι δεν πρέπει να έχουν τας ξένας κτήσεις. Εάν δε λοιπόν τούτο γίνη φανερόν εις σας, ότι μη αφήνοντες τους Λακεδαιμονίους να υποτάξουν την Πελοπόννησον δεν θα δυνηθώμεν να ανακτήσωμεν τον Ωρωπόν, νομίζω ότι είναι προτιμότερον, αν επιτρέπεται να είπω τούτο, να αφήσωμεν τον Ωρωπόν παρά να εγκαταλείψωμεν την Μεσσήνην και την Πελοπόννησον εις τους Λακεδαιμονίους. Διότι, νομίζω, ότι δεν είναι ο λόγος μόνον περί τούτου εις τας σχέσεις μας προς εκείνους… αλλά δεν θα είπω βέβαια εκείνο που μου ήλθεν εις τον νουν, αρκεί δε να δείξω, ότι απειλούμεθα από πολλούς κινδύνους.

[19] Αλλ' όμως όσα βεβαίως λέγουν, ότι έχουν πραχθή εχθρικά εξ αιτίας των Θηβαίων προς ημάς υπό των Μεγαλοπολιτών, τώρα μεν είναι άτοπον να θεωρώμεν ως κατηγορίας, εν ω δε θέλουν αυτοί να γίνουν φίλοι, ίνα τουναντίον μας ευεργετούν, να τους ψέγωμεν και να φροντίζωμεν πώς δεν θα γίνουν σύμμαχοί μας και να μη γνωρίζουν, ότι όσον περισσοτέρας υπηρεσίας αποδείξουν ότι ούτοι προσέφεραν προς τους Θηβαίους, τόσον περισσοτέρας οργής θα ήσαν αυτοί άξιοι και δικαίως, διότι τοιούτων συμμάχων εστέρησαν την πόλιν, ότε ήλθαν προς ημάς προηγουμένως παρά προς τους Θηβαίους. [20] Αλλά, νομίζω, είναι δευτέρα φορά κατά την οποίαν, ενώ έρχονται άνθρωποι οι οποίοι θέλουν να γίνουν σύμμαχοί μας, προσπαθούμεν να τους κάμωμεν συμμάχους άλλων. Εγώ δε νομίζω, ότι, όσον δύναται τις να συμπεράνη βασιζόμενος εις το λογικόν του ―και νομίζω, ότι οι περισσότεροι από σας θα συμφωνήσουν μαζί μου εις αυτά―, ότι, εάν καταλάβουν την Μεγάλην πόλιν οι Λακεδαιμόνιοι, θα κινδυνεύση η Μεσσήνη· εάν δε καταλάβουν και ταύτην, νομίζω, ότι ημείς θα είμεθα σύμμαχοι των Θηβαίων· [21] πολύ λοιπόν εντιμότερον και συμφερώτερον είναι τους μεν συμμάχους των Θηβαίων ημείς να παραλάβωμεν, να μη υποχωρήσωμεν δε εις την πλεονεξίαν των Λακεδαιμονίων, παρά τώρα διστάζοντες μήπως σώσωμεν τους συμμάχους των Θηβαίων, τούτους μεν να αφήσωμεν εις την τύχην των, πάλιν δε να σώζωμεν αυτούς τούτους τους Θηβαίους και προσέτι να φοβώμεθα δι' ημάς τους ιδίους. [22] Διότι εγώ βέβαια νομίζω μέγαν φόβον διά την πόλιν μας το να καταλάβουν οι Λακεδαιμόνιοι την Μεγάλην πόλιν και να γίνουν πάλιν μεγάλοι. Διότι βλέπω, ότι αυτοί και τώρα προτιμούν να πολεμούν όχι δια να μη πάθουν κακόν τι, αλλά διά να ανακτήσουν την υπάρχουσαν πρότερον εις αυτούς δύναμιν· εκείνα δε τα οποία επεθύμουν, ότε είχον εκείνην την δύναμιν, ταύτα σεις περισσότερον ίσως γνωρίζοντες παρά εγώ ηθέλετε φοβείσθε ευλόγως. [23] Ευχαρίστως δε εγώ ήθελον πληροφορηθή από τους διισχυριζομένους ότι μισούν τους Θηβαίους και τους Λακεδαιμονίους, ποίον εκ των δύο, καθείς από αυτούς μισεί εκείνους τους οποίους μισεί προς χάριν σας και προς χάριν του συμφέροντός σας ή μισεί τους Θηβαίους μεν προς χάριν των Λακεδαιμονίων, τους Λακεδαιμονίους δε προς χάριν των Θηβαίων. Διότι, αν μεν μισούν υπέρ του συμφέροντος εκείνων, έχετε υποχρέωσιν ούτε εις τους μεν ούτε εις τους δε να πείθεσθε, διότι δεν σκέπτονται ορθώς· εάν δε είπουν ότι μισούν προς το συμφέρον σας, διατί παρακαίρως ενθαρρύνουν τους άλλους;

[24] Διότι είναι δυνατόν, να είσθε βέβαιοι, να ταπεινώσωμεν τους Θηβαίους χωρίς να κάμωμεν ισχυρούς τους Λακεδαιμονίους και τούτο δύναται βέβαια να γίνη πολύ ευκόλως, πώς δε, εγώ θα προσπαθήσω να αναπτύξω προς σας. Όλοι γνωρίζομεν τούτο, ότι τα μεν δίκαια όλοι, και αν ακόμη δεν θέλουν, εντρέπονται κάπως να μη τα πράττουν, εναντιώνονται δε φανερά κατά των αδίκων και μάλιστα όταν βλάπτωνται από αυτά· και τούτο θα εύρωμεν ότι καταστρέφει πάντα και ότι αυτή είναι η αρχή όλων των κακών, το να μη θέλουν απλούστατα να πράττουν τα δίκαια οι άνθρωποι. [25] Λοιπόν, ίνα μη η συμμαχία αύτη εμποδίση να γίνουν μικροί οι Θηβαίοι, ας προτείνωμεν αι Θεσπιαί και ο Ορχομενός και αι Πλαταιαί να οικισθούν πάλιν και ας συμπράττωμεν με αυτούς και ας αξιώμεν και οι άλλοι να εργάζωνται προς τούτο ― διότι αυτά και δίκαια και έντιμα είναι να μη αφήνωμεν πόλεις αρχαίας να είναι κατεστραμμέναι―, την δε Μεγάλην πόλιν και την Μεσσήνην ας μη αφήσωμεν εις την διάθεσιν των αδικούντων, μηδέ να επιτρέψωμεν να μεταχειρισθούν τας Πλαταιάς και Θεσπιάς ως παράδειγμα διά να μας πείσουν να αφήσωμεν να καταστραφούν πόλεις υπάρχουσαι και κατοικούμεναι. [26] Και αν ταύτα διακηρύξωμεν φανερά, κανείς δεν θα θελήση να μη θέση τέρμα εις τας καταχρήσεις των Θηβαίων. Ει δε μη, αν πράξωμεν διαφορετικά, πρώτον μεν θα έχωμεν εναντίον μας τους Θηβαίους, πράγμα φυσικόν, όταν νομίζουν ότι η κατοίκησις των πόλεων τούτων θα είναι ο όλεθρός των, και έπειτα δεν θα καταλήξωμεν εις κανέν αποτέλεσμα· διότι αληθώς ποίον θα είναι το αποτέλεσμα, όταν τας μεν υπαρχούσας πόλεις αφήνωμεν να καταστρέφουν την μίαν μετά την άλλην, έχωμεν δε την αξίωσιν τας κατεστραμμένας πόλεις να οικίζωμεν πάλιν;