Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, ΚΑΤΑ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΨΕΥΔΟΜΑΡΤΥΡΙΩΝ Α΄

ΔΗΜ 45.63–67

Επίθεση στο ήθος του κατηγορουμένου: ο Στέφανος είναι κόλακας, κακός πολίτης και ιταμός τυχοδιώκτης

Ο Απολλόδωρος, μεγαλύτερος γιος του τραπεζίτη Πασίωνα, μηνύει τον Στέφανο για ψευδομαρτυρία κατά την υπεράσπιση του Φορμίωνα στην παλαιότερη δίκη, όπου ο Φορμίωνας πέτυχε την παραγραφή της αγωγής που είχε εγείρει εναντίον του ο Απολλόδωρος για σφετερισμό μέρους της πατρικής του περιουσίας (βλ. και ΔΗΜ 36.1–3). Αφού αναφέρθηκε στις δικονομικές παραβάσεις και τους ψευδείς ισχυρισμούς κατά την κατάθεση του Στέφανου και τόνισε ότι φοβερότερο όλων ήταν το γεγονός ότι ο κατηγορούμενος είναι συγγενής του, ο ρήτορας περνά στην πίστιν ἐκ τοῦ βίου.

[63] Δικαίως τοίνυν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τούτων ἁπάντων δοὺς
ἂν δίκην, πολὺ μᾶλλον ἂν εἰκότως διὰ τἆλλα κολασθείη παρ’
ὑμῖν. σκοπεῖτε δέ, τὸν βίον ὃν βεβίωκεν ἐξετάζοντες.
οὗτος γάρ, ἡνίκα μὲν συνέβαινεν εὐτυχεῖν Ἀριστολόχῳ τῷ
τραπεζίτῃ, ἴσα βαίνων ἐβάδιζεν ὑποπεπτωκὼς ἐκείνῳ, καὶ
ταῦτ’ ἴσασι πολλοὶ τῶν ἐνθάδ’ ὄντων ὑμῶν. [64] ἐπειδὴ δ’
ἀπώλετ’ ἐκεῖνος καὶ τῶν ὄντων ἐξέστη, οὐχ ἥκισθ’ ὑπὸ τού-
του καὶ τῶν τοιούτων διαφορηθείς, τῷ μὲν υἱεῖ τῷ τούτου
πολλῶν πραγμάτων ὄντων οὐ παρέστη πώποτε, οὐδ’ ἐβοή-
θησεν, ἀλλ’ Ἀπόληξις καὶ Σόλων καὶ πάντες ἄνθρωποι μᾶλ-
λον βοηθοῦσι· Φορμίωνα δὲ πάλιν ἑόρακεν καὶ τούτῳ γέγονεν
οἰκεῖος, ἐξ Ἀθηναίων ἁπάντων τοῦτον ἐκλεξάμενος, καὶ ὑπὲρ
τούτου πρεσβευτὴς μὲν ᾤχετ’ εἰς Βυζάντιον πλέων, ἡνίκ’
ἐκεῖνοι τὰ πλοῖα τὰ τούτου κατέσχον, τὴν δὲ δίκην ἔλεγεν
τὴν πρὸς τοὺς Καλχηδονίους, τὰ ψευδῆ δ’ ἐμοῦ φανερῶς
οὕτως καταμεμαρτύρηκεν. [65] εἶθ’ ὃς εὐτυχούντων ἐστὶ κόλαξ,
κἂν ἀτυχῶσι, τῶν αὐτῶν τούτων προδότης, καὶ τῶν μὲν ἄλλων
πολιτῶν πολλῶν καὶ καλῶν κἀγαθῶν ὄντων μηδενὶ μηδ’ ἐξ
ἴσου χρῆται, τοῖς δὲ τοιούτοις ἐθελοντὴς ὑποπίπτει, καὶ μήτ’
εἴ τινα τῶν οἰκείων ἀδικήσει μήτ’ εἰ παρὰ τοῖς ἄλλοις φαύλην
δόξαν ἕξει ταῦτα ποιῶν μήτ’ ἄλλο μηδὲν σκοπεῖ, πλὴν ὅπως
τι πλέον ἕξει, τοῦτον οὐ μισεῖν ὡς κοινὸν ἐχθρὸν τῆς φύσεως
ὅλης τῆς ἀνθρωπίνης προσήκει; [66] ἔγωγ’ ἂν φαίην. ταῦτα
μέντοι τὰ τοσαύτην ἔχοντ’ αἰσχύνην, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι,
ἐπὶ τῷ τὴν πόλιν φεύγειν καὶ τὰ ὄντ’ ἀποκρύπτεσθαι προῄ-
ρηται πράττειν, ἵν’ ἐργασίας ἀφανεῖς διὰ τῆς τραπέζης
ποιῆται, καὶ μήτε χορηγῇ μήτε τριηραρχῇ μήτ’ ἄλλο μηδὲν
ὧν προσήκει ποιῇ. καὶ κατείργασται τοῦτο. τεκμήριον δέ·
ἔχων γὰρ οὐσίαν τοσαύτην ὥσθ’ ἑκατὸν μνᾶς ἐπιδοῦναι τῇ
θυγατρί, οὐδ’ ἡντινοῦν ἑώραται λῃτουργίαν ὑφ’ ὑμῶν λῃ-
τουργῶν, οὐδὲ τὴν ἐλαχίστην. καίτοι πόσῳ κάλλιον φιλοτι-
μούμενον ἐξετάζεσθαι καὶ προθυμούμενον εἰς ἃ δεῖ τῇ πόλει,
ἢ κολακεύοντα καὶ τὰ ψευδῆ μαρτυροῦντα; ἀλλ’ ἐπὶ τῷ
κερδαίνειν πᾶν ἂν οὗτος ποιήσειε. [67] καὶ μήν, ὦ ἄνδρες Ἀθη-
ναῖοι, μᾶλλον ἄξιον ὀργίλως ἔχειν τοῖς μετ’ εὐπορίας πονη-
ροῖς ἢ τοῖς μετ’ ἐνδείας. τοῖς μὲν γὰρ ἡ τῆς χρείας ἀνάγκη
φέρει τινὰ συγγνώμην παρὰ τοῖς ἀνθρωπίνως λογιζομένοις·
οἱ δ’ ἐκ περιουσίας, ὥσπερ οὗτος, πονηροὶ οὐδεμίαν πρόφασιν
δικαίαν ἔχοιεν ἂν εἰπεῖν, ἀλλ’ αἰσχροκερδίᾳ καὶ πλεονεξίᾳ
καὶ ὕβρει καὶ τῷ τὰς αὑτῶν συστάσεις κυριωτέρας τῶν νόμων
ἀξιοῦν εἶναι ταῦτα φανήσονται πράττοντες. ὑμῖν δ’ οὐδὲν
τούτων συμφέρει, ἀλλὰ τὸν ἀσθενῆ παρὰ τοῦ πλουσίου δίκην,
ἂν ἀδικῆται, δύνασθαι λαβεῖν. ἔσται δὲ τοῦτο, ἐὰν κολά-
ζητε τοὺς φανερῶς οὕτως ἐξ εὐπορίας πονηρούς.

***

[63] Δικαίως λοιπόν, άνδρες Αθηναίοι, δι' όλας αυτάς τας πράξεις του ήθελε τιμωρηθή, πολύ δε περισσότερον αξίζει να τιμωρηθή διά τας πράξεις που υπολείπεται να είπω. Παρατηρήσατε δε και εξετάσατε την ζωήν που έζησε. Ούτος δηλαδή, ότε συνέβαινε να πηγαίνουν καλά οι εργασίαι του τραπεζίτου Αριστολόχου, ότε περιεπάτει, εκανόνιζε το βήμα του με το βήμα εκείνου, κύπτων ενώπιον εκείνου, και ταύτα πολλοί από σας γνωρίζουν.

[64] Ότε δε εκείνος κατεστράφη και εχρεωκόπησεν, αφού η περιουσία του κατά μέγα μέρος ελεηλατήθη από τον Στέφανον και τους ομοίους του, εις μεν τον υιόν τούτου παρουσιάσθησαν πολλαί δυσκολίαι, αλλ' ο Στέφανος δεν εστάθη ποτέ εις το πλευρόν του διά να τον βοηθήση, αλλ' ο Απόληξις και Σόλων και όλοι οι άλλοι μάλλον εβοήθησαν. Έπειτα ο Φορμίων είλκυσε την προσοχήν του και έγινε στενός του φίλος, εκλέξας τούτον μεταξύ όλων των Αθηναίων· μετά ταύτα ανεχώρησε διά το Βυζάντιον ως αντιπρόσωπος του Φορμίωνος, ότε οι κάτοικοι του Βυζαντίου κατέσχον τα πλοία τούτου, και υπεστήριξε την υπόθεσίν του ενώπιον των Καλχηδονίων, ούτω δε εμαρτύρησε δημοσία ψευδή εναντίον μου.

[65] Λοιπόν αυτόν, ο οποίος είναι κόλαξ των ευτυχούντων και προδότης αυτών των ιδίων, όταν δυστυχούν, ο οποίος εις την πόλιν όπου οι καλοί πολίται δεν λείπουν, δεν μεταχειρίζεται κανένα με ισότητα, αλλ' εκουσίως κύπτει προ των ανθρώπων που είναι αξιοκαταφρόνητοι, και ο οποίος δεν φροντίζει καθόλου εάν θα αποκτήση κακήν φήμην ενώπιον των άλλων ανθρώπων αδικών ένα εκ των συγγενών του, και δεν αποβλέπει εις τίποτε άλλο, παρά πώς να πλουτήση, αυτόν τον άνθρωπον δεν πρέπει τις να τον μισή ως εχθρόν όλων των ανθρώπων; Έτσι λέγω εγώ τουλάχιστον.

[66] Και όλην αυτήν την διαγωγήν που φέρει τόσον μεγάλην καταισχύνην, άνδρες Αθηναίοι, εξέλεξε με τον σκοπόν να αποκρύπτη την περιουσίαν του και να αποφεύγη την εκπλήρωσιν των καθηκόντων του ως πολίτου, ίνα επιδίδεται εις σκοτεινάς εμπορικάς εργασίας διά μέσου της τραπέζης και να αποφεύγη την χορηγίαν, τριηραρχίαν και όλας τας άλλας υποχρεώσεις του. Και έχει επιτύχει τούτο. Απόδειξις δε είναι η εξής· διότι, ενώ είχε τόσον μεγάλην περιουσίαν, ώστε να δώση εις την θυγατέρα του ως προίκα εκατόν μνας, δεν τον έχετε ιδεί να εκτελέση οιανδήποτε λειτουργίαν, ουδέ την ελαχίστην. Και όμως τόσον τιμητικώτερον δεν είναι να διακρίνεται κανείς διά μίαν ευγενικήν φιλοδοξίαν και διά τον ζήλον του προς εξυπηρέτησιν της πατρίδος, παρά διά κολακείας ή ψευδείς κατηγορίας; Αλλά από την δίψαν του κέρδους είναι έτοιμος να πράξη το παν.

[67] Εξ άλλου πρέπει να οργίζεται τις εναντίον εκείνων που πράττουν το κακόν, όταν ούτοι ευπορούν, παρά εναντίον εκείνων, οι οποίοι το πράττουν πιεζόμενοι υπό της ανάγκης. Διότι εκείνοι οι οποίοι σκέπτονται ανθρωπίνως, συγχωρούν κάπως εκείνους που διαπράττουν το κακόν, ως ο Στέφανος, χωρίς να τους λείπει τίποτε, δεν δύνανται να τύχουν συγγνώμης, αλλά αποδεικνύονται ότι πράττουν ταύτα από ταπεινόν πνεύμα συμφέροντος, από πλεονεξίαν και υπερηφάνειαν και πρόθεσιν να τεθούν υπεράνω των νόμων, διά των στενών μεταξύ των συνενώσεων εις συλλόγους. Εις σας όμως κανέν εκ τούτων δεν αρμόζει, αλλά το να δύναται να ευρίσκη το δίκαιόν του ο ασθενής από τον πλούσιον, αν αδικήται. Τούτο δε θα συμβή, εάν τιμωρήτε εκείνους, οι οποίοι, ενώπιον όλων, επωφελούνται του πλούτου των διά να πράττουν το κακόν.