Η ζήλεια και ο φόβος της εγκατάλειψης: Πότε και γιατί μια συντροφική σχέση αρχίζει να δυσλειτουργεί

Θα λέγαμε ότι, το να σχετιζόμαστε με ανθρώπους σε ένα πολύ κοντινό επίπεδο είναι κάτι το θαυμάσιο και θα έπρεπε να είναι πυλώνας ηρεμίας και αρμονίας σε έναν κόσμο πολύπλοκο και ανταγωνιστικό, μια θάλασσα υποχρεώσεων και καθηκόντων που εκρέουν από την πολλαπλότητα του ρόλου που έχει ο σύγχρονος άνθρωπος.

Όμως τις περισσότερες φορές και υπό συγκεκριμένες συνθήκες, αυτή η σχέση αρχίζει αντί να λειτουργεί ενισχυτικά της ευεξίας του ζευγαριού, να γίνεται πηγή συνεχούς άγχους και ψυχικής τυραννίας για αμφότερα τα μέλη που το απαρτίζουν.

Οι ανησυχίες αυτές θα μπορούσαν, τις περισσότερες φορές να έχουν σχέση με ανησυχίες ότι οι διαφωνίες θα οδηγήσουν σε διάλυση της σχέσης, στην αναζήτηση συνεχών επιβεβαιώσεων ότι ο σύντροφός σας βλέπει τόσο ελκυστικούς και ενδιαφέροντες όσο θεωρείτε ότι είναι άλλα άτομα του φιλικού, επαγγελματικού και κοινωνικού σας περιβάλλοντος, και ανησυχίες ότι τελικά θα τελειώσει η σχέση και θα μείνετε μόνος/μόνη για πάντα κ.λπ.

Ο φόβος της εγκατάλειψης

Πίσω από αυτό το άγχος βρίσκεται ένας φόβος: ο φόβος της εγκατάλειψης. Συχνά οι χειρότεροι τρόποι αντιμετώπισής του είναι τρόποι που αντί να μειώνουν, αυξάνουν το άγχος σας. Αν ψάχνετε για ενδείξεις ότι ο σύντροφός σας έχει χάσει το ενδιαφέρον του, βρίσκετε τον εαυτό σας να αναζητά ενδείξεις ότι ο σύντροφός σας ενδιαφέρεται για κάποιον/α άλλον/η, ότι σας απατά, να επιτίθεστε φραστικά και να υποτιμάτε με κάθε ευκαιρία τους πιθανούς «ανταγωνιστές σας» (φίλους και συνεργάτες), να επικεντρώνεστε στο να δείχνετε και να συμπεριφέρεστε τέλεια, να μην διαφωνείτε ποτέ ή αντίθετα, να κλιμακώνετε τις διαφωνίες σας προκειμένου να εμποδίσετε να συμβούν αυτά που φοβάστε τότε μάλλον υποφέρετε από τον φόβο της εγκατάλειψης.

Αν νιώθετε ανασφάλεια για το ενδεχόμενο εγκατάλειψης, θα ασχοληθείτε πολύ 

• με την ανάγνωση της σκέψης ("Είναι θυμωμένος/η μαζί μου"),
• με τη μαντική ("Θα με παρατήσει"),
• με την προσωποποίηση της συμπεριφοράς του συντρόφου σας ("Πρέπει να τον/την εκνεύρισα πολύ, εγώ φταίω")
• και με την καταστροφική σκέψη ("Θα ήταν απαίσιο αν κατέληγα μόνος/η μου").

Ως αποτέλεσμα αυτών των ανασφαλειών, μπορεί να αναζητάτε συνεχώς διαβεβαιώσεις, να ελέγχετε το πώς αισθάνεται, τι κάνει και πού πηγαίνει, να γίνεστε υπερβολικά ευχάριστος/η και να μην διεκδικείτε ποτέ κάτι για τον εαυτό σας, να έχετε παραιτηθεί από τις δικές σας συναισθηματικές ανάγκες ή ακόμα και να επιλέξετε να δημιουργήσετε εξωσυζυγικές σχέσεις στο περιθώριο της σχέσης σας και μάλιστα με άτομα που είναι λιγότερα επιθυμητά ή συγκεντρώνουν χαρακτηριστικά κατώτερα των προτιμήσεων σας. Η αν νιώθετε ότι δεν μπορείτε να διαχειριστείτε την απόρριψη, τότε μπορεί ακόμη και να επισπεύσετε έναν χωρισμό για να τελειώσει το μαρτύριο του άγχους σας, «μια ώρα αρχύτερα».

Αυτή η απειλή βιώνεται συναισθηματικά ως θυμός, προδοσία, δυσπιστία, και τελικά κατάθλιψη.

Ναι, η κατάθλιψη συχνά είναι το επιφαινόμενο, μια δευτερογενής και δευτερεύουσα εκδήλωση αυτού του φόβου, που είναι και η βαθύτερη αιτία της. Αν και λέγεται ότι η εκδήλωση των φύλων, αρσενικό-θηλυκό, άνδρας-γυναίκα, πέρα από το βιολογικό τους υπόβαθρο είναι μια κοινωνική κατασκευή, για τις γυναίκες τα πολύτιμα αγαθά που ίσως διακυβεύονται σε τέτοιες καταστάσεις είναι συχνά η αγάπη, ο κοινωνικός δεσμός και η στενή συντροφικότητα ενώ για τους άνδρες αυτά που απειλούνται είναι συχνά τα σεξουαλικά "δικαιώματα", η διαχείριση της οικογένειας ή ακόμα και ένα σύμβολο κοινωνικού κύρους.

Ποιοί παράγοντες τώρα, ενισχύουν αυτόν τον φόβο; όταν το επίπεδο συμμετοχής και δέσμευσης του άλλου ατόμου είναι διαφορετικό από το δικό σας και μπορεί να θεωρηθεί όχι και τόσο ισχυρό, θα αυξηθούν οι ανησυχίες σας σχετικά με τον φόβο της εγκατάλειψης, ειδικά όταν η αυτοεκτίμησή του ατόμου είναι χαμηλή. 'Οσο πιο ανασφαλείς αισθάνεστε, τόσο και μεγαλύτερος θα είναι αντίκτυπος σε εσάς, αν φανταστείτε ότι μπορεί να χάσετε ένα πρόσωπο ή μια σχέση και τις συναισθηματικές «ανταμοιβές» αυτής της σχέσης. Ειδικά όταν αισθάνεστε ότι δεν μπορείτε να τις πάρετε εύκολα από άλλους μελλοντικούς συντρόφους, επειδή ίσως πιστεύετε ενδόμυχα, ότι δεν το αξίζετε.

Σύχνα ένας τέτοιος φόβος που δημιουργεί το ανεξέλεγκτο άγχος στο άτομο, το οδηγεί σε υπερβολικές εκδηλώσεις ζήλειας.

• Γίνονται περισσότερο κτητικοί (θέλουν να μονοπωλούν το ενδιαφέρον και τον χρόνο του άλλου κ.λπ),
• υιοθετούν ελεγκτικές και ψυχοπιεστικές συμπεριφορές (έλεγχος κοινωνικών μέσων, ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ψάχνουν προσωπικά πράγματα του/της συντρόφου),
• εκδηλώνουν συμπεριφορές «αντεπίθεσης» (φλερτάρουν με άλλα άτομα, λένε κακοήθειες σε πιθανούς ανταγωνιστές για τον σύντροφό τους, κακολογούν τους πιθανούς ανταγωνιστές σε τρίτα άτομα κ.λπ).
• Ταυτόχρονα, ιδιαίτερα οι γυναίκες, βιώνουν όλα αυτή την κατάσταση εξαιρετικά δυσφορικά, τόσο που αρχίζουν να αποσύρονται σωματικά και συναισθηματικά, αποφεύγουν ανθρώπους και καταστάσεις που τις κάνουν να αισθάνονται τόσο άσχημα, ψάχνουν να βρουν τη λύση εκμυστηρεύοντας σε φίλες/φίλους την κατάσταση (με όλα τα αρνητικά συνεπακόλουθα μιας τέτοιας τακτικής) ή ακόμα και με το να κάνουν να πιστέψει ο σύντροφός τους ή ο κοινωνικός τους περίγυρος ότι δεν την/τον νοιάζει.
• Οι άνδρες, επιπλέον, μπορεί να εξασκήσουν σωματική βία ή να απαιτήσουν από την σύντροφό τους να σταματήσει να βλέπει συγκεκριμμένα άτομα ή δραστηριότητες.

Σε αυτό το σημείο, Ίσως να είναι χρήσιμο να αναφερθούμε το ποιές καταστάσεις μπορούν να λειτουργήσουν ως πυροδότες για μια τέτοια αγχωτική αντίδραση που μπορεί να καταλήξει και σε σκέψεις και συμπεριφορές που παραπέμπουν σε μια παθολογική (σχεδόν παρανοϊκή) ζήλεια.

Για πολλούς ανθρώπους συγκεκριμένες κοινωνικές καταστάσεις μπορεί να λειτουργήσουν ως σημαντικά αγχωτικά γεγονότα. Μπορεί να νιώθουμε την πίεση να ταιριάξουμε με τους άλλους ανθρώπους που βρίσκονται εκεί. Μπορεί να φαίνεται σαν να είμαστε αναγκασμένοι να αποδώσουμε. Πρέπει να προσπαθήσουμε να είμαστε διασκεδαστικοί, να φανούμε έξυπνοι ή απλά ευγενικοί - ενώ στην πραγματικότητα θα προτιμούσαμε να είμαστε σχεδόν οπουδήποτε αλλού και να κάναμε σχεδόν οτιδήποτε άλλο!

Σε καταστάσεις που προκαλούν τέτοιου είδους άγχη, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι άνθρωποι μπορεί να παρερμηνεύσουν με αρνητικό τρόπο όσα συμβαίνουν γύρω τους. Ειδικά, σε δεύτερο χρόνο, όταν είμαστε μόνοι, μπορεί να αρχίσουμε να γινόμαστε υπερβολικά καχύποπτοι αναλογιζόμενοι τα γεγονότα της ημέρας ανακαλώντας και εξετάζοντας τις μικρές λεπτομέρειες που τόσο συχνά αρκούν για να προκαλέσουν μια υπερβολική και ανεξέλεγκτη ανησυχία. Λεπτομέρειες όπως είναι τα μη λεκτικά σημάδια (εκφράσεις των ανθρώπων, χειρονομίες ή ένα ιδιαίτερο ντύσιμο), λεκτικά σημάδια (κάτι που ακούσατε ή όποτε αντιληφθήκατε ένα σχόλιο «ανταγωνιστή» ως υποτιμητικό και δυσάρεστο ή όταν δεν είστε σίγουροι σε ποιον ή σε τι αναφέρεται), ασυνήθιστες συμπτώσεις και γεγονότα...

Γενικά μιλώντας, όταν βιώνετε αρνητικά συναισθήματα, αυτά έχουν ως αποτέλεσμα τη γέννηση σκέψεων που απέχουν πολύ απο την πραγματικότητα. Μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις η επίδραση που έχει η πεσμένη σας διάθεση ή μια τέτοια ζηλότυπη συμπεριφορά, μπορεί να προκαλέσει τα ίδια τα γεγονότα που ερμηνεύουμε ως ύποπτα και να λειτουργήσουν έτσι ως μια «αυτοεκπληρούμενη προφητεία»

Σε τέτοιες καταστάσεις, ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισής τους είναι να προσπαθήσετε να αγνοήσετε τέτοιες δυσφορικά αρνητικές σκέψεις και να μην τους δώσετε την σημασία, πέραν του είναι απλά μια «κακή» σκέψη... Η’ αν δεν το καταφέρετε, να προσπαθήσετε να βρείτε έναν τρόπο να τις ελέγξετε σε σχέση με την πραγματικότητα.

Ερωτήσεις όπως, μήπως γίνομαι υπερβολικός/η, πόσο πολύ υπερβάλλω στο μυαλό μου, από πού προέρχεται η έλλειψη εμπιστοσύνης μου , πόσο ικανοποιημένος/η είμαι από τη σχέση μου, τι μου διαφεύγει, ποιες ανάγκες μου δεν ικανοποιούνται, γιατί κάποιος θα μπορούσε να σκεφθεί σαν κι εμένα, υπάρχει κάποιο καλό και χρήσιμο που προσδοκώ σκεπτόμενος/η και αντιδρώντας με αυτό τον τρόπο, είναι ερωτήσεις που πιθανόν να σας βοηθήσουν να ξεφύγετε από αυτή τη θανάσιμη παγίδα του άγχους και του φόβου της εγκατάλειψης.

Το να είμαστε δίπλα σε ένα άτομο που έχει επιλέξει να είναι μαζί μας είναι κάτι το θαυμάσιο και θα έπρεπε να είναι πυλώνας ηρεμίας και αρμονίας σε έναν κόσμο πολύπλοκο και ανταγωνιστικό, μια θάλασσα υποχρεώσεων και καθηκόντων που εκρέουν από την πολλαπλότητα του ρόλου που έχει ο σύγχρονος άνθρωπος. Εξάλλου, αν δεν υπάρχουν εμπόδια όπως παιδιά και κοινά περιουσιακά στοιχεία, η παραμονή σε μια σχέση οφείλετai προπάντων στην καλή πρόθεση των δύο συντρόφων. Σκεφθείτε: αν αμφισβητηθεί αυτό, τότε τι άλλο απομένει;