ΑΡΙΣΤ ΗΝικ 1171a21–1172a15(ΑΡΙΣΤ ΗΝικ 1168a28–1172a15: Απορίες σχετικά με τη φιλία)
Έχουμε μεγαλύτερη ανάγκη των φίλων στην ευτυχία ή στη δυστυχία; – Επίλογος: Πεμπτουσία της φιλίας είναι η συνεχής επικοινωνία μεταξύ των φίλων
Πότερον δ’ ἐν εὐτυχίαις μᾶλλον φίλων δεῖ ἢ ἐν δυ-
στυχίαις; ἐν ἀμφοῖν γὰρ ἐπιζητοῦνται· οἵ τε γὰρ ἀτυχοῦντες
δέονται ἐπικουρίας, οἵ τ’ εὐτυχοῦντες συμβίων καὶ οὓς εὖ
ποιήσουσιν· βούλονται γὰρ εὖ δρᾶν. ἀναγκαιότερον μὲν δὴ
(25) ἐν ταῖς ἀτυχίαις, διὸ τῶν χρησίμων ἐνταῦθα δεῖ, κάλλιον
δ’ ἐν ταῖς εὐτυχίαις, διὸ καὶ τοὺς ἐπιεικεῖς ζητοῦσιν· τούτους
γὰρ αἱρετώτερον εὐεργετεῖν καὶ μετὰ τούτων διάγειν. ἔστι
γὰρ καὶ ἡ παρουσία αὐτὴ τῶν φίλων ἡδεῖα καὶ ἐν ταῖς εὐτυ-
χίαις καὶ ἐν ταῖς δυστυχίαις. κουφίζονται γὰρ οἱ λυπούμενοι
(30) συναλγούντων τῶν φίλων. διὸ κἂν ἀπορήσειέν τις πότερον
ὥσπερ βάρους μεταλαμβάνουσιν, ἢ τοῦτο μὲν οὔ, ἡ παρουσία
δ’ αὐτῶν ἡδεῖα οὖσα καὶ ἡ ἔννοια τοῦ συναλγεῖν ἐλάττω τὴν
λύπην ποιεῖ. εἰ μὲν οὖν διὰ ταῦτα ἢ δι’ ἄλλο τι κουφίζονται,
ἀφείσθω· συμβαίνειν δ’ οὖν φαίνεται τὸ λεχθέν. ἔοικε δ’
(35) ἡ παρουσία μικτή τις αὐτῶν εἶναι. αὐτὸ μὲν γὰρ τὸ ὁρᾶν
[1171b] τοὺς φίλους ἡδύ, ἄλλως τε καὶ ἀτυχοῦντι, καὶ γίνεταί τις
ἐπικουρία πρὸς τὸ μὴ λυπεῖσθαι (παραμυθητικὸν γὰρ ὁ φίλος
καὶ τῇ ὄψει καὶ τῷ λόγῳ, ἐὰν ᾖ ἐπιδέξιος· οἶδε γὰρ τὸ ἦθος
καὶ ἐφ’ οἷς ἥδεται καὶ λυπεῖται)· τὸ δὲ λυπούμενον αἰσθά-
(5) νεσθαι ἐπὶ ταῖς αὑτοῦ ἀτυχίαις λυπηρόν· πᾶς γὰρ φεύγει
λύπης αἴτιος εἶναι τοῖς φίλοις. διόπερ οἱ μὲν ἀνδρώδεις τὴν
φύσιν εὐλαβοῦνται συλλυπεῖν τοὺς φίλους αὑτοῖς, κἂν μὴ
ὑπερτείνῃ τῇ ἀλυπίᾳ, τὴν ἐκείνοις γινομένην λύπην οὐχ ὑπο-
μένει, ὅλως τε συνθρήνους οὐ προσίεται διὰ τὸ μηδ’ αὐτὸς
(10) εἶναι θρηνητικός· γύναια δὲ καὶ οἱ τοιοῦτοι ἄνδρες τοῖς συ-
στένουσι χαίρουσι, καὶ φιλοῦσιν ὡς φίλους καὶ συναλγοῦντας.
μιμεῖσθαι δ’ ἐν ἅπασι δεῖ δῆλον ὅτι τὸν βελτίω. ἡ δ’ ἐν
ταῖς εὐτυχίαις τῶν φίλων παρουσία τήν τε διαγωγὴν ἡδεῖαν
ἔχει καὶ τὴν ἔννοιαν ὅτι ἥδονται ἐπὶ τοῖς αὑτοῦ ἀγαθοῖς.
(15) διὸ δόξειεν ἂν δεῖν εἰς μὲν τὰς εὐτυχίας καλεῖν τοὺς φίλους
προθύμως (εὐεργετικὸν γὰρ εἶναι καλόν), εἰς δὲ τὰς ἀτυ-
χίας ὀκνοῦντα· μεταδιδόναι γὰρ ὡς ἥκιστα δεῖ τῶν κακῶν,
ὅθεν τὸ «ἅλις ἐγὼ δυστυχῶν». μάλιστα δὲ παρακλητέον
ὅταν μέλλωσιν ὀλίγα ὀχληθέντες μεγάλ’ αὐτὸν ὠφελήσειν.
(20) ἰέναι δ’ ἀνάπαλιν ἴσως ἁρμόζει πρὸς μὲν τοὺς ἀτυχοῦντας
ἄκλητον καὶ προθύμως (φίλου γὰρ εὖ ποιεῖν, καὶ μάλιστα
τοὺς ἐν χρείᾳ καὶ [τὸ] μὴ ἀξιώσαντας· ἀμφοῖν γὰρ κάλλιον
καὶ ἥδιον), εἰς δὲ τὰς εὐτυχίας συνεργοῦντα μὲν προθύμως
(καὶ γὰρ εἰς ταῦτα χρεία φίλων), πρὸς εὐπάθειαν δὲ σχο-
(25) λαίως· οὐ γὰρ καλὸν τὸ προθυμεῖσθαι ὠφελεῖσθαι. δόξαν
δ’ ἀηδίας ἐν τῷ διωθεῖσθαι ἴσως εὐλαβητέον· ἐνίοτε γὰρ
συμβαίνει. ἡ παρουσία δὴ τῶν φίλων ἐν ἅπασιν αἱρετὴ
φαίνεται.
Ἆρ’ οὖν, ὥσπερ τοῖς ἐρῶσι τὸ ὁρᾶν ἀγαπητότατόν ἐστι
(30) καὶ μᾶλλον αἱροῦνται ταύτην τὴν αἴσθησιν ἢ τὰς λοιπὰς
ὡς κατὰ ταύτην μάλιστα τοῦ ἔρωτος ὄντος καὶ γινομένου,
οὕτω καὶ τοῖς φίλοις αἱρετώτατόν ἐστι τὸ συζῆν; κοινωνία
γὰρ ἡ φιλία, καὶ ὡς πρὸς ἑαυτὸν ἔχει, οὕτω καὶ πρὸς τὸν
φίλον· περὶ αὑτὸν δ’ ἡ αἴσθησις ὅτι ἔστιν αἱρετή, καὶ περὶ
(35) τὸν φίλον δή· ἡ δ’ ἐνέργεια γίνεται αὐτῆς ἐν τῷ συζῆν,
[1172a] ὥστ’ εἰκότως τούτου ἐφίενται. καὶ ὅ ποτ’ ἐστὶν ἑκάστοις τὸ
εἶναι ἢ οὗ χάριν αἱροῦνται τὸ ζῆν, ἐν τούτῳ μετὰ τῶν φί-
λων βούλονται διάγειν· διόπερ οἳ μὲν συμπίνουσιν, οἳ δὲ
συγκυβεύουσιν, ἄλλοι δὲ συγγυμνάζονται καὶ συγκυνηγοῦσιν
(5) ἢ συμφιλοσοφοῦσιν, ἕκαστοι ἐν τούτῳ συνημερεύοντες ὅ τι
περ μάλιστ’ ἀγαπῶσι τῶν ἐν τῷ βίῳ· συζῆν γὰρ βουλόμε-
νοι μετὰ τῶν φίλων, ταῦτα ποιοῦσι καὶ τούτων κοινωνοῦσιν
οἷς οἴονται συζῆν. γίνεται οὖν ἡ μὲν τῶν φαύλων φιλία
μοχθηρά (κοινωνοῦσι γὰρ φαύλων ἀβέβαιοι ὄντες, καὶ μο-
(10) χθηροὶ δὲ γίνονται ὁμοιούμενοι ἀλλήλοις), ἡ δὲ τῶν ἐπιεικῶν
ἐπιεικής, συναυξανομένη ταῖς ὁμιλίαις· δοκοῦσι δὲ καὶ βελ-
τίους γίνεσθαι ἐνεργοῦντες καὶ διορθοῦντες ἀλλήλους· ἀπομάτ-
τονται γὰρ παρ’ ἀλλήλων οἷς ἀρέσκονται, ὅθεν «ἐσθλῶν
μὲν γὰρ ἄπ’ ἐσθλά». περὶ μὲν οὖν φιλίας ἐπὶ τοσοῦτον
(15) εἰρήσθω· ἑπόμενον δ’ ἂν εἴη διελθεῖν περὶ ἡδονῆς.
Πότερον δ’ ἐν εὐτυχίαις μᾶλλον φίλων δεῖ ἢ ἐν δυ-
στυχίαις; ἐν ἀμφοῖν γὰρ ἐπιζητοῦνται· οἵ τε γὰρ ἀτυχοῦντες
δέονται ἐπικουρίας, οἵ τ’ εὐτυχοῦντες συμβίων καὶ οὓς εὖ
ποιήσουσιν· βούλονται γὰρ εὖ δρᾶν. ἀναγκαιότερον μὲν δὴ
(25) ἐν ταῖς ἀτυχίαις, διὸ τῶν χρησίμων ἐνταῦθα δεῖ, κάλλιον
δ’ ἐν ταῖς εὐτυχίαις, διὸ καὶ τοὺς ἐπιεικεῖς ζητοῦσιν· τούτους
γὰρ αἱρετώτερον εὐεργετεῖν καὶ μετὰ τούτων διάγειν. ἔστι
γὰρ καὶ ἡ παρουσία αὐτὴ τῶν φίλων ἡδεῖα καὶ ἐν ταῖς εὐτυ-
χίαις καὶ ἐν ταῖς δυστυχίαις. κουφίζονται γὰρ οἱ λυπούμενοι
(30) συναλγούντων τῶν φίλων. διὸ κἂν ἀπορήσειέν τις πότερον
ὥσπερ βάρους μεταλαμβάνουσιν, ἢ τοῦτο μὲν οὔ, ἡ παρουσία
δ’ αὐτῶν ἡδεῖα οὖσα καὶ ἡ ἔννοια τοῦ συναλγεῖν ἐλάττω τὴν
λύπην ποιεῖ. εἰ μὲν οὖν διὰ ταῦτα ἢ δι’ ἄλλο τι κουφίζονται,
ἀφείσθω· συμβαίνειν δ’ οὖν φαίνεται τὸ λεχθέν. ἔοικε δ’
(35) ἡ παρουσία μικτή τις αὐτῶν εἶναι. αὐτὸ μὲν γὰρ τὸ ὁρᾶν
[1171b] τοὺς φίλους ἡδύ, ἄλλως τε καὶ ἀτυχοῦντι, καὶ γίνεταί τις
ἐπικουρία πρὸς τὸ μὴ λυπεῖσθαι (παραμυθητικὸν γὰρ ὁ φίλος
καὶ τῇ ὄψει καὶ τῷ λόγῳ, ἐὰν ᾖ ἐπιδέξιος· οἶδε γὰρ τὸ ἦθος
καὶ ἐφ’ οἷς ἥδεται καὶ λυπεῖται)· τὸ δὲ λυπούμενον αἰσθά-
(5) νεσθαι ἐπὶ ταῖς αὑτοῦ ἀτυχίαις λυπηρόν· πᾶς γὰρ φεύγει
λύπης αἴτιος εἶναι τοῖς φίλοις. διόπερ οἱ μὲν ἀνδρώδεις τὴν
φύσιν εὐλαβοῦνται συλλυπεῖν τοὺς φίλους αὑτοῖς, κἂν μὴ
ὑπερτείνῃ τῇ ἀλυπίᾳ, τὴν ἐκείνοις γινομένην λύπην οὐχ ὑπο-
μένει, ὅλως τε συνθρήνους οὐ προσίεται διὰ τὸ μηδ’ αὐτὸς
(10) εἶναι θρηνητικός· γύναια δὲ καὶ οἱ τοιοῦτοι ἄνδρες τοῖς συ-
στένουσι χαίρουσι, καὶ φιλοῦσιν ὡς φίλους καὶ συναλγοῦντας.
μιμεῖσθαι δ’ ἐν ἅπασι δεῖ δῆλον ὅτι τὸν βελτίω. ἡ δ’ ἐν
ταῖς εὐτυχίαις τῶν φίλων παρουσία τήν τε διαγωγὴν ἡδεῖαν
ἔχει καὶ τὴν ἔννοιαν ὅτι ἥδονται ἐπὶ τοῖς αὑτοῦ ἀγαθοῖς.
(15) διὸ δόξειεν ἂν δεῖν εἰς μὲν τὰς εὐτυχίας καλεῖν τοὺς φίλους
προθύμως (εὐεργετικὸν γὰρ εἶναι καλόν), εἰς δὲ τὰς ἀτυ-
χίας ὀκνοῦντα· μεταδιδόναι γὰρ ὡς ἥκιστα δεῖ τῶν κακῶν,
ὅθεν τὸ «ἅλις ἐγὼ δυστυχῶν». μάλιστα δὲ παρακλητέον
ὅταν μέλλωσιν ὀλίγα ὀχληθέντες μεγάλ’ αὐτὸν ὠφελήσειν.
(20) ἰέναι δ’ ἀνάπαλιν ἴσως ἁρμόζει πρὸς μὲν τοὺς ἀτυχοῦντας
ἄκλητον καὶ προθύμως (φίλου γὰρ εὖ ποιεῖν, καὶ μάλιστα
τοὺς ἐν χρείᾳ καὶ [τὸ] μὴ ἀξιώσαντας· ἀμφοῖν γὰρ κάλλιον
καὶ ἥδιον), εἰς δὲ τὰς εὐτυχίας συνεργοῦντα μὲν προθύμως
(καὶ γὰρ εἰς ταῦτα χρεία φίλων), πρὸς εὐπάθειαν δὲ σχο-
(25) λαίως· οὐ γὰρ καλὸν τὸ προθυμεῖσθαι ὠφελεῖσθαι. δόξαν
δ’ ἀηδίας ἐν τῷ διωθεῖσθαι ἴσως εὐλαβητέον· ἐνίοτε γὰρ
συμβαίνει. ἡ παρουσία δὴ τῶν φίλων ἐν ἅπασιν αἱρετὴ
φαίνεται.
Ἆρ’ οὖν, ὥσπερ τοῖς ἐρῶσι τὸ ὁρᾶν ἀγαπητότατόν ἐστι
(30) καὶ μᾶλλον αἱροῦνται ταύτην τὴν αἴσθησιν ἢ τὰς λοιπὰς
ὡς κατὰ ταύτην μάλιστα τοῦ ἔρωτος ὄντος καὶ γινομένου,
οὕτω καὶ τοῖς φίλοις αἱρετώτατόν ἐστι τὸ συζῆν; κοινωνία
γὰρ ἡ φιλία, καὶ ὡς πρὸς ἑαυτὸν ἔχει, οὕτω καὶ πρὸς τὸν
φίλον· περὶ αὑτὸν δ’ ἡ αἴσθησις ὅτι ἔστιν αἱρετή, καὶ περὶ
(35) τὸν φίλον δή· ἡ δ’ ἐνέργεια γίνεται αὐτῆς ἐν τῷ συζῆν,
[1172a] ὥστ’ εἰκότως τούτου ἐφίενται. καὶ ὅ ποτ’ ἐστὶν ἑκάστοις τὸ
εἶναι ἢ οὗ χάριν αἱροῦνται τὸ ζῆν, ἐν τούτῳ μετὰ τῶν φί-
λων βούλονται διάγειν· διόπερ οἳ μὲν συμπίνουσιν, οἳ δὲ
συγκυβεύουσιν, ἄλλοι δὲ συγγυμνάζονται καὶ συγκυνηγοῦσιν
(5) ἢ συμφιλοσοφοῦσιν, ἕκαστοι ἐν τούτῳ συνημερεύοντες ὅ τι
περ μάλιστ’ ἀγαπῶσι τῶν ἐν τῷ βίῳ· συζῆν γὰρ βουλόμε-
νοι μετὰ τῶν φίλων, ταῦτα ποιοῦσι καὶ τούτων κοινωνοῦσιν
οἷς οἴονται συζῆν. γίνεται οὖν ἡ μὲν τῶν φαύλων φιλία
μοχθηρά (κοινωνοῦσι γὰρ φαύλων ἀβέβαιοι ὄντες, καὶ μο-
(10) χθηροὶ δὲ γίνονται ὁμοιούμενοι ἀλλήλοις), ἡ δὲ τῶν ἐπιεικῶν
ἐπιεικής, συναυξανομένη ταῖς ὁμιλίαις· δοκοῦσι δὲ καὶ βελ-
τίους γίνεσθαι ἐνεργοῦντες καὶ διορθοῦντες ἀλλήλους· ἀπομάτ-
τονται γὰρ παρ’ ἀλλήλων οἷς ἀρέσκονται, ὅθεν «ἐσθλῶν
μὲν γὰρ ἄπ’ ἐσθλά». περὶ μὲν οὖν φιλίας ἐπὶ τοσοῦτον
(15) εἰρήσθω· ἑπόμενον δ’ ἂν εἴη διελθεῖν περὶ ἡδονῆς.
***
Χρειάζεται κανείς περισσότερον φίλους εις την ευτυχίαν ή εις την δυστυχίαν του; Τους ζητεί και εις τας δύο περιπτώσεις, διότι οι μεν δυστυχούντες έχουν ανάγκην βοηθείας, οι δε ευτυχούντες συντρόφων, μετά των οποίων να συζούν και τους οποίους να ευεργετούν, διότι η επιθυμία των έγκειται εις το να παρέχουν τας ευεργεσίας των. (25) Είναι λοιπόν αναγκαιότερον να έχη τις φίλους εις την δυστυχίαν του, δεδομένου ότι χρειάζεται χρησίμους φίλους, αλλ' υπό ηθικήν έποψιν ωραιότερον είναι να αισθάνεται την ανάγκην φίλων εις την ευτυχίαν του, διότι εν τη περιπτώσει ταύτη θα επιζητή χρηστούς ανθρώπους, δεδομένου ότι είναι προτιμότερον να παρέχη εις αυτούς τας ευεργεσίας του και να συναναστρέφεται μετ' αυτών. Είναι δε η παρουσία αυτή των φίλων γλυκεία και εις την ευτυχίαν και εις την δυστυχίαν, διότι οι υπό της οδύνης κατατρυχόμενοι ανακουφίζονται, (30) όταν συμπάσχουν μετ' αυτών οι φίλοι των. Διό και θα ηδύνατο ν' αμφιβάλλη κανείς, αν οι φίλοι σηκώνουν και αυτοί κατά τινα τρόπον το βάρος ή, τουναντίον, εάν ελαττώνη τον πόνον η ευχάριστος παρουσία των και η πεποίθησις περί της συμμετοχής των εις αυτόν.Αλλά το ζήτημα, αν ανακουφίζωνται δι' αυτά ή διά κάτι άλλο, ας το αφήσωμεν κατά μέρος∙ αρκεί το ότι ανακουφίζονται πραγματικώς. Φαίνεται δε ότι η επίδρασις, (35) η οφειλομένη εις την παρουσίαν είναι μεικτής φύσεως. Διότι το να βλέπη κανείς [1171b] τους φίλους είναι διά τον δυστυχούντα πολύ ευχάριστον, [Ο μεταφραστής δε μεταφράζει ένα τμήμα του αρχαίου κειμένου] δεδομένου ότι είναι παρήγορος ο φίλος και ως προς την όψιν και ως προς τους λόγους του, εάν είναι επιδέξιος. Διότι γνωρίζει τον χαρακτήρα μας καθώς και ό,τι μας προξενεί χαράν ή λύπην. Αλλ' αφ' ετέρου πάσχομεν, (5) όταν βλέπωμεν τον φίλον μας να λυπήται διά τα δυστυχήματά μας, διότι κάθε φίλος θέλει ν' απφοεύγη να προξενή λύπην εις τον φίλον του. Διά τούτο και οι εκ φύσως ανδροπρεπείς δεν θέλουν να δίδουν εις τους φίλους των αφορμήν να συμπάσχουν μαζί των. Εάν δε δεν αντιλαμβάνωνται, ότι μόνον διά μιας μικράς λύπης του φίλου των ανακουφίζουν μίαν μεγάλην ιδικήν των λύπην, δεν ανέχονται όπως ο φίλος πάσχη εξ αιτίας των. Εν γένει προσπαθούν ν' αποφεύγουν ανθρώπους έχοντας την διάθεσιν να κλαυθμηρίζουν από κοινού, διότι και αυτοί οι ίδιοι δεν είναι επιρρεπείς (10) προς θρήνον. Μόνον γύναια και άνδρες θηλυπρεπείς αισθάνονται χαράν να συστενάζουν, και αγαπούν αυτά τα πρόσωπα ως φίλους και κοινωνούς των θλίψεών των. Αλλ' οφείλει να μιμήται κανείς τον καλύτερον. Τουναντίον εις την ευτυχίαν η παρουσία των φίλων δεν είναι μόνον γλυκεία, αλλά γεννά και την ιδέαν, ότι οι φίλοι χαίρουν διά τα ιδικά μας αγαθά. (15) Διά τούτο φαίνεται ότι πρέπει να καλούμεν προθύμως τους φίλους μας, όταν ευτυχούμεν (διότι είναι ωραίον το να ευεργετή κανείς), εις δε τα ατυχήματά μας να πράττωμεν τούτο με δισταγμόν (διότι πρέπει ν' αποφεύγωμεν όσον το δυνατόν περισσότερον, όπως ούτοι λαμβάνουν μέρος εις τας θλίψεις μας). Εντεύθεν το ρητόν:
«Αρκετό να είμαι μόνος εγώ δυστυχής».
Τέλος πρέπει να καλούμεν προ πάντων τους φίλους μας, όταν ούτοι μέλλουν να μας παράσχουν μίαν μεγάλην υπηρεσίαν, χωρίς να ενοχληθούν πολύ. (20) Τουναντίον είναι ίσως πρέπον να πηγαίνωμεν προς τους φίλους μας απρόσκλητοι και πρόθυμοι, όταν ούτοι δυστυχούν (διότι είναι καθήκον της φιλίας να εξυπηρετούμεν ιδίως εκείνους, οι οποίοι ευρίσκονται εις την ανάγκην, και ακόμη όταν ούτοι δεν το ζητούν. Η τοιαύτη δε προθυμία είναι αξιοπρεπεστέρα και ευχαριστοτέρα εκατέρωθεν). Όταν δε οι φίλοι μας ευτυχούν, οφείλομεν να σπεύδωμεν προς αυτούς, εφ' όσον είμεθα ικανοί να τους εξυπηρετήσωμεν (διότι δι' αυτό χρειαζόμεθα τους φίλους). Προκειμένου όμως να ευεργετούμεθα, πρέπει να πηγαίνωμεν προς αυτούς απροθύμως και βραδέως (25) (διότι δεν είναι ωραίον το να σπεύδη κανείς ν' αποκομίζη οφέλη παρ' άλλων). Εννοείται, ότι δεν πρέπει κανείς να φαίνεται αγενής αποκρούων τας υπηρεσίας που του προσφέρουν οι φίλοι του. Διότι και τούτο συμβαίνει ενίοτε. Κατά ταύτα η παρουσία των φίλων είναι εις κάθε περίστασιν ευκταία.
Δεν είναι μήπως διά την φιλίαν η συμβίωσις, όπως διά τους ερωτευμένους η θέα του λατρευομένου προσώπου, (30) και όπως οι ερασταί προτιμούν την αίσθησιν ταύτην από κάθε άλλην, εφ' όσον δι' αυτής υφίσταται και εξ αυτής γεννάται το ερωτικόν συναίσθημα; Διότι η φιλία είναι είδος κονότητος. Επίσης, όπως διατίθεταί τις προς τον εαυτόν του, ούτω και προς τους φίλους του. Όθεν όπως η αίσθησις της υπάρξεως είναι προσφιλής δι' ημάς τους ιδίους, ούτω και εν σχέσει προς τους συνανθρώπους μας. (35) Αλλ' η δράσις, χάρις εις την οποίαν αντιλαμβανόμεθα την ύπαρξίν των, λαμβάνει χώραν κατά την συμβίωσιν, [1172a] ούτως ώστε η προσπάθεια των φίλων μας απευθύνεται προς αυτήν. Τέλος, ό,τι ο καθείς θεωρεί ως πραγματικόν Είναι και ως τελικόν της υπάρξεώς του σκοπόν, θέλει να το πραγματοποιή εν επικοινωνία μετά των φίλων του. Άλλοι συμπίνουν, άλλοι παίζουν μαζί κύβους, μαζί γυμνάζονται, άλλοι κυνηγούν με τους φίλους των (5) και άλλοι φιλοσοφούν μαζί των. Εν συντόμω παν ό,τι αγαπώμεν εις την ζωήν, θέλομεν να το πραγματοποιούμεν ομού μετά των φίλων μας, διότι ο καθείς θέλει να ζη μαζί των, διά τούτο κάμνει και συμμερίζεται μετ' αυτών παν ό,τι εννοεί με τας λέξεις ζωή και συμβίωσις. Διά τούτο η μεταξύ των φαύλων φιλία γίνεται πηγή του κακού (διότι εφόσον οι φαύλοι είναι επιπόλαιοι, ο είς συμμετέχει εις την κακίαν του άλλου, (10) και κατά τον τρόπον τούτον γίνονται όλοι κακοί, εφ' όσον εξομοιούνται προς αλλήλους). Τουναντίον η μεταξύ των χρηστών ανθρώπων φιλία γίνεται πηγή αγαθού. Καθημερινώς αυξάνεται το ηθικόν περιεχόμενόν της, η δε πρόοδος συντελείται τόσω διά της από κοινού ασκήσεως της αρετής όσω και διά της αμοιβαίας νουθεσίας. Ο είς ενστερνίζεται παρά του άλλου τας εις αυτόν ευαρέστους ιδιότητας, εντεύθεν δε το ρητόν:
(15) «Το αγαθόν θα μάθης από τους αγαθούς».
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου