ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (5.4.1-5.4.5)

[5.4.1] Ὁ δὲ Ἰνδὸς ποταμὸς ὅτι μέγιστος ποταμῶν ἐστι τῶν κατὰ τὴν Ἀσίαν τε καὶ τὴν Εὐρώπην, πλὴν Γάγγου, καὶ τούτου Ἰνδοῦ ποταμοῦ, καὶ ὅτι αἱ πηγαί εἰσιν αὐτῷ ἐπὶ τάδε τοῦ ὄρους τοῦ Παραπαμίσου ἢ Καυκάσου, καὶ ὅτι ἐκδίδωσιν ἐς τὴν μεγάλην θάλασσαν τὴν κατὰ Ἰνδοὺς ὡς ἐπὶ νότον ἄνεμον, καὶ ὅτι δίστομός ἐστιν ὁ Ἰνδὸς καὶ αἱ ἐκβολαὶ αὐτοῦ ἀμφότεραι τεναγώδεις, καθάπερ αἱ πέντε τοῦ Ἴστρου, καὶ ὅτι Δέλτα ποιεῖ καὶ αὐτὸς ἐν τῇ Ἰνδῶν γῇ τῷ Αἰγυπτίῳ Δέλτα παραπλήσιον καὶ τοῦτο Πάταλα καλεῖται τῇ Ἰνδῶν φωνῇ, ταῦτα μὲν ὑπὲρ τοῦ Ἰνδοῦ τὰ μάλιστα οὐκ ἀμφίλογα καὶ ἐμοὶ ἀναγεγράφθω. [5.4.2] ἐπεὶ καὶ ὁ Ὑδάσπης καὶ Ἀκεσίνης καὶ Ὑδραώτης καὶ Ὕφασις, καὶ οὗτοι Ἰνδοὶ ποταμοὶ ὄντες, τῶν μὲν ἄλλων τῶν Ἀσιανῶν ποταμῶν πολύ τι κατὰ μέγεθος ὑπερφέρουσι, τοῦ Ἰνδοῦ δὲ μείονές εἰσιν καὶ πολὺ δὴ μείονες, ὅπου καὶ αὐτὸς ὁ Ἰνδὸς τοῦ Γάγγου. Κτησίας μὲν δή, εἰ δή τῳ ἱκανὸς καὶ Κτησίας ἐς τεκμηρίωσιν, ἵνα μὲν στενότατος αὐτὸς αὑτοῦ ὁ Ἰνδός ἐστι, τεσσαράκοντα σταδίους ‹λέγει› ὅτι διέχουσιν αὐτῷ αἱ ὄχθαι, ἵνα δὲ πλατύτατος, καὶ ἑκατόν· τὸ πολὺ δὲ εἶναι αὐτοῦ τὸ μέσον τούτοιν.

[5.4.3] Τοῦτον τὸν ποταμὸν τὸν Ἰνδὸν ὑπὸ τὴν ἕω διέβαινε ξὺν τῇ στρατιᾷ Ἀλέξανδρος ἐς τῶν Ἰνδῶν τὴν γῆν· ὑπὲρ ὧν ἐγὼ οὔτε οἷστισι νόμοις διαχρῶνται ἐν τῇδε τῇ συγγραφῇ ἀνέγραψα, οὔτε ζῷα εἰ δή τινα ἄτοπα ἡ χώρα αὐτοῖς ἐκφέρει, οὔτε ἰχθύας ἢ κήτη ὅσα ἢ οἷα ὁ Ἰνδὸς ἢ ὁ Ὑδάσπης ἢ ὁ Γάγγης ἢ οἱ ἄλλοι Ἰνδῶν ποταμοὶ φέρουσιν, οὐδὲ τοὺς μύρμηκας τοὺς τὸν χρυσόν σφισιν ἐργαζομένους, οὐδὲ τοὺς γρῦπας τοὺς φύλακας, οὐδὲ ὅσα ἄλλα ἐφ᾽ ἡδονῇ μᾶλλόν τι πεποίηται ἢ ἐς ἀφήγησιν τῶν ὄντων, ὡς τά γε κατ᾽ Ἰνδοὺς ὅσα ἂν ἄτοπα ψεύσωνται, οὐκ ἐξελεγχθησόμενα πρὸς οὐδαμῶν. [5.4.4] ἀλλὰ Ἀλέξανδρος γὰρ καὶ οἱ ξὺν τούτῳ στρατεύσαντες τὰ πολλὰ ἐξήλεγξαν, ὅσα γε μὴ καὶ αὐτῶν ἔστιν οἳ ἐψεύσαντο· ἀχρύσους τε εἶναι Ἰνδοὺς ἐξήλεγξαν, ὅσους γε δὴ Ἀλέξανδρος ξὺν τῇ στρατιᾷ ἐπῆλθε, πολλοὺς δὲ ἐπῆλθε, καὶ ἥκιστα χλιδῶντας κατὰ τὴν δίαιταν, ἀλλὰ μεγάλους μὲν τὰ σώματα, οἵους μεγίστους τῶν κατὰ τὴν Ἀσίαν, πενταπήχεις τοὺς πολλοὺς ἢ ὀλίγον ἀποδέοντας, καὶ μελαντέρους τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, πλὴν Αἰθιόπων, καὶ τὰ πολέμια πολύ τι γενναιοτάτους τῶν γε δὴ τότε ἐποίκων τῆς Ἀσίας. [5.4.5] τὸ γὰρ Περσῶν τῶν πάλαι, ξὺν οἷς ὁρμηθεὶς Κῦρος ὁ Καμβύσου Μήδους τε τὴν ἀρχὴν τῆς Ἀσίας ἀφείλετο καὶ ἄλλα ἔθνη τὰ μὲν κατεστρέψατο, τὰ δὲ προσχωρήσαντά οἱ ἑκόντα κατέσχεν, οὐκ ἔχω ἀτρεκῶς ὥς γε δὴ πρὸς τὰ Ἰνδῶν ξυμβαλεῖν. καὶ γὰρ καὶ Πέρσαι τότε πένητές τε ἦσαν καὶ χώρας τραχείας οἰκήτορες, καὶ νόμιμά σφισιν ἦν οἷα ἐγγυτάτω εἶναι τῇ Λακωνικῇ παιδεύσει. τὸ δὲ τραῦμα τὸ γενόμενον Πέρσαις ἐν τῇ Σκυθικῇ γῇ οὐδὲ τοῦτο ἔχω ἀτρεκῶς ξυμβαλεῖν πότερα δυσχωρίαις ξυνενεχθεῖσιν ἤ τινι ἄλλῃ Κύρου ἁμαρτίᾳ ξυνέβη ἢ Σκυθῶν γε τῶν ταύτῃ κακίους τὰ πολέμια Πέρσαι ἦσαν.

***

[5.4.1] Ο Ινδός είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Ασίας και της Ευρώπης, εκτός από τον Γάγγη, που είναι και αυτός ποταμός της Ινδίας. Πηγάζει στην από δω μεριά του όρους Παραπαμίσου ή Καυκάσου και χύνεται στον Ινδικό ωκεανό προς τα νότια της Ινδίας. Ο Ινδός ποταμός έχει δύο στόμια και οι εκβολές του είναι και οι δύο βαλτώδεις, όπως ακριβώς οι πέντε εκβολές του Ίστρου. Σχηματίζει και αυτός Δέλτα στην ινδική γη που είναι παρόμοιο με το Δέλτα της Αιγύπτου και ονομάζεται στην ινδική γλώσσα Πάταλα. Τις πληροφορίες αυτές για τον Ινδό ποταμό που είναι απόλυτα εξακριβωμένες, ας μου επιτραπεί να αναφέρω και εγώ. [5.4.2] Πράγματι και ο Υδάσπης και ο Ακεσίνης και ο Υδραώτης και ο Ύφασης, που είναι και αυτοί ποταμοί της Ινδίας, ξεπερνούν κατά πολύ σε μέγεθος τους άλλους ποταμούς της Ασίας, αλλά είναι μικρότεροι, και μάλιστα πολύ μικρότεροι από τον Ινδό, όπως και ο ίδιος ο Ινδός είναι μικρότερος από τον Γάγγη. Ο Κτησίας, λοιπόν, αν βέβαια θεωρηθεί και ο Κτησίας αξιόπιστη πηγή, αναφέρει ότι στο στενότερο σημείο του Ινδού οι όχθες του απέχουν μεταξύ τους σαράντα σταδίους και στο πλατύτερο εκατό, ενώ στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής του το πλάτος του ποταμού είναι ο μέσος όρος των αποστάσεων αυτών.
[5.4.3] Τον ποταμό αυτόν, τον Ινδό, πέρασε την αυγή ο Αλέξανδρος με τον στρατό του εισχωρώντας στην ινδική γη. Στο έργο μου αυτό δεν αναφέρω για τα ήθη των Ινδών, ούτε για τα ασυνήθιστα ζώα που τρέφει η χώρα τους, ούτε για όσα ή ποιού είδους ψάρια ή κήτη έχει ο Ινδός ή ο Υδάσπης ή ο Γάγγης ή οι άλλοι ποταμοί των Ινδών ούτε για τα μυρμήγκια που τους εξορύσσουν τον χρυσό ούτε για τους γρύπες που τον φυλάγουν ούτε για όσα άλλα έχουν πλασθεί με σκοπό μάλλον την τέρψη παρά την αφήγηση πραγματικών γεγονότων, αφού οσαδήποτε παράδοξα ψεύδη και αν αναγραφούν για τους Ινδούς, κανένας δεν θα τα διαψεύσει. [5.4.4] Αλλά ο Αλέξανδρος και όσοι εκστράτευσαν μαζί του απεκάλυψαν ότι τα περισσότερα ήταν αναληθή, εκτός βέβαια από εκείνα που κάποιοι επινόησαν.
Αποκάλυψαν π.χ. ότι δεν είχαν χρυσό οι Ινδοί, εκείνοι τουλάχιστον τους οποίους υπέταξε ο Αλέξανδρος με τον στρατό του —και υπέταξε πολλούς—, ότι ο τρόπος της ζωής τους ήταν ελάχιστα πολυτελής, ότι ήταν ψηλοί στο ανάστημα, οι ψηλότεροι πράγματι άνδρες της Ασίας, αφού οι περισσότεροι είχαν ύψος πέντε πήχεων ή ήταν λίγο χαμηλότεροι, ότι ήταν πιο μελαψοί από τους άλλους ανθρώπους, εκτός από τους Αιθίοπες, και ότι στα πολεμικά έργα ήταν κατά πολύ γενναιότεροι τουλάχιστον από τους τότε κατοίκους της Ασίας. [5.4.5] Γιατί δεν μπορώ με ασφάλεια να συγκρίνω τους Ινδούς με τους αρχαίους εκείνους Πέρσες, με τους οποίους εξορμώντας ο Κύρος, ο γιος του Καμβύση, αφαίρεσε από τους Μήδους την κυριαρχία της Ασίας και άλλους λαούς υπέταξε, ενώ άλλους κατέλαβε με τη θέλησή τους. Γιατί οι Πέρσες ήταν τότε φτωχοί και κατοικούσαν μια άγονη χώρα και τα έθιμά τους έμοιαζαν πολύ με τη σπαρτιατική αγωγή. Όσο για την ήττα που υπέστησαν οι Πέρσες στη σκυθική γη δεν μπορώ ούτε και γι᾽ αυτήν να συμπεράνω με ασφάλεια, κατά πόσο οφειλόταν στις δυσκολίες του τόπου ή αν συνέβη από κάποιο άλλο σφάλμα του Κύρου ή αν οι Πέρσες ήταν κατώτεροι στην πολεμική τέχνη από τους Σκύθες της περιοχής εκείνης.