Υγεία και Ασθένεια

Υγεία – έννοια ανεκτίμητης αξίας, αδιαμφισβήτητης σημασίας, απόλυτης αναγκαιότητας. Ταυτόχρονα έννοια δεδομένη, που σχεδόν περνά αδιάφορη, ώσπου να κλονιστεί. Κάπως έτσι, οι καταστάσεις του τελευταίου καιρού ώθησαν την υγεία (και την ασθένεια) στο προσκήνιο σε παγκόσμιο επίπεδο, αναδεικνύοντας την κοινωνική της διάσταση. Αυτή, δεν αποτελεί κάτι το νέο: Η υγεία και η ασθένεια συσχετίζονται άμεσα με κοινωνικούς παράγοντες, και σε μεγάλο βαθμό καθορίζονται από αυτούς.

ΑΡΧΙΚΑ, Η ΙΔΙΑ Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ, ΔΟΜΕΙΤΑΙ ΕΝΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ, ΚΑΙ ΒΑΣΗ ΑΥΤΟΥ.

Το τι θεωρείται ‘ασθένεια’ (άρα και ‘υγεία’) καθορίζεται από αντιλήψεις και αξίες της κοινωνίας. Το παρελθόν είναι γεμάτο από σχετικά παραδείγματα: κάποτε, η ψυχική ασθένεια (π.χ. η σχιζοφρένεια) δεν θεωρούνταν πάθηση, μα ‘θεία τιμωρία’, κάποτε, η ομοφυλοφιλία γινόταν αντιληπτή ως ασθένεια, κάποτε, ο σύζυγος που κακοποιούσε βάναυσα, και τα μέλη – θύματα της οικογένειάς του δεν έχριζαν βοήθειας ιατρικής ή ψυχολογικής. Αξιοσημείωτο παράδειγμα αποτελεί και το γήρας: η φθορά που επέρχεται με το πέρας της ηλικίας γίνεται αντιληπτή ως αρρώστια ή πρόβλημα, και η εξασθένηση των γνωστικών λειτουργιών στην τρίτη ηλικία παίρνει άλλες διαστάσεις εντός μίας κοινωνίας όπου η νόηση, οι γνωστικές λειτουργίες, η αυτονομία και η ατομικότητα αποτελούν υψηλές αξίες. Κατ’ επέκταση, η αντίληψη του τι σημαίνει ασθένεια θα καθορίσει και την αναζήτηση κατάλληλης βοήθειας, η οποία με την σειρά της ορίζει την πορεία της πάθησης.

Παρόμοια, κοινωνικές θεωρίες της υγείας υποστηρίζουν πως το κατά πόσο ένα άτομο θα νοσήσει από κάποια πάθηση, μα και η εξέλιξη αυτής, κατευθύνονται από κοινωνικούς παράγοντες. Σε αυτούς κατατάσσονται η οικονομική κατάσταση του ατόμου, του συνόλου (κοινωνία/κράτος) που ανήκει, των υποσυνόλων, οι σχέσεις μεταξύ όλων αυτών, οι δυνατότητες περίθαλψης και οι υπάρχουσες δομές και υπηρεσίες, το εκπαιδευτικό επίπεδο και η μόρφωση, και πολλοί ακόμα. Για παράδειγμα, το εάν ένα άτομο θα εκδηλώσει άνοια, μπορεί να εξαρτηθεί από την φροντίδα της υγείας του στην πορεία ζωής (π.χ. διατροφή, ύπνος, κλπ), από την εκπαιδευτική και επαγγελματική του κατάσταση, μα και από την δυνατότητα δραστηριοποίησης ως ηλικιωμένος, από την αντίληψη του περίγυρου για τα σχετικά συμπτώματα (εάν κρίνονται ως γήρας ή αναγνωρίζονται ως παθολογικά), τις δυνατότητες αντιμετώπισης, και άλλα.

Η κοινωνική πραγματικότητα έχει έντονο αντίκτυπο στην υγεία, όχι μονάχα έμμεσα, μα και άμεσα: το status quo του παρόντος το επιβεβαιώνει – καθώς η ασθένεια έχει μετατραπεί στο επίκεντρο, καθορίζοντας την καθημερινότητά μας σχεδόν απόλυτα (και αποτελώντας προσπάθεια ελέγχου της υγείας).

Η κοινωνική επιρροή στην υγεία όμως δεν σταματά εδώ: η ψυχική υγεία του ατόμου επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τις κοινωνικές συνθήκες, μα και την ψυχολογία του συνόλου. Όπως έχει φανεί το τελευταίο διάστημα, ο διάχυτος αρνητισμός και φόβος (τόσο όπως παρουσιάζεται από τα μίντια ή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) έχουν αγγίξει κάθε έναν από εμάς. Έτσι ακόμα και αν δεν νοσούμε καθ’ αυτά, η υγεία και η ψυχική υγεία μας ασθενεί.

Στην πραγματικότητα του σήμερα, αξίζει να αναρωτηθούμε τι σημαίνει πραγματικά υγεία και τι ασθένεια. Είναι η ασθένεια μία καθοριστική παθολογία; Είναι η υγεία η απουσία της πάθησης; Η υγεία, έχει έντονα πολυδιάστατο χαρακτήρα, και στοιχεία υποκειμενικά. Στο παρόν, ας αναζητήσουμε όλοι μας τα δικά μας μέτρα υγείας, και τους προσωπικούς τρόπους επιδίωξης του βιώματος της ολιστικής ευεξίας.