Τί συμβαίνει μέσα μας όταν “χανόμαστε” μέσα σε ένα βιβλίο

Έχετε ποτέ σκεφτεί καθώς διαβάζετε ένα βιβλίο ότι γνωρίζετε τον ήρωα ή τον κόσμο στον οποίο αυτός δρα κι εξελίσσεται; Έχετε ποτέ αναρωτηθεί γιατί όταν διαβάζετε ένα καλό βιβλίο ζωντανεύουν οι σελίδες του μπροστά στα μάτια σας;

Εκφράσεις όπως: “Δεν μπορούσα να σταματήσω να διαβάζω”. Ή “Το διάβασα μέσα σε μια μέρα” είναι συνήθεις όταν περιγράφουμε ένα καλό βιβλίο σε κάποιον.

Μιλάμε απλώς για σελίδες χαρτιού με λέξεις πάνω τους. Πώς μπορεί αυτό από μόνο του να κάνει μια ιστορία να ζωντανέψει μπροστά μας;

Τί συμβαίνει στο μυαλό μας και μας παρασύρει ένα βιβλίο τόσο πολύ στις σελίδες του;

Είναι αρκετά γοητευτικό να δούμε κάποιες από τις έρευνες που διεξάγονται σε κάθε γωνιά του κόσμου για να ξεδιπλωθεί όσο το δυνατό περισσότερο αυτό το άλυτο μυστήριο.

Μελέτες ψυχολογίας και νευροεπιστημών ονομάζουν αυτήν τη διαδικασία “νοητική προσομοίωση” και τη χωρίζουν σε τρία στάδια, ώστε να καταφέρουν να προσεγγίσουν, έστω και ελάχιστα, το γιατί ο αναγνώστης διαβάζοντας ένα βιβλίο μπορεί να αισθάνεται ότι συμμετέχει ενεργά στην ιστορία, φορώντας τα παπούτσια του ήρωα του βιβλίου. Ας δούμε τα τρία πολύ ενδιαφέροντα στάδια.

Αντιληπτική προσομοίωση: Γνωρίζοντας τον ήρωα

Στο πρώτο στάδιο, μέσω της αλληλουχίας των λέξεων και της διαδικασίας της ανάγνωσης, οπτικοποιούνται οι χαρακτήρες και τα στοιχεία της ιστορίας ενός βιβλίου. Μια διαδικασία αρκετά δύσκολη να αναλυθεί γιατί δεν υπάρχει τρόπος να φωτογραφηθεί η στιγμή που αυτό συμβαίνει στον εγκέφαλο του αναγνώστη.

Έτσι, οι μελετητές με διάφορους έξυπνους τρόπους και μικρά πειράματα (όπως η απόδοση μιας πρότασης μέσω της ταχείας επιλογής μιας σχετικής φωτογραφίας), οδήγησαν σε συμπέρασμα ότι ένας αναγνώστης διαβάζοντας για έναν ήρωα μπορεί να τον αντιληφθεί σύμφωνα με τη δική του μοναδική αντίληψη και να φανταστεί γύρω από αυτόν πράγματα τα οποία δεν αναφέρονται αυτολεξεί πουθενά στην ιστορία.

Κάποιος άλλος αναγνώστης όμως να φανταστεί άλλο φόντο και σκηνικό. Μέσω άλλων ερευνών εκτιμάται ότι ίσως ενεργοποιούνται στον εγκέφαλο του αναγνώστη περιοχές ανάλογες των γεγονότων που διαβάζει χωρίς όμως να συμβαίνει η ανάλογη πράξη στην πραγματικότητα.

Χρονική προσομοίωση: Πώς περνάει ο χρόνος παρέα με τον ήρωα

Περνάμε στο δεύτερο στάδιο κατά το οποίο ο αναγνώστης περνάει χρόνο με τον ήρωα της ιστορίας. Η χρονική προσομοίωση είναι η ικανότητα του εγκεφάλου μας να προσαρμόζει τη χρονική διάρκεια της εξέλιξης της ιστορίας στον πραγματικό χρόνο. Πόσο πιθανό είναι για τον αναγνώστη να διαβάζει πιο γρήγορα όταν ο ήρωας δρα γρήγορα και πιο αργά όταν ο ήρωας δρα σε πιο ήρεμη κατάσταση.

Είναι αρκετά πιθανό αφού σε ανάλογο πείραμα, όπου εξοπλισμός τοποθετημένος στο κεφάλι του αναγνώστη κατέγραφε τις κινήσεις των ματιών του καθώς διάβαζε, σε λέξεις που περιγράφουν την ταχύτητα ή την χαλάρωση τα μάτια κινούνταν αναλόγως. Άρα οι πράξεις του ήρωα ενός βιβλίου μας παρασύρουν στον δικό του ρυθμό και μας φέρνουν πιο κοντά του.

Συναισθηματική προσομοίωση: Νιώθοντας, παρέα με τον ήρωα

Η συναισθηματική προσομοίωση είναι η ικανότητα του αναγνώστη να αντιλαμβάνεται ή να προσμένει τη συναισθηματική αντίδραση του ήρωα. Συμπάσχουμε με αυτόν, νιώθουμε την αδρεναλίνη να ανεβαίνει σε ένα αγωνιώδες κεφάλαιο και τη συγκίνηση να μας κατακτά όταν διαβάζουμε ένα ανάλογο κεφάλαιο.

Με πειράματα έχει βρεθεί ότι ο αναγνώστης περιμένει με αγωνία να αποκαλυφθεί το συναίσθημα του ήρωα κι αισθάνεται και ο ίδιος έτσι. Έτσι η ιστορία του Άρθουρ που δόθηκε να διαβαστεί από αναγνώστες είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα.

Το πώς ένιωσε ο Άρθουρ όταν μια συμμαθήτρια με την οποία ήταν ερωτευμένος, του ζήτησε να της δείξει πώς να παίζει τένις. Η απάντηση που δόθηκε από τους αναγνώστες είναι ότι ο Άρθουρ ένιωσε ανασφαλής περισσότερο παρά γοητευμένος. Έτσι, ο αναγνώστης αφού περιμένει τον ήρωα να “νιώσει”, νιώθει και αυτός μαζί του, φόβο όταν ο ήρωας φοβάται, χαρά όταν αυτός χαίρεται κ.ο.κ

Το να χάνεσαι λοιπόν, σε ένα βιβλίο είναι μια φυσική διαδικασία μα ταυτόχρονα κι ένα άλυτο αλλά γοητευτικό μυστήριο! Μπορεί ένα βιβλίο να μην έχει τέτοια δύναμη σε έναν αναγνώστη, αλλά να μπορεί με ευκολία να την ασκήσει σε κάποιον άλλον. Είναι κάτι που εξαρτάται πάντα από την μοναδική προσωπική αντίληψη και τον ξεχωριστό συναισθηματικό κόσμο του καθένα μας!